Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2022

Η ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑ


 

Υπάρχει ένα νησάκι ανάμεσα Πέραμα – Παλούκια που το λένε Αη-Γιώργη, από το εκκλησάκι που βρίσκεται στο Ανατολικό άκρο του. Περνώντας με το πορθμείο προς (και από ) Σαλαμίνα βλέπεις το νησάκι που τώρα είναι μέρος του Ναυστάθμου και εντύπωση σου κάνουν κάποια ερειπωμένα κτίσματα κοντά στην ακτή.

Πάμε λοιπόν να ψάξουμε τον Αη Γιώργη της Σαλαμίνας μας.

Το νησάκι κατοικείτο από την βαθειά αρχαιότητα έστω κι αν δεν ξέρουμε το αρχαίο του όνομα. Οι Φοίνικες μάλιστα είχαν εγκαταστήσει κάποια αποστολή για να μαζεύουν τα κοχύλια με τα οποία έφτιαχναν την πορφύρα και χρωμάτιζαν τα υφάσματα, με τα οποία απέκτησαν τεράστιο πλούτο. Έχουν μάλιστα βρεθεί και στρώματα από υπολείμματα των αλιευμένων οστράκων, όπως και διάφορα ευρήματα αρχαϊκής Ελληνικής τέχνης.

Σημειώνεται ότι ο Ερρίκος Σλήμαν είχε στρέψει και εδώ το ενδιαφέρον του και μάλιστα προχώρησε και σε ανασκαφές, αναζητώντας (ματαίως όπως αποδείχτηκε) τον τάφο της Κίρκης.

Εκεί που βρίσκεται το εκκλησάκι του Αη Γιώργη υπήρχε αρχαίος ναός (κάποιοι λένε της Αρτέμιδος, χωρίς όμως να υπάρχουν διαθέσιμες πηγές για να τεκμηριωθεί αυτό). Επάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού χτίστηκε ο Αη Γιώργης. Πάγια τακτική στην εναλλαγή των θρησκειών…

Στα αρχαία ερείπια λοιπόν κτίστηκε αρχικά παλαιοχριστιανικός ναό που ανοικοδομήθηκε επί Φραγκοκρατίας και αργότερα ανακαινίστηκε σε διάφορα στάδια μέχρι την σημερινή του μορφή.

Κατά την συνήθειά μου μπαίνω στην χρονομηχανή μου και σταματάω στο 480 π.χ.

Το νησάκι – κι εγώ μαζί του-  γίνεται μάρτυρας της ναυμαχίας που έσωσε τον Δυτικό πολιτισμό από την Ασιατική εισβολή. Προνομιακή θέση και βιώνεις τις φωνές, τον θόρυβο, τους ήχους των όπλων , των πλοίων που σπάνε από το έμβολο των τριήρεων, την αγωνία, το θάρρος, την απελπισία της μάχης υπέρ βωμών και εστιών και πάνω απ’ όλα τον Παιάνα!

 

«Ω παίδες Ελλήνων, ίτε! Ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων! Νυν υπέρ πάντων αγών!»

Και να! Πίσω από το νησάκι , από βορρά, από την ιερή Ελευσίνα, ακούγεται ο αχός και τα αστραπόβροντα που την ώρα της μάχης πανικόβαλαν τους Πέρσες. Είναι η φωνή των θεών της Ελλάδος, που ήλθαν κι αυτοί να αγωνιστούν μαζί με τα παιδιά τους. Ένα παράξενο, καιρικό ίσως, φαινόμενο κατά την διάρκεια της ναυμαχίας, όπως έχουν καταγράψει πολλοί αρχαίοι συγγραφείς.

……Άλλο ένα άλμα στον χρόνο και μετά από πολλούς αιώνες ερήμωσης, το νησάκι ξανασυναντά την ζωή!

Ζωή;;; Ναι ζωή! Έστω και μία ανάσα να περάσει μέσα στα πνευμόνια, ναι!  Ζωή είναι !

