Ήπειρος

 

Ήπειρος, Έλληνες, Γραικοί, Ρωμιοί

Εισαγωγή

Μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και την εξαφάνιση του χάλκινου γένους των ανθρώπων, ο πρώτος άνθρωπος που γεννήθηκε ήταν ο Έλλην, γιός του Δία και της Πύρρας και ο οποίος θεωρείται, κατά τη σχετική γενεαλογία, ως ο γενάρχης των Ελλήνων. Ο Δώρος (γενάρχης των Δωριέων) και ο Αίολος  (γενάρχης των Αιολέων) ήταν γιοί του Έλληνα. Ο Ίων (γενάρχης των Ιώνων) και ο Αχαιός (γενάρχης των Αχαιών), γιοί του Ξούθου και της Κρέουσας, ήταν εγγονοί του Έλληνα. Επίσης οι αδελφές του Έλληνα, οι κόρες του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, Θυία και  Πανδώρα, γέννησαν με τον Δία, η μεν πρώτη τον Μακεδόνα (γενάρχη των Μακεδόνων) και τον Μάγνητα (γενάρχη των Μαγνήτων), η δε δεύτερη τον Γραικό.

Έλληνες

Κατά τον λεξικογράφο Ησύχιο η προέλευση του ονόματος των Ελλήνων συνδέεται με την Ήπειρο και ιδιαίτερα με τον χώρο της Δωδώνης. Στο λεξικό του Ησύχιου καταχωρούνται, στη σελίδα 612, τα λήμματα Έλληνες και Ελλοί ως εξής:

Έλληνες: οι από του Έλληνος, του Διός ή φρόνιμοι, ήτοι σοφοί

Ελλοί: Έλληνες οι εν Δωδώνη, και οι ιερείς  

Κατά τον Γ. Χατζηδάκι το όνομα Έλληνες προήλθε από το σύνθετο Πανέλληνες, ενώ ο αρχικός ηπειρωτικός τύπος θα ήταν Ελλάνες (αιολικά Έλλανες) κατά το Ακαρνάνες, Ευρυτάνες, Αινειάνες, Αθαμάνες, Ατιντάνες, Κεφαλάνες, Δυμάνες κ.λ.π.

Από την Ήπειρο λοιπόν προήλθε το όνομα Έλληνες και το ιερό του Διός της Δωδώνης συνετέλεσε στη διάδοση του. Το γεγονός ότι στη Σπάρτη υπήρχε και αργότερα ιερόν με το όνομα του Διός Ελλανίου δείχνει ότι οι Δωριείς από το αρχικό τους λίκνο πήραν μαζί τους και διέδωσαν νοτιότερα και τη λατρεία του Διός και το όνομα των Ελλήνων. 

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους –  Προϊστορία και Πρωτοϊστορία – Σελίδα 364

Θρησκευτικές και πολιτικές συγκεντρώσεις των Αμφικτιόνων επέβαλαν, κατά τον Γ. Χατζηδάκι, ευρύτερα το όνομα των Ελλήνων. Το ιερό λοιπόν και η λατρεία του Δωδωναίου Διός στην αρχή και οι Αμφικτιονίες και το μαντείο των Δελφών αργότερα, διέδωσαν το όνομα Έλληνες, το οποίο παραγκώνισε βαθμηδόν τα γνωστότερα, στον Όμηρο, ονόματα Αχαιοί, Δαναοί, Αργείοι. Το όνομα Αχαΐα θα επανέλθει κατά τους ρωμαϊκούς και φραγκικούς χρόνους προς δήλωσιν της Πελοποννήσου, όχι όμως και το όνομα Αχαιοί.

Γραικοί

Ο Αριστοτέλης  περιορίζει το συμβάν του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα στην αρχαία Ελλάδα, δηλαδή στις, περί την Δωδώνη και τον Αχελώο, περιοχές (Μετεωρολογικά 352a –  « .. οἷον ἐν ταῖς κατ’ ἐνιαυτὸν ὥραις χειμών, οὕτως περιόδου τινὸς μεγάλης μέγας χειμὼν καὶ ὑπερβολὴ ὄμβρων. αὕτη δὲ οὐκ ἀεὶ κατὰ τοὺς αὐτοὺς τόπους, ἀλλ’ ὥσπερ ὁ καλούμενος ἐπὶ Δευκαλίωνος κατακλυσμός· καὶ γὰρ οὗτος περὶ τὸν Ἑλληνικὸν ἐγένετο τόπον μάλιστα, καὶ τούτου περὶ τὴν Ἑλλάδα τὴν ἀρχαίαν. αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ περὶ Δωδώνην καὶ τὸν Ἀχελῷον …»). Στη συνέχεια δε προσδιορίζει ότι στη συγκεκριμένη περιοχή, δηλαδή περί τον Αχελώο και τη Δωδώνη, κατοικούσαν οι Σελλοί οι οποίοι παλιότερα ονομάζονταν Γραικοί, τώρα δε ονομάζονται Έλληνες (Μετεωρολογικά 352b –  « .. ᾤκουν γὰρ οἱ Σελλοὶ ἐνταῦθα καὶ οἱ καλούμενοι τότε μὲν Γραικοὶ νῦν δ’ Ἕλληνες. …»).

