Κείμενο: I. Τ. Βισβίζη
Τα πιο σημαντικά κοινό χαρακτηριστικά των κοινοτήτων:
Μέλη εκάστης κοινότητος ηδύναντο να είναι μόνον εντόπιοι, μονίμως κατοικούντες εις αυτάς και όντες ραγιάδες της Υψηλής Πόρτας. Την ιδιότητα δε του ραγιά προσέδιδεν η πληρωμή κεφαλοχαρατζιου. Οι κατοικούντες εις την κοινότητα μονίμως, έστω και εάν επλήρωνον τους άλλους φόρους, όχι όμως και κεφαλοχάρατζον, απεκλείοντο πάσης μετοχής εις τας κοινοτικός συνελεύσεις και υποθέσεις, πολύ δε μάλλον της διοικήσεως αυτής.
Ο αποκλεισμός ούτος αφεώρα κυρίως τους λεγομένους προστατευομένους, οι οποίοι, και εάν ήσαν Έλληνες, απελάμβανον ξένης προστασίας και ήσαν όχι μόνον ύποπτοι εις την τουρκικήν διοίκησιν, αλλ’ εξέφευγον και του ελέγχου της.
Οι διοικούντες τας κοινότητας, ονομαζόμενοι κοτζαμπάσηδες, δημογέροντες, γέροντες, επίτροποι ή προεστοί, δεν διωρίζοντο παρά της τουρκικής αρχής, αλλ’ εξελέγοντο υπό των κατοίκων. Η εκλογή δε αυτών συνήθως επεκυρούτο υπό ταύτης.Ο αριθμός τούτων δι’ εκάστην κοινότητα ήτο διάφορος, αλλά και μεταβλητός.Οι κοινοτικοί άρχοντες εις όλα σχεδόν τα μέρη εξελέγοντο δι’ εν έτος, ηδύναντο δε να επανεκλέγωνται. Η εκλογή τούτων ήτο κατά κανόνα άμεσος και εγίνετο εν κοινή συνελεύσει των κατοίκων δια βοής. Υπήρχον όμως και κοινότητες έχουσαι έμμεσον, δι’ εκλεκτόρων, σύστημα εκλογής, ως λ.χ το Ψαρά, όπου εξελέγοντο 40 εκλέκτορες, οι οποίοι ανεδείκνυον τους δημογέροντας.
Εκλέξιμοι δεν ήσαν πάντες οι κάτοικοι. Εις τας πλείστας των ελληνικών περιοχών ούτοι διηρουντο εις τάξεις. Η τοιαύτη δε διαίρεσις των κατοίκων εποίκιλλε κατά τόπους.
Και αλλαχού μεν αύτη απετέλει κοινωνικήν απλώς όιάκριοιν (διαφορά ενδυμασίας, απαγόρευσις επιγαμίας μεταξύ προσώπων μη ανηκόντων εις την ιδίαν τάξιν κλπ.)· εις άλλα δε μέρη είχε προσέτι επιρροήν εις το δημόσιον δίκαιον, σπανίως δε και εις αυτό το ιδιωτικόν.
Συνήθως η διαίρεσις εις τάξεις αψεώρο το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, εκλεγομένων ως δημογερόντων μόνον των ανηκόντων εις την ανωτέραν τάξιν. Ούτω λ.χ. εις τας Αθήνας εκ των 4 κοινωνικών τάξεων, εις τας οποίας διηρούντο οι κάτοικοι, η πρώτη, η των αρχόντων, είχε το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Το αυτό ίσχυεν εις την Άνδρον και αλλαχού.
Η απονομή του δικαιώματος του εκλέγεσθαι εις τους επιφανεστέρους λόγω καταγωγής και πλούτου κατοίκους απετέλει μέχρι τινός ανάγκην και εδικαιολογείτο· καθόσον μεταξύ αυτών ευρίσκοντο οι πλέον μορφωμένοι και οι παρέχοντες τα περισσότερα εχέγγυο καλής διοικήσεως, δεδομένου μάλιστα ότι ούτοι συνήθως δεν εξήσκουν βιοποριστικόν επάγγελμα και είχον ούτως εις την διάθεσίν των όλον τον απαιτούμενον χρόνον προς διοίκησιν των κοινών.
Η διάκρισις των κατοίκων εις τάξεις σπανιώτατα είχεν επίδρασιν επί του ιδιωτικού δικαίου, αλλά και όπου είχε, πρέπει να τονισθή, ότι απέβλεπεν εις το συμφέρον αυτών τούτων των αποτελούντων την τάξιν και δεν εσκόπει εις την ωφέλειαν μιας τάξεως εις βάρος ετέρας. Ούτω λ.χ. εις την Σίφνον οι κάτοικοι διηρούντο, αναλόγως της περιουσιακής των καταστάσεως και του είδους του επαγγέλματος, εις τρεις τάξεις. Και εις μεν τας δύο ανωτέρας ίσχυεν αμιγές το προικώον σύστημα, εις δε την τρίτην τάξιν, την απορωτέραν, το σύστημα της κοινοκτημοσύνης των συζύγων.Αντιθέτως το δικαίωμα του εκλέγειν ανήκεν εις όλους τους κατοίκους αδιακρίτως κοινωνικής τάξεως. Υπήρχον όμως και εις τούτο εξαιρέσεις, κατά τας οποίας οι δημογέροντες δεν εξελέγοντο δια καθολικής ψηφοφορίας, αλλά μόνον παρ’ ωρισμένων τάξεων κατοίκων.
Οι κοινοτικοί άρχοντες ημείβοντο. Το ποσόν της αμοιβής των, καθοριζόμενον υπό της συνήθειας ανεγράφετο εις το πρακτικόν (πατέντα) της εκλογής των. Και αλλαχού μεν αύτη ήτο μόνον χρηματική, ως π.χ. εις τας Αθήνας. Εις άλλα μέρη δεν εδίδετο αμοιβή εις χρήμα, αλλά οι δημογέροντες ελάμβανον ωρισμένα εκ των εσόδων της κοινότητος (λ.χ. τας ποινικός υπέρ της κοινότητος ρήτρας, τινάς εκ των κοινοτικών φόρων, έχαιρον ολικών ή μερικών ασυδοσιών κλπ.). Τούτο εγίνετο εις την Μύκονον. Εις τίνας κοινότητας εχορηγείτο εις τους δημογέροντας και αμοιβή εις χρήμα και ωρισμένα εκ των κοινοτικών εσόδων. Υπήρχον όμως και κοινότητες, ως η των Ψαρών, εις τας οποίας οι δημογέροντες ουδεμίαν ελάμβανον αμοιβήν.
Αναφορικώς προς την διοίκησιν των κοινοτήτων, τα καθήκοντα των διοικούντων αυτός ήσαν πολλά και ευρέα.
Οι δημογέροντες εξεπροσώπουν την κοινότητα εις τας μετά των Τούρκων σχέσεις και είχον υποχρέωσιν να εμφανίζωνται ενώπιον οιασδήποτε τουρκικής αρχής ή επισκεπτομένου τον τόπον τούρκου τιτλούχου. Τούτο όχι μόνον τους υπέβαλλεν εις δαπάνας, διότι αι επισκέψεις και υποδοχαί των Τούρκων υπαλλήλων συνωδεύοντο συνήθως με δώρα, αλλ’ ήτο ενίοτε και επικίνδυνον. Δια τους λόγους δε αυτούς αι διδόμενοι εις τους δημογέροντας αμοιβαί ήσαν δικαιολογημένοι.Αι συμβάσεις της κοινότητος, εν αις και αι του δανεισμού, συνήπτοντο συνήθως επ’ ονόματι των διοικούντων αυτός προσωπικώς. Επειδή δε δι’ αυτών ανελαμβάνοντο πολλάκις χρηματικοί υποχρεώσεις εκ μέρους των δημογερόντων, εις το πρακτικόν της εκλογής των ετίθετο ειδική ρήτρα, δια της οποίας τους εδίδετο υπόσχεσις ότι θ’ απεζημιούντο δια πάσαν χρηματικήν ζημίαν, την οποίαν ήθελον υποστή χάριν των κοινών υποθέσεων.
Μεταξύ όμως των σπουδαιοτέρων έργων της κοινοτικής διοικήσεως ήτο η οικονομική διαχείρισις, και μάλιστα η των φόρων, των τε διδομένων εις τον κυρίαρχον ως και των υπέρ της κοινότητος.
Πηγή: περιοδικό L Hellenisme Contemporain: τόμος αναμνηστικός στα 500 χρόνια από την άλωση, 1953, σελ. 189-191.
Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε
Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με θέματα πολιτισμού που επιλέξουν
Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι zantedanias@gmail.com
Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας
Σας ευχαριστούμε από καρδιας
Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας
https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.