Το 1865 λοιπόν  το νησάκι μετατρέπεται σε λοιμοκαθαρτήριο, κυρίως για να αντιμετωπιστεί/απομονωθεί η χολέρα. Αντί η καραντίνα να γίνεται στα  πλοία, η  και σε πρόχειρες κατασκευές στον χώρο του σημερινού ΟΛΠ στο λιμάνι του Πειραιά, τα πληρώματα και οι επιβάτες πλοίων που έρχονταν  από περιοχές με έξαρση στην επιδημία χολέρας, έμεναν σε καραντίνα  στο νησί  μέχρι να διαπιστωθεί ότι δεν έπασχαν  και δεν υπήρχε κίνδυνος να μεταδώσουν  την επιδημία στην ενδοχώρα.

Για την ιστορία, το τελευταίο κρούσμα χολέρας  που καταγράφηκε στο νησί, ήταν το 1947.

Και κάπως έτσι το νησί του Αη Γιώργη πήρε και το άτυπο προσωνύμιο «Σπιναλόγκα του Πειραιά».

Το λοιμοκαθαρτήριο  είχε κατά καιρούς και … υψηλούς ενοίκους, όπως ο αρχιδούκας της Αυστρίας, η ο μεγιστάνας Ανδρέας Συγγρός.

Βέβαια οι συνθήκες  διαμονής των υψηλών και πλούσιων  «ενοίκων» καμία σχέση δεν είχαν με τις άθλιες συνθήκες υπό τις οποίες διαβιούσαν οι κοινοί θνητοί, οι οποίοι μάλιστα εκτός των άλλων έπεφταν και θύματα αισχρής εκμετάλλευσης από επιτήδειους, ακόμη και για τα πλέον απαραίτητα.

Διαβιούσαν  οι «υψηλοί» ένοικοι σε ειδικά κτίσματα  πολυτελή κι σύμφωνα με τις οδηγίες τους διαμορφωμένα, για όσο καιρό ήταν απαραίτητη η διαμονή τους εκεί.

Η διαφορά του Αη Γιώργη με την πραγματική Σπιναλόγκα είναι η ελπίδα! Ελπίδα ότι δεν θα διαγνωστείς με την αρρώστια  και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα ταλαιπωρίας , θα σου επιτραπεί η αναχώρηση  προς την ενδοχώρα, ως «καθαρός». Αντίθετα με την Κρητική Σπιναλόγκα, τον τάφο των ζωντανών…

Είναι συγκινητική η πλάκα που βρίσκεται στο εκκλησάκι, αφιερωμένη στον Αη Γιώργη, ως προστάτη όσων πέρασαν από το νησί και που γράφει επάνω της :

«Χολέρας καθαρτήριον την σηννήσονπροσήνεγκας τη Ελλάδι, Τροπαιοφόρε, ευγνωμονούντες προσάγομεν σοι την ανακαίνισιν της εκκλησίας».

Τα οικήματα χωρίζονταν με συρματόπλεγμα. Ένας τόπος κόλασης κατά την μαρτυρία του Le Corbugier, εστία μάλλον  της χολέρας, παρά απομόνωσής της …

Εδώ πέρασαν και την καραντίνα κατά την επιστροφή τους από το Γκαίρλιτς (1918-1919), διαδοχικά οι 6500 στρατιωτικοί που παραδόθηκαν από τον βασιλέα Κωνσταντίνο, ως όμηροι στους Γερμανούς τον Α’ Π. Πόλεμο, ως ένδειξη ουδετερότητας της Ελλάδος. Μελανές σελίδες….

Εδώ έφτιαξαν και οι επόμενοι Γερμανοί κατακτητές  -1939/40- το τοπικό Ναυαρχείο τους και με υπόγειες οχυρώσεις που ακόμη υπάρχουν κάποια κομμάτια τους.

Εδώ έγινε και το ψυχιατρείο που λειτούργησε από την Κατοχή μέχρι και το 1967, οπότε κι παραχωρήθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό αποτελώντας μέρος του Ναυστάθμου μας.

Θυμάμαι ακόμη σαν παιδί και οι παλιότεροι θα θυμούνται επίσης, περνώντας με το βαποράκι το … «Τρελλάδικο» και τις ταλαιπωρημένες ψυχές  που σουλατσάριζαν  στην ακτή και στους προβλήτες, χειρονομώντας, κουβεντιάζοντας με τα φαντάσματά τους και  άλλοτε να πλησιάζουν όσο γίνεται και να ζητιανεύουν τσιγάρα από τα βαποράκια που πέρναγαν πιο κοντά. Σφηνωμένες οι εικόνες αυτές στο μυαλό, ακόμη και σήμερα…

….και σε αυτό το σημείο  έρχεται η ώρα μίας πιο προσωπικής κατάθεσης..

Σαν Μικρασιάτης  άφησα για το τέλος  μία περίοδο του Αη Γιώργη που πληγώνει πολλούς!

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή  -το «Μεγάλο Κακό» όπως λέμε εμείς οι Μικρασιάτες-  το νησί φιλοξένησε  ως καραντίνα  τα ανθρώπινα «ρετάλια»  που έφτασαν με την ψυχή στο στόμα, χωρίς το βιός τους , αλλά κυρίως χωρίς πολλούς από τους αγαπημένους τους, με μόνη αποσκευή την ανάμνηση της Αλησμόνητης πατρίδας και ίσως κανένα εικόνισμα  που έκρυψαν από τον Τούρκο. Να περάσουν οι μέρες  για να τους προωθήσουν «καθαρούς» στην ενδοχώρα, να αντιμετωπίσουν  την μοίρα τους, να ξαναρπάξουν την ζωή από τα μαλλιά όπως ένας Μικρασιάτης ξέρει, να γίνουν η θρυαλλίδα προόδου και πολιτισμού για την μητέρα Ελλάδα.

Εκεί, στον Αη Γιώργη, οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, στις άθλιες  συνθήκες διαμονής, ακόμη κι όταν είχαν φύγει πια από εκεί,  είχαν πάντα το νου τους στραμμένο σε κάθε νέα άφιξη πλοίου, μπας και φέρνει κάποιον από τους αγνοούμενους αγαπημένους.

Αντιγράφω από το βιβλίο έκδοσης της ΕΝΩΣΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΩΝ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ,  «ένας Βουρλιώτης στα ΑμελέΤαμπουρού», μαρτυρία του Κωνσταντίνου Αμπατζή :

«…έρχονταν βάρκες από τον Πειραιά με διάφορους  επιβάτες που είχαν δικούς τους αιχμαλώτους, αλλά λόγω της καραντίνας δεν τους άφηναν να πλησιάσουν σε απόσταση λιγώτερη των 50 μέρων και από απόσταση ασφαλείας δεν μπορούσαν να διακρίνουν και να αναγνωρίσουν κάποιον δικό τους. Άρχισαν τότε να  φωνάζουν και να βάζουν τα χέρια στο στόμα  για ν’ ακουστεί μακρύτερα η φωνή: «Μήπως  είναι εκεί ο Ιωάννης Ιωαννίδης από την Σμύρνη;»  η  «Μήπως  είναι εκεί ο Αντώνιος Μπακιρτζής από το Αϊδίνιο;»  Και αυτό γινόταν  από το πρωί ως το βράδυ διότι  αυτοί που είχαν στους  αιχμαλώτους κάποιον δικό τους  δεν έκαναν υπομονή  και δεν έφευγαν  μέχρι να δουν τον δικό τους άνθρωπο και να φύγουν από εκεί χαρούμενοι»

Περιγράφει μάλιστα ο μάρτυρας  και την συνάντηση από μακριά μιας γυναίκας που έψαχνε τον άντρα της, και ρωτώντας έτυχε να της απαντήσει ο ίδιος…

Σε στοιχειώνουν οι μαρτυρίες αυτές, όπως και οι περίφημες  ραδιοφωνικές αναζητήσεις μέσω του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού με το όνομα του αγνοουμένου  και την κατάληξη «μέχρι σήμερον δεν επανέκαμψεν εκ Μικράς Ασίας, αγνοουμένης της τύχης του. Τον αναζητούν η γυναίκα του και τα παιδιά του» .

Ας συγχωρέσει ο αναγνώστης του παρόντος την ιδιαίτερη προβολή της Μικρασιατικής εμπειρίας  για το νησί του Αη Γιώργη.

Για τους Μικρασιατικής καταγωγής και ξέρω ότι είναι πολλοί εδώ στην Σαλαμίνα,  λέει πολλά!  Ξυπνά μνήμες…

Ας ξανάρθουμε στον Αη Γιώργη.

Όταν περνάτε με το πορθμείο από η προς την Σαλαμίνα και βλέπετε τα ερειπωμένα κτίσματα, να ξέρετε! Έχουν επάνω τους πολύ μεγάλη ανθρώπινη αγωνία! Κάθε είδους αγωνία, και για πολλά χρόνια !

Κι αν νομίζετε ότι τελειώσαμε  γελιέστε !

Η επίσκεψη και φωτογράφιση των ερειπίων του νησιού ήταν ένα όνειρο και έγινε πραγματικότητα. Το νησάκι είναι βαριά φορτωμένο από  ανθρώπινη παρουσία, από δύσκολες καταστάσεις, από πάθη και βάσανα.  Είναι η Σπιναλόγκα της Σαλαμίνας . Από εδώ βέβαια υπήρχε διαφυγή. Υπήρχε ελπίδα. Μόνο που για να πραγματοποιηθεί αυτή η ελπίδα οι άνθρωποι ανέβηκαν Γολγοθά!

Όνειρο ήταν η προσέγγιση του νησιού από την άλλη , την μέσα πλευρά! Την πλευρά των ανθρώπων!

Αίτηση λοιπόν στο Πολεμικό μας Ναυτικό (το νησί είναι μέρος του Ναυσταύθμου) και η πολυπόθητη άδεια δόθηκε. Συναντήθηκα με τον Μιχάλη και τον Δημήτρη, αξιωματικούς του Ναυτικού μας,  οι οποίοι με συνόδεψαν στην εξόρμηση -στρατιωτική περιοχή γαρ-  και χωθήκαμε στις μνήμες!

Από τα πρώτα μέτρα και μόλις συναντήσεις το πρώτο οίκημα, αρχίζεις και ταυτίζεσαι με τον χώρο. Κι όσο προχωράς και συναντάς και άλλα ερειπωμένα κτίσματα, ακούς με το μυαλό σου  ανθρώπινη ανάσα, βαριά, κουρασμένη, αλλά και σχεδόν μπορείς να πιάσεις στον αέρα   υπάρχουσα την ελπίδα.

Γνωστή η ιστορία του νησιού και την περιγράψαμε πιο πριν.

Σήμερα η μέρα είναι αφιερωμένη στο συναίσθημα. Και για δες που και οι δυο αξιωματικοί συμμερίζονται αυτό το συναίσθημα. Δεν κάνουν απλά το καθήκον τους να επιβλέπουν εμένα τον ενοχλητικό. Ταυτίζονται κι αυτοί με τον χώρο. Ήταν μία καλή και μεστή συντροφιά η παρουσία τους.

Να και η κατεστραμμένη πλέον, προβλήτα «των τρελλών». Όταν ήμουν μικρός το νησί λειτουργούσε ακόμη σαν τρελλάδικο. Και μου έχει μείνει η εικόνα των δυστυχισμένων που  έκοβαν τις βόλτες τους επάνω της.

Προχωράμε. Κι άλλα ερείπια. Κι άλλα αποτυπώματα ζωών που σημάδεψαν τον τόπο.

Γωνιές – μαρτυρίες. Να κι από τα χαλάσματα φαίνεται η αρχή μιας καμινάδας. Να ήταν τζάκι για τον χειμώνα; Να ήταν κάποια πρόχειρη κουζινίτσα; Μόνο το ερείπιο ξέρει. Μόνο αυτό μπορεί να σου μιλήσει για τις ζωές που πέρασαν από εκεί.

Το μάτι πέφτει και στην απέναντι πλευρά του κόλπου, στο Καματερό. Εκεί που δεσπόζει η εκκλησία της Παναγιάς.

Μπαίνω στο μυαλό κάποιου τυχαίου κατοίκου -προσωρινού η μόνιμου, η αγωνία είναι η ίδια-  και φαντάζομαι ότι πολλοί σαν κι αυτόν θα έστρεψαν παρακλητικά το βλέμμα  τους στην μεγάλη εκκλησιά στην απέναντι πλευρά του λόφου.

Σαν απάντηση στην φανταστική μου προσέγγιση  εμφανίζεται η καμπάνα του Αη Γιώργη στην άκρη του νησιού. Όχι, η Παναγιά του Καματερού είναι η ελπίδα  για τους ζωντανούς! Φαντάζομαι  τον  «κάτοικο» του Αη Γιώργη να στήνεται στην πέτρινη προβλήτα  και να φωνάζει απέναντι : « Εεεε εσείς οι ζωντανοί έχετε την Παναγιά, αλλά κι εμείς έχουμε τον Αη Γιώργη μας» !

Η καμπάνα, κρεμασμένη στο «κοτσάνι»  μίας  τεράστιας άγκυρας σηματοδοτεί και το τέλος της πορείας.

Η εκκλησία του Αη Γιώργη, σκοπός και φύλακας του νησιού κρατάει στο προαύλιό της μαρτυρίες. Μαρτυρίες ανθρώπων από τα βάθη του χρόνου.

Η πλάκα με την αφιέρωση στον Τροπαιοφόρο άγιο σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, σε κρατά καρφωμένο  μπροστά της για να σου δώσει τον χρόνο να αναλογιστείς για μία ακόμη φορά τα ανθρώπινα πάθη.

Και παραδίπλα, άλλες πλάκες με κομμάτια (στην αρχαία Ελληνική και σε νέο-Ελληνική απόδοση)   από την υπέροχη τραγωδία του Αισχύλου «Πέρσαι», σε κάνουν να ριγήσεις.

Μέχρι να φτάσεις στην κορωνίδα, κατά την γνώμη μου, από  τις πινακίδες  του ναΐσκου:

Είναι η φράση του Θεμιστοκλή στον Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη   , όταν αυτός του είπε «εσείς οι Αθηναίοι δεν μπορείτε να έχετε γνώμη για την ναυμαχία , γιατί δεν έχετε πια πατρίδα, αφού την Αθήνα την έκαψαν οι Πέρσες» και αυτός του απάντησε : «ΔΙΑΚΟΣΙΕΣ ΝΗΕΣ ΠΕΠΛΗΡΩΜΕΝΑΙ , ΕΣΤΙΝ ΗΜΩΝ Η ΠΑΤΡΙΣ».

Περικλείει η απάντηση αυτή όλη την πίστη για την δύναμη του της θαλάσσης κράτους και  την επίγνωση της ανωτερότητάς τους που είχαν οι Αθηναίοι. Όχι τυχαία! Τίποτε δεν γίνεται τυχαία. Αυτήν την πατρίδα (τα διακόσια καράβια) οι Αθηναίοι την κέρδισαν συμβάλλοντας οικειοθελώς οικονομικά στην δημιουργία του στόλου, αλλά και με εξαντλητικά γυμνάσια όλου του στόλου με την πρωτοβουλία του Θεμιστοκλέους, ώστε να είναι έτοιμοι όταν θα ερχόταν η ώρα.  Διακόσια καράβια γεμάτα και οπλισμένα. Αυτή είναι η πατρίδα μας !


πηγη https://www.salaminionvima.gr/



Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ   υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε 
Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με   θέματα πολιτισμού   που  επιλέξουν
Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι   zantedanias@gmail.com 
Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας
Σας ευχαριστούμε από καρδιας
Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας
https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang



Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only