Πριν από τον Αριστοτέλη δεν μνημονεύεται μεν το όνομα Γραικός, πλην όμως αναφέρεται ο επώνυμος ήρως του Ησιόδου ο οποίος, σύμφωνα με την Γενεαλογία των Ελλήνων, ήταν γιός του Δία και της Πανδώρας (κόρης του Δευκαλίωνα και της Πύρρας και αδελφής του Έλληνα). Ερμηνεύοντες την πληροφορία που μας παρέχει ο Αριστοτέλης προκύπτει το εξής λογικό συμπέρασμα: στα πιο παλιά χρόνια οι, περί την Δωδώνη,κάτοικοι αναγνώριζαν σαν γενάρχη τους τον Γραικό και εξ αυτού του λόγου ονομάζονταν Γραικοί. Αργότερα, με την ανάπτυξη του μαντείου της Δωδώνης και την αναβάθμιση του ρόλου του στην ευρύτερη περιοχή, οι ιερείς της Δωδώνης πρέπει να αναθεώρησαν τις αρχικές τους απόψεις και να αναγνώρισαν σαν γενάρχη τους τον Έλληνα και όχι τον Γραικό, μιας και ο πρώτος καταλάμβανε την κορυφή του γενεαλογικού δένδρου του νέου γένους των ανθρώπων.  

Κατά τους Αλεξανδρινούς χρόνους, από τους ποιητές της εποχής,  παρουσιάζεται για πρώτη φορά συχνή χρήση του ονόματος Γραικού ως συνωνύμου του Έλληνος. Όταν κατίσχυσε ο Χριστιανισμός, επειδή το όνομα Έλληνας άλλαξε σημασία και δήλωνε τους εμμένοντες στη λατρεία των αρχαίων θεών, οι κάτοικοι της Ελλάδος ονομάστηκαν Ρωμαίοι, Ελλαδικοί και Γραικοί.  Αξιοσημείωτο είναι ότι στο λεξικό του Ησύχιου (5ος αιώνας μ.χ.) το όνομα Γραικός καταχωρείται στη σελίδα 359 ως ταυτόσημο με το όνομα Έλλην (Γραικιστί: Ελληνιστί και Γραικός: Έλλην).

Το όνομα Γραικοί χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια από τους Λατίνους (Graeci) και απ’ αυτούς μεταφέρθηκε στις νεώτερες ευρωπαϊκές γλώσσες (γαλλικά: Grecs, γερμανικά: Griechen, ιταλικά: Greci, αγγλικά: Greeks  κ.λ.π.). Είναι λοιπόν απόλυτα λανθασμένη η επικρατήσασα άποψη ότι δηλαδή το όνομα Γραικοί είναι ξενικής προελεύσεως. Η αλήθεια είναι ότι είναι Ελληνικό και μάλιστα άρρηκτα συνδεδεμένο με το όνομα των πρώτων,  μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, κατοίκων της Ηπείρου

Αναφέρει σχετικά ο Ι. Κακριδής: «στο μεσαίωνα κάθε συνειδητός δεσμός ανάμεσα στον ελληνικό λαό και στην αρχαία Ελλάδα είχε λείψει. Έλλην σήμαινε τον ειδωλολάτρη και τίποτε άλλο. Οι ίδιοι ήταν Ρωμιοί, Γραικοί, Χριστιανοί, μια φορά όχι Έλληνες. Και όμως τα χτίσματα που είχαν υψώσει οι αρχαίοι Έλληνες πώς να ξεχαστούν; …. Και όταν ο χωρικός όργωνε το χωράφι του, συχνά τύχαινε να ξεχώσει μαρμαρένιες πλάκες με γράμματα αδιάβαστα, εργαλεία, όπλα, όλα παράξενα και πρωτόφαντα»

Από τον ΙΒ΄ αιώνα  και μετά λησμονήθηκε η υβριστική σημασία του ονόματος επανήλθε η ονομασία Έλληνες, παράλληλα με το Γραικοί και Ρωμαίοι. Ο ιστορικός Χαλκοκονδύλης μεταχειρίζεται πάντοτε το όνομα Έλληνες, ενώ κατά τον ιστορικό Φραντζή  ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ονόμαζε την Κωνσταντινούπολη «ελπίδα και χαρά πάντων των Ελλήνων». Το όνομα Έλλην κατίσχυσε των άλλων από την επανάσταση του 1821 και μετά.

 Ρωμιοί

 Το 212 μ.χ. ο αυτοκράτορας Καρακάλλας απένειμε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη και στους κατοίκους του ρωμαϊκού κράτους εκτός της Ιταλίας, Από αυτή την εποχή και οι Έλληνες δικαιούνταν να ονομάζονται Ρωμαίοι, όπως Romani ωνομάστηκαν, πλην των άλλων και οι κατοικούντες βόρεια του Δούναβη, οι σημερινοί Ρουμάνοι. Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα του στην Κωνσταντινούπολη, η πλειοψηφία του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους ήταν Έλληνες, οι οποίοι πλέον αποκαλούνταν Ρωμαίοι. Το κράτος τους λέγεται, πολλές φορές και Romania – Ρωμανία, ο αυτοκράτορας είναι πάντοτε των Ρωμαίων και ουδέποτε των Γραικών ή των Ελλήνων, ενώ ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως λέγεται, άλλοτε μεν των Ρωμαίων, άλλοτε δε – στους νεώτερους χρόνους – των Γραικών.

Πάντως κατά το 5ο μ.χ. αιώνα δεν πρέπει να είχε γενικευθεί ή καθιερωθεί η χρήση του ονόματος Ρωμιός ως υποκατάστατο του Έλλην, μιάς και στο λεξικό του Ησύχιου δεν υπάρχει καμμία καταχώρηση αντίστοιχου λήμματος.

Όπως προαναφέραμε. την επικράτηση του ονόματος Ρωμαίοι – Ρωμιοί διευκόλυνε η, για θρησκευτικούς λόγους, παραγκώνιση του ονόματος Έλληνες, ενώ το νέο όνομα δεν είχε, εθνολογικώς, καμμία βαρύτητα ή δικαιοδοσία, διότι ελάχιστοι γνήσιοι Ρωμαίοι ή Ιταλοί εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα ή στην Ανατολή.

Στους νεώτερους χρόνους επιζητήθηκε, ευτυχώς ανεπιτυχώς, η αντικατάσταση των ονομάτων Έλλην και Ελλάς από το Ρωμιός και τη Ρωμιοσύνη. Η αποτυχία επικράτησης του υπερβολικού αυτού νεωτερισμού οφείλεται στο ότι η ύπαρξη του δεν είχε κανένα λόγο, ούτε δικαιολογούνταν ιστορικά και εθνολογικά

ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

•  Οι ιστορικές και μυθολογικές πηγές μας επιτρέπουν να ισχυριζόμαστε ότι τα ονόματα Έλληνες και Γραικοί έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαία Ήπειρο και τον ιερό χώρο της Δωδώνης.

• Με την ονομασία Ρωμιός δηλώνεται μόνο την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη, υπηκόου του ρωμαϊκού κράτους, χωρίς καμμία εθνολογική ή ιστορική τεκμηρίωση. .

Βιβλιογραφία 

• «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ – ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΙΣΤΟΡΙΑ» (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ – ΕΠΟΠΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Ι. ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Κ. ΤΣΑΤΣΟΣ, Γ. ΜΥΛΩΝΑΣ, ΑΑ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ & Κ. ΜΠΑΣΤΙΑΣ)

• «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ – ΤΟΜΟΣ 2 – ΟΙ ΘΕΟΙ» (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ – ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: Ι. Θ. ΚΑΚΡΙΔΗΣ, Σ.Ν. ΡΟΥΣΣΟΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΜΑΡΕΤΑ, ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΣ Δ. ΣΚΙΑΔΑΣ και Ν. ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ)

• «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΠΑΙΔΕΙΑ – ΠΑΥΛΟΥ ΔΡΑΝΔΑΚΗ» (Εκδόσεις: “Φοίνιξ Ε.Π.Ε.” Δεύτερη Έκδοση)

• «ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ» Ι. Θ. ΚΑΚΡΙΔΗ ΑΘΗΝΑ 1978 – ΜΟΡΦΩΥΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ

 πηγη https://zsgiannina.gr/

Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ   υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε 

Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με   θέματα πολιτισμού   που  επιλέξουν

Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι   zantedanias@gmail.com 

Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας

Σας ευχαριστούμε από καρδιας

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang