ΒΙΔΑ Η ΚΑΛΟΓΕΡΙΚΗ

  Όποιος πει ότι η Άνδρος δεν βγάζει λάδι, θα πέσει φωτιά να τον κάψει. Το νησί από άκρη σε άκρη και στο βάθος του χρόνου παρήγαγε πάντα άφθονο και υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο.

Εξ αρχής λοιπόν δημιουργήθηκε η ανάγκη επεξεργασίας του καρπού της ελιάς όπου διά της συνθλίψεώς του, αρχίζει η παραγωγή του λαδιού!

Βίδα, ελιόμυλος ή λιοτρίβι, όπως και να το πεις ανήκει στην προβιομηχανική περίοδο και έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όσον αφορά την αρχιτεκτονική του και μάλιστα την Κυκλαδίτικη.

Τα λιοτρίβια, όπως και οι ανεμόμυλοι και οι νερόμυλοι ήταν πάντα χώροι κοινωνικών συναντήσεων. Συνδέθηκαν δε με ιστορίες, πειράγματα, ανέκδοτα και τραγούδια, που λέγονταν από τους εργάτες και τους επισκέπτες τις ώρες της δουλειάς αλλά και την ώρα που γεύονταν μεζέδες και ψωμί βουτηγμένο στο νέο λάδι.

Τα λιοτρίβια στην Ελλάδα, αλλά και σε όλες τις περιοχές της Νότιας Ευρώπης, είναι σημαντικά δείγματα της ιστορίας της τεχνολογίας και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Τώρα όσον αφορά στην διαδικασία παραγωγής ακολουθούσαν κάποια συγκεκριμένα βήματα: το πρώτο ήταν το σύστημα σύνθλιψης και αποτελούνταν από το βόλι, την όρθια μυλόπετρα σκαλισμένη σε πέτρα ή μάρμαρο, που γύριζε πάνω σε μια τεράστια λίθινη γούρνα.

Μετά ακολουθούσε το σύστημα συμπίεσης που αποτελείτο από το ξύλινο πιεστήριο, που έχει την μορφή βίδας. Με την διαρκή πίεση από την περιστροφή της βίδας, το λάδι, ελαφρύτερο από το νερό, συγκεντρωνόταν στην επιφάνεια της δεξαμενής για να αποθηκευθεί στη συνέχεια στα πήλινα πιθάρια.

Η βίδα στον Κάμπο του Κορθίου, είναι ένα απλό μεν πολύπλοκο δε, πέτρινο κτίσμα, με εκπληκτική λιθοδομή με τα χαρακτηριστικά υπέρθυρα ανακουφιστικά τρίγωνα. Με απόλυτη βεβαιότητα μπορώ να δηλώσω ότι είναι από τον 14ο αιώνα. Και αυτό το υποστηρίζω γιατί στον τεράστιο σχιστόλιθο στο κεφαλάρι του τζακιού είναι χαραγμένα τα αρχικά Γ. Β. με χρονολογία το 1318!

Έξω από την είσοδο είχε μια μικρή χαμολάκα που το νερό έφτανε από την πηγή με νηχτό και εξυπηρετούσε τις ανάγκες της βίδας. Ακριβώς μέσα από την είσοδο και δεξιά ήταν το τζάκι ή τζακότοπος, παραδίπλα το πέτρινο καζάνι και απέναντι η στέρνα. Στο βάθος η τεράστια μαρμάρινη μασίφ λεκάνη, διαμέτρου 240 εκατοστών που δεν ήταν δυνατόν να μπει από την είσοδο, άρα είχε τοποθετηθεί εκεί πριν χτιστεί το κτίριο. Επάνω της, όρθια η μυλόπετρα εξήντα εκατοστών φάρδους και εκατόν είκοσι εκατοστών διαμέτρου που περιστρέφονταν από ένα ζώο. Όχι οποιοδήποτε ζώο, αλλά κάθε φορά το ζώο αυτού που κάνανε το λάδι, αν δε είχε μεγάλη παραγωγή ο ίδιος, αντικαθιστούσε το ζωντανό με άλλο δικό του.

Τέλος στην μέση του λιοτριβιού και στον αριστερό τοίχο είναι τοποθετημένη η τεράστια βίδα συμπίεσης της πάστας ελιάς μέσα σε φακέλους-σακιά ή τσαντίλες όπως τα λένε εδώ, που ήταν πλεγμένες από κατσικότριχα. Ο πύργος με τις τσαντίλες λεγόταν "στάμα". Έχει ενδιαφέρον να μάθουμε πως λειτουργούσε χειροκίνητα η βίδα που πίεζε όλο και περισσότερο το στάμα με την υποστήριξη ενός κάθετου ξύλινου άξονα, του εργάτη, στον οποίο εφάρμοζε περιστροφικά ένα χοντρό σχοινί και δύο μέχρι τέσσερις εργάτες το τραβούσαν.

Για την λειτουργία της βίδας ήταν απαραίτητοι δύο τρεις και τέσσερις εργάτες, ένας χειριστής της βίδας και φυσικά τα ζώα.

Η βίδα αρχικά ανήκε στην Μονή Παναχράντου αφού όλα εκεί ήταν μοναστηριακά και την λειτουργούσαν καλόγεροι, πρώτα για να καλύπτουν τις ανάγκες της Μονής αλλά συχνά εξυπηρετούσαν και τις ανάγκες των ντόπιων γαιοκτημόνων. Με τα χρόνια πέρασε σε χέρια ιδιωτών και τελευταία για περισσότερο από εκατό χρόνια είναι του Γερμία, λειτουργούσε δε και μέχρι το 1978.

Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με θέματα πολιτισμού που επιλέξουν Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι zantedanias@gmail.com Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας Σας ευχαριστούμε από καρδιας Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang