Σάββατο 24 Αυγούστου 2019

ΕΠΟΣ ΤΟΥ '40 : ΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΣΤΙΣ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940 - Η ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ ΛΑΤΖΙΔΗ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ιστορία Ελληνοϊταλικού Πολέμου-ΔΙΣ/ΓΕΣ/1985
Το Αλβανικό Έπος- Κωνσταντίνος Αβτζίγιαννης-τεύχος 20
Ιστορία της Νήσου Κερκύρας-Σ.Κατσαρού/1981

  
Το τρίτο 10ημερο του Νοεμβρίου του 1940 στο μέτωπο της Βορείου Ηπείρου τα πράγματα εξελίσσονταν ευνοϊκά για τον Ελληνικό Στρατό. 


Έχοντας πετύχει μέσα σε 15 μέρες αφενός μεν την απόκρουση των Ιταλών στην Ήπειρο, αφετέρου δε την επιστράτευση και στρατηγική συγκέντρωση έναντι αυτών, είχε περάσει ήδη από την 14 Νοεμβρίου στην αντεπίθεση.

Στο βορειοανατολικό τομέα (Δυτική Μακεδονία) το Γ΄ Σώμα Στρατού κατόπιν σκληρού αγώνα, την 22α Νοε καταλαμβάνει την πόλη και τον οδικό κόμβο της Κορυτσάς.

Στο τομέα της Πίνδου-Ηπείρου τα Α΄ και Β΄ Σώματα Στρατού είχαν απωθήσει μέχρι την 21η Νοε τους Ιταλούς σε πολλά σημεία πέραν της οροθετικής γραμμής των συνόρων.

Ειδικότερα στο παραλιακό τομέα (έναντι της Κέρκυρας) το Απόσπασμα του έφεδρου Υποστράτηγου Λιούμπα Νικολάου (7 τάγματα, 3 ίλες ιππικού και 4 πυροβολαρχίες) την 19η Νοε είχε κατορθώσει να ζεύξει τον ποταμό ΚΑΛΑΜΑ και ενεργώντας επιθετικά είχε αναγκάσει τους Ιταλούς μέχρι το βράδυ της 23 Νοε να συμπτυχθούν επί της ελληνοαλβανικής μεθορίου.

Με νέα διαταγή είχε ως αποστολή να συνεχίσει την επιθετική προσπάθεια στη κατεύθυνση ΣΑΓΙΑΔΑ BAΓΚΑΛΑΤΙ ΑΓ.ΣΑΡΑΝΤΑ και να καταλάβει το λιμάνι των ΑΓ. ΣΑΡΑΝΤΑ.

Έναντι του Αποσπάσματος ΛΙΟΥΜΠΑ ενεργούσε ένα Σύνταγμα της Μεραρχίας ΣΙΕΝΝΑ, ένα Σύνταγμα Γρεναδιέρων, ένα Σύνταγμα Ιππικού και ένα τάγμα Ατάκτων Αλβανών (διάταξη αντιπάλων στο σχεδιάγραμμα).

Στη Κέρκυρα υπήρχε η Στρατιωτική Διοίκηση Κέρκυρας-ΣΔΚ (το 10ο Σύνταγμα Πεζικού ενισχυμένο με στοιχεία Α/Α πυροβολικού και επιμελητείας) υπαγόμενη απευθείας στο Γενικό Στρατηγείο.
Η αποστολή της ήταν η εξασφάλιση της νήσου από κάθε αποβατική ή αεραποβατική απειλή και η άμυνα μέχρις εσχάτων (Οδηγίες Γενικού Στρατηγείου/Απριλίου 1940). Και αυτό διότι υπήρχαν πληροφορίες ότι το Σχέδιο Ενεργείας των Ιταλών εναντίον της Ελλάδος (Σχέδιο ΕΜΕRGENZA) προέβλεπε απόβαση στη νήσο Κέρκυρα ως υποβοηθητική ενέργεια της κυρίας επίθεσης που θα εφαρμόζονταν στην Ήπειρο. 
Μάλιστα για αυτό το λόγο οι Ιταλοί προσανατόλιζαν για απόβαση τη Μεραρχία ΜΠΑΡΙ.

Λόγω της προτεραιότητας όμως που δόθηκε από τον ιταλικό στόλο στη κάλυψη των θαλασσίων μεταφορών στο μέτωπο της Λιβύης και στην Αλβανία αλλά και της δυσμενούς εξέλιξης των επιχειρήσεων στο Μέτωπο της Ηπείρου, τέτοια απόβαση δεν πραγματοποιήθηκε.

Η Μεραρχία ΜΠΑΡΙ την 1-3 Νοεμβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Αυλώνας και μεταφέρθηκε εσπευσμένα στη Κορυτσά. 
Η Κέρκυρα είχε διαφύγει το κίνδυνο.


ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ ΛΑΤΖΙΔΗ

Προκειμένου να υποστηριχθεί ΕΜΕΣΑ το Απόσπασμα ΛΙΟΥΜΠΑ στην επιθετική του ενέργεια προς βορά, το Γενικό Στρατηγείο διέταξε τη Στρατιωτική Διοίκηση Κέρκυρας να συγκροτήσει έναν ενισχυμένο Λόχο, ο οποίος να αποβιβασθεί στην απέναντι ακτή και να προσβάλει τα μεταφορικά και την επιμελητεία της Μεραρχίας ΣΙΕΝΝΑ στη περιοχή ΒΑΓΚΑΛΑΤΙ.

Ακολούθως να συνενωθεί με τα τμήματα του Αποσπάσματος ΛΙΟΥΜΠΑ που θα προήλαυναν προς την ως άνω περιοχή.

Σε εκτέλεση της παραπάνω διαταγής, η Στρατιωτική Διοίκηση Κέρκυρας συγκρότησε ένα απόσπασμα με επικεφαλής το Λοχαγό Λατζίδη Δημήτριο, δυνάμεως ενισχυμένου Λόχου (5 Αξιωματικοί και 190 επιλεγμένοι Οπλίτες).
Το απόσπασμα ΛΑΤΖΙΔΗ αποβιβάσθηκε στη περιοχή ΚΑΤΩ ΑΕΤΟΣ(σχεδιάγραμμα) την 23η Νοε και ώρα 06:30.
Αντί όμως να κινηθεί προς τη περιοχή ΒΑΓΚΑΛΑΤΙ ως όφειλε, κινήθηκε προς νότον κατά μήκος της ακτής και διανυκτέρευσε τη νύκτα 23/24 Νοε στη περιοχή της ΚΟΝΙΣΠΟΛΙΣ

Αυτή όμως η παραβίαση των εντολών που είχε, θα καταστεί ακολούθως μοιραία. 
Την επομένη συνέχισε τη κίνηση προς νότο προκειμένου να έρθει σε επαφή με το Απόσπασμα ΛΙΟΥΜΠΑ, αλλά έγινε αντιληπτό από τις ισχυρές εφεδρικές ιταλικές μονάδες της πρώτης γραμμής (Σύνταγμα Ιππικού) και τους Αλβανούς Ατάκτους οι οποίες έδρασαν ενεδρευτικά και το προσέβαλαν.

Η απουσία φίλιων πυρών υποστήριξης, η ανεπάρκεια οργανικών πυρών υποστήριξης, η μειονεκτική θέση στο έδαφος, η μικρή δύναμή του, οι ισχυρές εχθρικές μονάδες που το προσέβαλαν, ο αιφνιδιασμός και η αεροπορική προσβολή που υπέστη δεν του έδωσαν περιθώρια αντίστασης.

Το απόσπασμα διαλύθηκε και μόνο 2 Αξιωματικοί και 45 Οπλίτες κατόρθωσαν να διαφύγουν και να ενωθούν με το Απόσπασμα ΛΙΟΥΜΠΑ.

Ο αριθμός των φονευθέντων επί του πεδίου της μάχης είναι συγκεχυμένος. Oι αιχμάλωτοι συγκεντρώθηκαν και μεταφέρθηκαν σταδιακά σε στρατόπεδα αιχμαλώτων στην Ιταλία. Μετά τη συνθηκολόγηση (Απρ 1941) επέστρεψαν στη Κέρκυρα 96 αιχμάλωτοι του αποσπάσματος.


ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ 

Ο σκοπός της αποστολής που ανατέθηκε στο Απόσπασμα ΛΑΤΖΙΔΗ, ήταν η ΕΜΕΣΗ υποστήριξη του Αποσπάσματος ΛΙΟΥΜΠΑ. Προς τούτο διετάχθη η προσβολή των μεταφορικών και της επιμελητείας των Ιταλών στο ΒΑΓΚΛΑΤΙ στα Μετόπισθεν αυτών. 

Και ενώ η περιοχή και η ώρα που επελέγη η απόβαση (ΚΑΤΩ ΑΕΤΟΣ-πριν τα ξημερώματα) κρίνεται ικανοποιητική, το απόσπασμα τροποποίησε αυθαίρετα το σκοπό και επιχείρησε να υποστηρίξει ΑΜΕΣΑ το Απόσπασμα ΛΙΟΥΜΠΑ, κινούμενο προς ΚΟΝΙΣΠΟΛΗ εναντίον των νώτων ισχυρών ιταλικών Μονάδων. 
Διαπιστώθηκε ότι παραβιάσθηκε η βασική αρχή του πολέμου: ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΕΜΜΟΝΗ ΣΕ ΑΥΤΟΝ

Η αποστολή που ανατέθηκε στο Απόσπασμα ΛΑΤΖΙΔΗ απαιτούσε να ενεργήσει αυτό καταδρομικά ως περίπολος μάχης, επικεντρώνοντας την προσοχή του προς ΒΑΓΚΑΛΑΤΙ. Ήτοι ενεργώντας με μυστικότηταενεδρευτικά και κινούμενο πάντα υπό την κάλυψη του σκότους
Αντί αυτού ενέργησε ως δύναμη ελιγμού κινούμενο υπό το φως της ημέρας εντός εχθρικού εδάφους και μάλιστα εγγύς ιταλικών Μονάδων ελιγμού και πυροβολικού. 
Διαπιστώθηκε ότι παραβιάσθηκαν η βασικές αρχές του πολέμου: ΑΣΦΑΛΕΙΑ και ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟΣ

Η συγκρότηση του αποσπάσματος κρίνεται επαρκής για την αποστολή που του ανετέθη (καταδρομή εναντίον τμημάτων επιμελητείας και μεταφορικών).


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1. Οι αρχές του πολέμου είναι απαρέγκλιτες από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα. 
Η εφαρμογή τους δεν είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσουν στη νίκη. Η παράλειψή τους όμως είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσουν στη καταστροφή.

2. Παρόλα αυτά η θυσία των ανδρών του Αποσπάσματος ΛΑΤΖΙΔΗ δεν πήγε χαμένη. Συνέβαλε στην επιτυχή ενέργεια του Αποσπάσματος ΛΙΟΥΜΠΑ καθόσον οι ιταλικές εφεδρείες της περιοχής ΚΟΝΙΣΠΟΛΕΩΣ προσανατολίστηκαν προς τη θάλασσα περιμένοντας απόβαση και η αεροπορία χαλάρωσε την πίεση στο Απόσπασμα ΛΙΟΥΜΠΑ. 

Την 25η Νοεμβρίου 1940, ημέρα της Αγίας Αικατερίνης, η ιταλική αεροπορία είχε επικεντρωθεί να βομβαρδίζει την Κέρκυρα. 
Την ίδια μέρα οι ελληνικές δυνάμεις στο παραλιακό τομέα καταλάμβαναν τη ΣΑΓΙΑΔΑ, την επομένη την ΚΟΝΙΣΠΟΛΗ και μέχρι το βράδυ είχαν φθάσει στη νότια όχθη του ποταμού ΠΟΒΛΑ (σχεδιάγραμμα).
Εκεί που είχε σχεδιασθεί, αν όλα πήγαιναν καλά, να ενωθούν με το Απόσπασμα ΛΑΤΖΙΔΗ. 

Οι ιταλικές μονάδες ευρισκόμενες σε σύγχυση συμπτήχθηκαν προς τη κοιλάδα του ποταμού ΜΠΙΣΤΡΙΤΣΑ και μέχρι το βράδυ της 30ης Νοε 1940 τα τμήματα του Αποσπάσματος ΛΙΟΥΜΠΑ είχαν φθάσει στην ανατολική όχθη αυτού.
Ο ελληνικός στρατός βρισκόταν μία ανάσα από τους ΑΓ.ΣΑΡΑΝΤΑ.


ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το Απόσπασμα ΛΑΤΖΙΔΗ, που οι άνδρες του ήταν το άνθος της κερκυραϊκής νεολαίας, δικαίως έχει περάσει στο θρύλο και στη συνείδηση των Κερκυραίων ως Απόσπασμα θανάτου
Οι ηρωικοί νεκροί του έχουν περάσει στην αιωνιότητα και έχουν κερδίσει μια θέση δίπλα στους μαχητές των Θερμοπυλών.


ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΜΥΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΧΙΤΛΕΡ ΣΤΙΣ 22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940

Ο Μουσολίνι ταπεινωμένος δικαιολογείται 
22 Νοεμβρίου 1940
Φύρερ, 

Λυπούμαι διότι η επιστολή μου 19ης Οκτωβρίου δεν έφθασε εγκαίρως δια να μπορέσετε να μου δώσετε την γνώμη σας όσον αφορά την σχεδιαζομένην τότε επιχείρησιν κατά της Ελλάδος, γνώμην την οποίαν θα ησπαζόμην όπως έπραξα και εις προηγουμένας περιπτώσεις. Η προέλασις των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, η οποία, στην αρχή, υπήρξε ταχεία και ενθαρρυτική, ανεχαιτίσθη και αι ελληνικαί δυνάμεις κατώρθωσαν να αναλάβουν πρωτοβουλίαν. Αυτή η κατάστασις οφείλεται βασικώς εις τρεις λόγους:
1) Η κακοκαιρία: δυνατές βροχές που αναχαίτισαν την προέλασιν των μηχανοκίνητων φαλάγγων. Μια τεθωρακισμένη μεραρχία ετάφη κυριολεκτικώς υπό την λάσπην.
2) Η στάση της Βουλγαρίας, η οποία επέτρεψε στους Έλληνες να αποσύρουν από την Θράκη οκτώ μεραρχίας εις ενίσχυσιν εναντίον μας.
3) Η σχεδόν πλήρης αποστασία των αλβανικών δυνάμεων αι οποίαι εστασίασαν κατά των μονάδων μας. Εις μιαν και μόνον των μεραρχιών μας εχρειάσθηκε να αφοπλίσωμε και να εκδιώξωμεν στα μετόπισθεν 6000 Αλβανούς. Όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν και δεν πρέπει να μας ανησυχούν, μολονότι γνωρίζω πολύ καλά ότι αυτά τα γεγονότα προεκάλεσαν δυσμενείς συνεπείας. Τώρα η Ιταλία ετοιμάζει τριάντα μεραρχίας με τας οποίας θα συντρίψη την Ελλάδα.


Αποστολική Διακονία

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940 : "ΠΗΡΑΜΕ ΤΗΝ ΚΟΡΥΤΣΑ"!!!!!

Του Ιωάννου Μπουγά
 
Μετά έναν σκληρόν αγώνα 9 ημερών, η μεγάλη επίθεση του Γ΄Σώματος Στρατού του στρατηγού Τσολάκογλου και με κεντρική μονάδα της επίθεσης το «Απόσπασμα Μπεγιέτη», υπό τον παλαίμαχο συνταγματάρχη Ιωάννη Μπεγιέτη από την Παληόβρυση Λακωνίας, δόκτωρα Νομικής, στέφθηκε με επιτυχία!
Τμήματα του Αποσπάσματος εισήλθαν απελευθερωτές στην Kορυτσά. O κόσμος βγήκε στους δρόμους και ζητωκραύγαζε: «Πήραμε την Kορυτσά!».
“...Η πόλη της Κορυτσάς περιήλθε τις απογευµατινές ώρες της 22ης Νοεµβρίου κάτω από ελληνική διοίκηση για τρίτη φορά από το 1912. Σε χρόνο ρεκόρ, ο πρώτος Έλληνας φρούραρχος της πόλης, Αντισυνταγµατάρχης Πεζικού ∆ηµήτριος Θεοδωράκης, τύπωσε και τοιχοκόλλησε παντού προκήρυξη γραµµένη στα ελληνικά και στα αλβανικά στην οποία αναφερόταν ότι:
«Εν Ονόµατι του Βασιλέως τον Ελλήνων Γεωργίου του Β΄ και της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Ανακηρύσσω αύθις τήν πολιν Κορυτσας Ελευθεραν και καλώ τον λαόν αυτής υποταγην είς τους Ελληνικους Νοµους.»
Με την είσοδο των ελληνικών δυνάµεων στην Κορυτσά συγκροτήθηκε µεικτή ελληνοαλβανική επιτροπή από τις θρησκευτικές αρχές και επιφανείς κατοίκους της πόλης οι οποίοι υπέγραψαν την παράδοση της Κορυτσάς στον Ελληνικό Στρατό:
«Η κάτωθι υπογεγραµµένη επιτροπή της πόλεως Κορυτσάς αποτελούµενη εκ των κυρίων: Αντιπροσώπου αρχιερέως Κορυτσάς Παπαϊωσήφ Σταυροφόρου, του Οσιωτάτου Μουφτή Αφεζ Τζαφέρ Αλή, του Γραµµατέως του ∆ηµαρχείου Κορυτσάς Πετράκη Πιλκάτη, του Προέδρου του εµπορικού Επιµελητηρίου Κορυτσάς Χαράλαµπου Μάνου, του Κότση Τζότζα, του Θεόδωρου Μαλίκη οδοντιάτρου, Βασιλείου Μπάλλη, Σκενδέρη Βίλα, Μηνά Ούτση, Τζάζε Ντισνίτσα, Μουαρέµ Μπούτκα, Σωτήριου Γκούρα, Ναούµ Στράλλα, Επαµεινώνδα Χαρισιάδη ιατρού παραδίδει την πόλη Κορυτσάς εις τους αντιπροσώπους των Ελληνικών Στρατευµάτων
Αντισυνταγµατάρχη Θεοδωράκη.
Η πτώση της Κορυτσάς, που έδειχνε ότι η Ιταλία δεν θα έκανε περίπατο στην Ελλάδα, επηρέασε και τις γενικές εξελίξεις του πολέμου.
«Η κατάσταση (σ.σ. στην Ιταλική πλευρά) οξύνθηκε ακόµα περισσότερο όταν, µετά τις δυσµενείς εξελίξεις στο µέτωπο της Κορυτσάς, ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Στρατάρχης Μπαντόλιο, εξαναγκάστηκε σε παραίτηση λόγω των επικριτικών σχολίων εναντίον του Ιταλού δικτάτορα,49 ενώ δεν άργησαν να εµφανιστούν και γελοιογραφίες που παρουσίαζαν τον Μουσολίνι ως κωµικό πρόσωπο δείχνοντας ότι είχε χάσει πλέον το κύρος του.
Παράλληλα, οξύνθηκαν και οι σχέσεις Ιταλίας – Γερµανίας. Ο Χίτλερ, από την αρχή αντίθετος µε τον ελληνοϊταλικό πόλεµο, κατηγορούσε τον Τσιάνο ότι λόγω της νέας τροπής που έπαιρναν τα πράγµατα ήταν πολύ πιθανή µια αγγλική εµπλοκή στην Ελλάδα, η οποία θα απειλούσε ευθέως τις πολύτιµες ρουµανικές πετρελαιοπηγές που βρίσκονταν υπό γερµανικό έλεγχο.
Μεγάλη σηµασία είχαν και οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ελληνικής προέλασης στις άλλες βαλκανικές χώρες. Ο Μεταξάς, αµέσως µετά την πτώση της Κορυτσάς, θέλοντας να προβάλει τη δυναµική που είχε η Ελλάδα στα Βαλκάνια, ανέφερε σε ραδιοφωνικό του διάγγελµα στις 22 Νοεµβρίου: «…Αγωνιζόµεθα όχι µόνον διά την ύπαρξιν µας, αλλά και υπέρ των άλλων βαλκανικών λαών και διά την απελευθέρωσιν της Αλβανίας…». (Βρανάς, Φ., (επιµ.), Ι. Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ηµερολόγιο, Ίκαρος, Αθήνα 1960, 857).
Η Βουλγαρία έδειχνε λιγότερο πρόθυµη να προσχωρήσει σε συµµαχία, η Γιουγκοσλαβία ζητούσε υψηλά ανταλλάγµατα, όπως την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης, ώστε να αλλάξει τη στάση της ενώ η Τουρκία έδειχνε να θέλει να αποστασιοποιηθεί.
Χαρακτηριστικό παράδειγµα, η ταινία Ο Πολίτης Κέιν (Citizen Kane), µια από τις γνωστότερες ταινίες όλων των εποχών, όπου προβάλλονται οι ελληνικές νίκες στην Κορυτσά ως πρωτοσέλιδα εφηµερίδων θέλοντας να δείξει το ιστορικό πλαίσιο της εποχής που διαδραµατίζεται η υπόθεση.
Είναι χαρακτηριστικό το ότι ο Χίτλερ απέδιδε έµµεσα την ευθύνη της αποτυχίας των διαπραγµατεύσεων µε τους Γιουγκοσλάβους στον Μουσολίνι ενηµερώνοντάς τον, στις 20 Νοέµβριου του 1940, ότι δεν µπορεί να συνεχίσει τις προσπάθειές του «πριν η ψυχολογική κατάσταση βελτιωθεί από στρατιωτικές επιτυχίες».
Την 1η ∆εκεµβρίου η Daily Telegraph υπογράµµιζε: «Ο Νοέµβριος έφερε µεταβολή στη διπλωµατική µας κατάσταση. Ο Χίτλερ γύριζε δεξιά και αριστερά στην Ευρώπη, προσπαθώντας µάταια να βρει νέους συµµάχους… ο κύριος λόγος της αποτυχίας αυτής υπήρξαν οι ελληνικές επιτυχίες εναντίον της Ιταλίας».
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση κράτους που αρνήθηκε την σύµπραξη µε τον Άξονα ήταν η Ισπανία. Τον Νοέµβριο του 1940 ο Χίτλερ προσπαθούσε να πείσει τον Φράνκο να βγει η Ισπανία στον πόλεµο στο πλευρό του Άξονα και να συνεργαστούν για την κατάληψη του Γιβραλτάρ. Ο Φράνκο, που δεν είχε πειστεί για το σύντοµο του πολέµου και τη σίγουρη νίκη του Άξονα ήταν διστακτικός. Ο παγκόσµιος σάλος από την απελευθέρωση της Κορυτσάς επιβεβαίωσε τους φόβους του και αποφάσισε να παραµείνει ουδέτερος σε αυτή την κρίσιµη φάση του πολέµου.
Ταυτόχρονα, η ιταλική υποχώρηση ενθάρρυνε και αλβανικούς κύκλους που είχαν καταφύγει το 1939 στη Γιουγκοσλαβία και να ζητήσουν τη συνεργασία της Ελλάδος ώστε να οργανώσουν εξέγερση στα νώτα του Ιταλικού Στρατού». ("Η Μάχη για την Απελευθέρωση της Κορυτσάς και Ανώτερη Στρατιωτική ∆ιοίκηση Κορυτσάς», Ανθ/στης(ΦΠΖ) Θεοφάνης Βλάχος – Ιστορικός)
O Mητροπολίτης Iωαννίνων Σπυρίδων, κήρυττε: «Ωμίλησεν ο Θεός. Oύτοι εν άρμασιν, ούτοι εν ίπποις, ημείς εν ονόματι Θεού».
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ είπε γι αυτήν την επιτυχία: «Εγκάρδια συγχαρητήρια για τις νίκες στο Αλβανικό Μέτωπο, που σφραγίστηκαν με την κατάληψη της Κορυτσάς. Μεγάλο ενθουσιασμό εμπνέει σε όλους μας το κατόρθωμα αυτό της ελληνικής ανδρείας εναντίον εχθρού υπέρτερου σε αριθμό και εξοπλισμό».
Οι Times of New York έγραψαν: «…Οι Έλληνες κατάφεραν την πρώτη πραγματική ήττα στις κατά ξηράν δυνάμεις του Άξονα… θα είναι δόξα της Νεώτερης Ελλάδος, ότι διέλυσε το αήττητο του Άξονα…»



ΕΠΟΣ ΤΟΥ '40 : Η ΦΟΝΙΚΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΥΨΩΜΑ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΟ ΒΟΥΛΙΑΡΑΤΙ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΝ 1η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1940

Πάνω από το χωριό Βουλιαράτι Αργυροκάστρου υψώνεται μια ράχη στην κορυφή της οποίας σχηματίζεται πλάτωμα με ερείπια παλαιού μοναστηριού.
Ανάμεσα στα ερείπια είναι και η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε ύψωμα Αγίου Αθανασίου. Οι ντόπιοι το λένε Προσήλιο.
Την περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου το ύψωμα αυτό ήταν θέση στρατηγική  γιατί ήλεγχε την κοιλάδα της Δρόπολης απ’όλες τις κατευθύνσεις, καθώς και τον αυτοκινητόδρομο που την διασχίζει.
Από το δρόμο αυτό περνούσε η κύρια δύναμη του Ιταλικού στρατού  που οπισθοχωρούσε και κατευθυνόταν προς Τεπελένι.
Την 1η Δεκεμβρίου 1940 ημέρα Κυριακή το χιόνι είχε σκεπάσει το ύψωμα αυτό και ένα τμήμα του ιταλικού στρατού που οπισθοχωρούσε το κατέλαβε. Επεδίωκε την επιβράδυνση της προέλασης των ελληνικών δυνάμεων. Το προηγούμενο βράδυ το 6ο Σύνταγμα Πεζικού (Κορίνθου) που ανήκε στην ΙΙΙ Μεραρχία με διοικητή τον υποστράτηγο Γεώργιο Μπάκο  είχε φθάσει στο Βουλιαράτι.
Ο Διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας εγκαταστάθηκε στο σπίτι του Βαγγέλη Ζάρου και από εκεί  οργάνωσε τις  επιθετικές επιχειρήσεις κατά των οπισθοχωρούντων Ιταλών.
 
Το σπίτι που εγκαταστάθηκε το στρατηγείο, ιδιοκτησίας τότε Βαγγέλη Ζάρου
Το 6ο Σύνταγμα είχε αναχωρήσει στις 9 Νοεμβρίου 1940 από την Κόρινθο ατμοπλοϊκώς για το Μεσολόγγι και εκείθεν σιδηροδρομικώς προωθήθηκε στο Αγρίνιο. Από εκεί οδικώς δια νυκτερινών πορειών και κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες έφθασε στο μέτωπο στις 28/11/40.
Ρίχτηκε αμέσως στη μάχη και σάρωσε τις πρώτες ημέρες τις εστίες αντίστασης των ιταλών στις πλαγιές των βορειοηπειρώτικων χωριών Κραά και Βοδίνο και την 1η Δεκεμβρίου κατέλαβε τα υψώματα Βουλιαρατίου.
Με το χάραμα άρχισε η μάχη για την εκτόπιση των Ιταλών. Η μάχη σκληρή και συνάμα φονική. Οι Ιταλοί κρυμμένοι πίσω από ερείπια αμύνονταν σθεναρά. Τα βλήματα των πυροβόλων τρυπούσαν το απλωμένο κολλαριστό σεντόνι, (το χιόνι) που κάλυπτε το ύψωμα του Αγίου Αθανασίου. Η Ελληνική ανδρεία και ο πατριωτισμός υπερίσχυσαν. Οι Ιταλοί δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν την ορμή του Ελληνικού στρατού και υποχώρησαν με βαριές απώλειες.
Οι απώλειες του Ελληνικού στρατού στη μάχη αυτή όπως προκύπτει από έγγραφα που έχουμε στη διάθεσή μας ήταν 15 νεκροί  και 150 τραυματίες.
 

 Εκτός από τις παραπάνω απώλειες στα υψώματα του Βουλιαρατίου άφησαν την τελευταία τους πνοή και οι:
1.Στρ. Αικατερίνης Γεώργιος του Δημητρίου από το Λουτράκι την 1/12/40.
2.Στρ.Κακλιαμάνης Αθανάσιος του Δημητρίου από Δρυμώνα Τριχωνίδας την 4/12/40. 
3.Στρ. Σκόκος Παντελής του Νικολάου από την Αθήνα την 3/12/40.
4.Στρ. Σπηλιόπουλος Γεώργιος του Παναγιώτου από το Λαγοβούνι Καλαβρύτων.
5.Στρ. Μιχαλόπουλος Θεόδωρος του Παναγιώτου από το Συγούνι Καλαβρύτων την 3/12/40.
6.Στρ. Μπουζιώτης Γρηγόριος του Λεωνίδα από Σκοτάνη Καλαβρύτων την 1/12/40.
7.Στρ. Κωτσιάκος Δημήτριος του Κων/νου από Μπάσι Κορινθίας την 5/12/40.
Από την πλευρά των Ιταλών οι απώλειες ήταν υπέρτερες.

Ανθγός Βασ.Τσαντίλης

Στρ.Αικατερίνης Γεώργιος

 
Στρ.Θεοφάνης Τομαράς


 
Στρ.Δημήτριος Χατζής




(ΕΠΟΣ ΤΟΥ '40) ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ : Ο ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΠΒ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΕΡΣΗΣ ΠΟΥ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΕ ΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕ ΣΤΟ ΤΕΠΕΛΕΝΙ

Ανάμνηση Μάνου Κατράκη και Αγγέλου Τερζάκη. Έπαινοι και εύφημες μνείες.

Στις 23 Απριλίου 1941 υπογραφόταν στην Θεσσαλονίκη, από τον αντιστράτηγο Τσολάκογλου, τον Γερμανό στρατάρχη Γιόλντ και τον Ιταλό στρατηγό Φερέρο το 3ο πρωτόκολλο ανακωχής, υπό τον τίτλο Σύμβασις Συνθηκολογήσεως.

Το άρθρο 4 προέβλεπε τα ακόλουθα:
«Τα όπλα, άπαν το πολεμικόν υλικόν και τα αποθέματα της στρατιάς ταύτης, συμπεριλαμβανομένου και του αεροπορικού υλικού, ως και αι επίγειοι εγκαταστάσεις της αεροπορίας είναι λεία πολέμου.» Στο δε άρθρο 5 διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Η Ανωτάτη Διοίκησις των ελληνικών στρατευμάτων θα φροντίση, με παν μέσον, όπως παύση πάσα καταστροφή ή εκμηδένισις πολεμικού υλικού και προμηθειών...»

Την ίδια μοιραία ημέρα ο ταγματάρχης του πυροβολικού Κωνσταντίνος Βερσής τίναζε τα μυαλά του στον αέρα, για να μην παραδώσει τα πυροβόλα του στον Γερμανό εισβολέα. Η φήμη για το συνταρακτικό αυτό γεγονός κυκλοφόρησε με ταχύτητα αστραπής ανάμεσα στον διαλυόμενο ελληνικό στρατό και γέννησε ιερό δέος στιες ψυχές των χθεσινών νικητών.

Ιδού πώς περιγράφει το συμβάν ο Μάνος Κατράκης που το έζησε:

«Υπηρέτησα κατά τον πόλεμο του 1940-41 στο Α Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού ως στρατιώτης, με λοχαγό τον Τζακ Κατσόγιαννο και διοικητή μοίρας τον ταγματάρχη Βερσή. Προς το τέλος του πολέμου, η πυροβολαρχία μας ήταν ταγμένη έξω από το Αργυρόκαστρο προς Τεπελένι, στ' αριστερά του Αώου ποταμού. Επέστρεφα έφιππος στη μονάδα μου από τα Γιάννενα, όπου είχα πάει με ειδική αποστολή του λοχαγού, όταν, περνώντας από το αλβανικό χωριό Καλοκαρατζή, σκέφτηκα να χαιρετήσω τον φίλο μου και συγγραφέα Άγγελο Τερζάκη, που υπηρετούσε ως γραφέας στη διοίκηση του Αρχηγείου Πυροβολικού.

»Είπαμε για λίγο τα δικά μας, αποχαιρετηθήκαμε κι ενώ έφευγα καβάλα στο άλογό μου, ο Άγγελος με φώναξε να γυρίσω πίσω. Ζύγωσα πάλι κοντά, μ' ανάγκασε να σκύψω και ψιθυριστά μου εμπιστεύθηκε το μεγάλο μυστικό:

-Έχουμε λάβει διαταγή για γενική υποχώρηση, θα κοινοποιηθεί εντός της ημέρας.

»Έμεινα άναυδος να τον κοιτάζω. Χωρίσαμε δακρυσμένοι και σιωπηλοί. Στα Γιάννενα πήραμε διαταγή να παραδώσουμε τον οπλισμό μας. Εκατοντάδες στρατιώτες και αξιωματικοί πετούσαν κατά γης τα όπλα κι έφευγαν δρομέως. Σωροί από κάρα, πυροβόλα, κάθε λογής εφόδια και ό,τι δυσκόλευε την πορεία της επιστροφής, εγκαταλείπονταν από ΄δω και από κεί.

Μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα, κάποια στιγμή, μια δυνατή φωνή ξεχώρισε να καλεί όσους ήμασταν του πρώτου Πεδινού. Ήταν ο ταγματάρχης μας Βερσής. Όσοι είχαμε μείνει, μαζευτήκαμε γύρω του. Τότε, εκείνος, ρίχνοντας μια ματιά σε όλους, σαν να ήθελε να μας αγκαλιάσει, είπε, ενώ τον έπνιγε η συγκίνηση:

- Παιδιά μου, προδοθήκαμε. Κάναμε το χρέος μας. Φεύγω από κοντά σας, υπερήφανος για σας. Καλή πατρίδα, καλή λευτεριά!

»Έφυγε αργά πάνω στ' άλογό του, αφήνοντας μας βουβούς και σκυθρωπούς. Δεν πέρασε λίγη ώρα και από τη μεριά του ακούστηκε ένας πυροβολισμός. Ο ταγματάρχης δεν άντεξε την ντροπή». (Κων. Χατζηπατέρα και Μαρίας Φαφαλιού:«Μαρτυρίες '40-'41», Β' έκδοση, σελ. 375).

Όπως θα δούμε στη συνέχεια, το τελευταίο σημείο της μαρτυρίας του Κατράκη δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, δεν υπήρξε απλώς ένας πυροβολισμός, αλλά ένα τελετουργικό θυσίας, πρωτοφανές στα ελληνικά πολεμικά χρονικά.

Κατέστρεψε τα πυροβόλα

Πριν όμως παρουσιάσουμε το τελετουργικό, θα επικαλεσθούμε και τη μαρτυρία του Αγγέλου Τερζάκη, που δεν ήταν, βέβαια, παρών στο περιστατικό, αλλά το πληροφορήθηκε από στόμα σε στόμα:

«Με πεισματωμένη πίκρα, πένθιμα», γράφει ο Τερζάκης, στην «Ελληνική Εποποιία», οι νικητές της Ιταλίας άρχιζαν να παρελαύνουν σε μακρυές θεωρίες από τους τόπους όπου τους είχαν ορίσει να παραδώσουν τον οπλισμό τους, να πετάνε χάμου, σε σωρούς, σαν παλιοσίδερα, τα τιμημένα όπλα τους. Ένας νέος, λεβέντης πυροβολάρχης, έξω από τα Γιάννενα, τίναξε, την ώρα εκείνη, τα μυαλά του πάνω στα κανόνια του.» («Ελληνική Εποποιία 1940-41», Β' έκδοση, σελ. 222).

Σ' αυτό το βιβλίο του , ο Τερζάκης δεν κατονομάζει -κακώς- των πυροβολάρχη. Στον «Απρίλη» του όμως δεν παραλείπει να τον κατονομάσει:

«Η διαταγή ήρθε πρωί-πρωί να παραδώσουμε τον οπλισμό μας. Ήμασταν αιχμάλωτοι. Κατά το μεσημέρι, την ώρα που παραδίδονταν στους Γερμανούς τα πυροβόλα, αυτοκτόνησε ο ταγματάρχης Βερσής και δύο λοχίες. Είχανε κρατήσει τον όρκο πως ο πυροβολητής πεθαίνει πάνω στο πυροβόλο του, αλλά δεν το εγκαταλείπει». («Απρίλης», Γ' έκδοση, σελ. 178).

Στο σημείο αυτό, θα παρουσιάσουμε το τελετουργικό της θυσίας, όπως το περιγράφει ο υποστράτηγος Ι. Α. Βερνάρδος:

«Το V Σύνταγμα Πυροβολικού παρέδωσε τα πυροβόλα και τον οπλισμό του εις το χωρίον Σταυράκι. Η ταχύπτερος φήμη έφερε μέχρις ημών την νύκτα της επομένης, ότι ο ταγματάρχης πυροβολικού Βερσής Κωνσταντίνος, διοικητής μοίρας πυροβολικού, ετίμησε, κατά τρόπον μεγαλειώδη, το υπερήφανον όπλον του. Όταν, δηλαδή, έλαβε την διαταγή να παραδώση τα πυροβόλα του, συνεκέντρωσεν τους άνδρας της μοίρας του με μέτωπον προς νότον, προς την αιώνιαν Ελλάδα. Διέταξε και πάντες έψαλαν τον Εθνικό μας Ύμνον, και κατόπιν, αφού ησπάσθη τα πυροβόλα του, έδωσε διαταγήν και τα συνέτριψαν με δυναμίτιδα. Κι ενώ ακόμη το έδαφος εσείετο από τας εκρήξεις, ο Βερσής, στηρίξας το περίστροφόν του εις τον δεξιόν του κρόταφον, ηυτοκτόνησε». (Ι.Α. Βερνάρδου «Τρεμπεσίνα», σελ. 176. Εκδόσεις Ν. Αλικιώτης και Υιοί).

Η περιγραφή αυτή του Βερνάρδου θεωρείται έγκυρη γιατί στηρίζεται στην επίσημη ιστορία του στρατού (Δ.Ι.Σ. Φ.641). Αλλά και όσοι άλλοι ασχολήθηκαν με το θέμα, παραπέμπουν στην ίδια πηγή. Στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους»διαβάζουμε:

«Την ίδια μέρα, ο αγώνας της Ελλάδος σημαδεύτηκε από την πράξη ενός μαχητή στο μέτωπο, που συμβόλιζε το δράμα της χώρας μας και του λαού της. Στη σχετική με τη δράση του Α' Σώματος Στρατού έκθεση αναγράφεται: Ο ταγματάρχης του Πυροβολικού Βερσής, διαταχθείς υπό των Γερμανών να παραδώση τα πυροβόλα της μοίρας του, αφού συνεκέντρωσε ταύτα και τους απέδωκε τιμάς, ηυτοκτόνησε, ενώ η μοίρα του έψαλλε τον Εθνκόν Ύμνον.» («Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος ΙΕ', σελ. 451. Εκδοτική Αθηνών).

Αξιοπρόσεκτη είναι επ' αυτού η άποψη του Μανόλη Ανδρόνικου, ο οποίος, με βάση την ίδια πηγή (Δ.Ι.Σ. Φ. 641), αναφέρεται στο συμβάν και σημειώνει:

«Δεν νομίζω, πως ο ταγματάρχης Βερσής ήταν ήρωας, όπως δεν ήταν ήρωες ούτε ο Λευτέρης Αναστασιάδης, που έχασε τα πόδια του στην Αλβανία και τη ζωή του ύστερα στην Αθήνα, ούτε ο Ηλίας ο Καπέσης κι ο Σωκράτης ο Διορινός που στήθηκαν μπροστά στο γερμανικό απόσπασμα... Κάποτε, στη ζυγαριά δεν βαραίνουν μήτε η ζωή μήτε ο θάνατος, όσο βαραίνει κάτι άλλο, αυτό που λέμε ανθρωπιά, αξιοπρέπεια, χρέος, τιμή, λευτεριά.» (Εφ. Το Βήμα 1-4-81).

Αν ο Βερσής δεν υπήρξε ήρωας με τη θυσία του -όπως πίστευε ο Ανδρόνικος- στάθηκε ήρωας με τη δράση του στους πολέμους όπου έλαβε μέρος: Τον Μικρασιατικό και τον Ελληνοϊταλικό.

Κατά τον Μικρασιατικό πόλεμο, βροχή πέφτουν οι προτάσεις των ανωτέρων του για την απονομή αριστείων και εύφημου μνείας στον Βερσή. Ενδεικτικώς αναφέρουμε τις ακόλουθες:

1) «Ημερησία Διαταγή 7ης Πυροβολαρχίας III Μεραρχίας Γ.Σ.Π.Π. 1 Μαρτίου 1922. Ανθυπολοχαγόν Βερσήν Κωνταντίνον προτείνω, ίνα τω απονεμηθή το Χρυσούν Αριοτείον Ανδρείας, διότι κατά το εγχείρημα της 1ης Μαρτίου επί του λόφου Κατραλή, παρά τα πυρά του εχθρικού πυροβολικού και το γεγονός ότι διά πρώτην φοράν εβαπτίζετο εις το πυρ, επέδειξεν ζηλευτήν ευψυχίαν, ωραίον θάρρος, απόλυτον αφοσίωσιν προς το καθήκον και περιφρόνησιν προς τον κίνδυνον. Π. Μοσχοβίτης».

2) «Ημερησία Διαταγή Μεραρχίας 6 Μαρτίου 1922. Ποιούμαι εύφημον μνείαν του ανθυπολοχαγού Κων. Βερσή, διότι κατά την υπό του τμήματος πεζικού γενομένην επιδρομήν την 4ην ώραν της 1ης Μαρτίου προς υφαρπαγήν του έναντι του λόφου Κατραλή εχθρικού φυλακίου, κατέβαλεν ζηλευτήν προσπάθειαν διά την πλήρη επιτυχίαν της ενεργηθείσης επιδρομής, αιχμαλωτισθείσης απάσης της δυνάμεως του εχθρικού φυλακίου υπό του ανθυπολοχαγού Βερσή Κωνσταντίνου».

3) «Απόσπασμα Ημερησίας Διαταγής Γ.Σ.Π.Π. 13-5-1922. Ποιούμαι εύφημον μνείαν του ανθυπολοχαγού Βερσή Κ., διότι, υπό την προστασίαν ολίγων μόνον ανδρών του πεζικού, μετέβη δι' αναγνώρισιν, κατ' επανάληψιν, προς Κεϋπλού, προχωρήσας περί τα δύο χιλιόμετρα εκτός των γραμμών μας και πλησιάσας το χωρίον τούτο... Καίτοι δε εβλήθησαν δραστικούς υπό εχθρικού πεζικού, αψηφών προφανή κίνδυνον της ζωής αυτού και πιθανήν αιχμαλωσίαν, εξετέλεσεν βολήν εναντίον Κεϋπλού και διαφόρων άλλων στόχων, εξαναγκάσας τον εχθρόν να εκκένωση εκ νέου το Κεϋπλού και να εγκατάλειψη τας θέσεις του. Προτείνω ίνα διαμνημονευθή εις την ημερησίαν διαταγήν της Μεραρχίας. Ο Διοικητής του Συντάγματος Γαρέζος Ιωάννης».

Αυτοθυσία και ηρωισμός

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, ταγματάρχης πλέον ο Βερσής, συνεχίζει να δείχνει, στο πεδίο της μάχης, τα σπάνια επαγγελματικά και ψυχικά του χαρίσματα, όπως αποδεικνύεται από την ακόλουθη ημερησία διαταγή:

«Α' Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού. Ημερησία Διαταγή Αξιωματικών Συντάγματος της 25ης Απριλίου 1941. Τον ταγματάρχην Βερσήν Κωνσταντίνον προτείνω δια την προαγωγήν εις ανώτερον βαθμόν διότι, διοικητής της 1ης Μοίρας τυγχάνων,

»α) Κατά την κλιμάκωσιν των πυροβολαρχιών του από του 17ου χιλιομέτρου βορείως Αργυροκάστρου, ήτοι επί των θέσεων Παλαιοκάστρας - Αργυροκάστρου - Βλαχοκοράντζι, από 16 έως 20 Απριλίου 1941, επεδείξατο εξαιρετικήν ψυχραιμίαν, θάρρος και αυτοθυσίαν, συντελέσας διά των πυρών της Μοίρας του να επιφέρη μεγάλας απωλείας εις τον εχθρόν και να επιβραδύνη αυτόν, ώστε η απαγκίστρωσις των Συνταγμάτων της VIII Μεραρχίας να γίνη κανονικώς και άνευ απωλειών.

»β) Διότι, τάξας την Μοίραν του εις λίαν προωθημένην θέσιν εις περιοχήν Κακαβιάς, με εντολήν αντιαρματικήν και αμέσου υποστηρίξεως δι' αντίστασιν μέχρις εσχάτων, επεδείξατο ψυχραιμίαν αξιοθαύμαστον, αυτοθυσίαν και ηρωισμόν, συντελέσας διά των πυρών της Μοίρας του εις επιβράδυνσιν του προελαύνοντος εχθρού και ανακατάληψιν απολεσθέντος σημείου στηρίξεως, παρά το ζωηρότατον και συνεχές πυρ της εχθρικής αεροπορίας, πυροβολικών και αυτομάτων όπλων, διακινδυνεύσας πολλάκις. Ούτος, μη ανεχθείς παράδοσιν εις τον εχθρόν των πυροβόλων του, ηυτοκτόνησεν την 23ην Απριλίου παρά το 7ον χιλιόμετρον νοτίως Ιωαννίνων, εις ύψος Πεδινής -Ραψίστας. Ο Διοικητής του Συντάγματος Δ. Ραζής, αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού».

Από «Έκθεσιν» για τη δράση του Βερσή, που συνέταξε, στις 10 Δεκεμβρίου 1941, ο διοικητής πυροβολικού της III Μεραρχίας Αλέξανδρος Ασημακόπουλος, παραθέτουμε το ακόλουθο απόσπασμα:

«Κατά την διάρκειαν της 15ημέρου μάχης του Καλπακίου, το παρατηρητήριόν του (Ασόνιτσα) ήτο βληματοδόχη. Παρέμεινε ψύχραιμος, διευθύνων τον αγώνα της μοίρας του, καίτοι από απόψεως προσωπικής ασφαλείας δεν ήτο οργανωμένον το παρατηρητήριόν του (μικρά οπή προ της στρατιωτικής οφρύος του ορεινού όγκου, τελείως ασκεπής). Τον εύρισκα, οσάκις μετέβαινα ίνα τον ίδω εκ του πλησίον, βρεχόμενον εντός της λασπώδους οπής εις την οποίαν την πρωίαν, προ της χαραυγής, εισήρχετο και εξήρχετο το εσπέρας, διότι πάσα επικοινωνία με, προς φιλίας γραμμάς, κλιτύς του ορεινού όγκου προυκάλει πυρά του εχθρικού πυροβολικού.

»Το πέριξ του παρατηρητηρίου του έδαφος ήτο ωσεί κεντημένον από τας διαρρήξεις του εχθρικού πυροβολικού και κατά την διάρκειαν της ως άνω μάχης (Νοέμβριος 1940) έβρεχε σχεδόν καθημερινώς. Το παρατηρητήριόν του ήτο εις ύψος 1.100 μ. Ο Βερσής ήτο ασθενής αλλά ουδέν παράπονον εξέφραζεν.

»Κατά την μάχην ταύτην διελύθησαν, υπό μόνον των βολών του πυροβολικού, μια μεραρχία πεζικού του εχθρού και μια μηχανοκίνητος, χωρίς να κατορθώσωσι να λάβωσι στενήν επαφήν, ουδέ να επιτεθώσι κατά της φιλίας τοποθεσίας αμύνης. Η μοίρα του, διά των εύστοχων και επικαίρων βολών, συνετέλεσε τα μέγιστα εις την νίκην ταύτην.

»Από της αναλήψεως της επιθέσεως και της καταδιώξεως του εχθρού, η μοίρα ην διοικούσε, πρώτη εξήλθε της φιλίας τοποθεσίας και ο γενναίος ενθουσιώδης πατριώτης ταγματάρχης Βερσής διεκινδύνευε μεταξύ των πρώτων, ζωντανόν παράδειγμα αφοσιώσεως εις το καθήκον».

Πρωταγωνιστής στο Καλπάκι

Τι προκύπτει από την «Έκθεση» αυτή του συνταγματάρχη Αλ. Ασημακόπουλου; Σαφώς προκύπτει, ότι ο Βερσής υπήρξε πρωταγωνιστής στη θρυλική μάχη του Καλπακίου, που έσωσε την τιμή των ελληνικών όπλων, χάρη στην ηγεσία της 8ης μεραρχίας, δηλ. τον στρατηγό Χαράλαμπο Κατσιμήτρο και τον αρχηγό πυροβολικού Π. Μαυρογιάννη, το alter ego του Κατσιμήτρου, όπως τον αποκαλεί ο καθηγητής Αλ. Τσουκανέλης, συγγραφέας του βιβλίου «Χαράλαμπος Κατσιμήτρος -Πρόμαχος της Ηπείρου».

Σχετικά με την τελευταία πράξη της ζωής του Βερσή, υποστηρίχθηκε η άποψη, ότι ο ηρωικός ταγματάρχης, προκειμένου να περάσει στην αθανασία, είχε από πολλού σχεδιάσει την αυτοκτονία του και δεν ήταν μια απόφαση της στιγμής. Η άποψη αυτή καταρρίπτεται από επιστολή προς την οικογένεια του, που έγραψε ο Βερσής στις 15 Απριλίου 1941, ήτοι οκτώ ημέρες πριν θυσιαστεί.

Για πρώτη φορά φέρνουμε στη δημοσιότητα την αποκαλυπτική αυτή επιστολή:

«15 Απριλίου 1941. Αγαπητοί, με το σημερινό μου γράμμα σας επιστρέφω και την φωτογραφία της «Νίκης» της 22ας Μαρτίου, που μου είχατε στείλει μαζί με άλλες εφημερίδες. Κρατήστε την γιατί με ενδιαφέρει ως ανάμνησις. Βρισκόμουν κι εγώ κάπου.

»Οι Ούνοι του Βορρά, σπουδαίοι μιμηταί του Μουσολίνι... Σαν δεν ντράπηκαν να μας επιτεθούν κατά τέτοιο τρόπο, μετά τόσον καιρόν (μια λέξη δυσανάγνωστη).

»Έχουμε καλοκαιρινές μέρες. Προχθές χιόνισε ψηλά και 2-3 μέρες βρέχει, αλλά τώρα πάλι καλοκαίρι. Ο Δρίνος, γείτονας μας, μας προσφέρει το θέαμα του σε βραδιές με φεγγάρι και με δένδρα που έχει στις όχθες του. Και λέει κανείς, γιατί δυο τρελοί να χαλάνε την ομορφιά της φύσεως χωρίς κανένα λόγο, παρά για να ικανοποιήσουν την βουλιμία τους...

»Ο Σωτηράκης τι κάνει; Ήταν πολύ ωραίο το γράμμα του. Να φροντίζετε να μη κόβει την όρεξη του με πολλά γλυκά σε ακατάλληλες ώρες. Να τρώει μόνο σε ώρες που πρέπει και αφού φάγει όλο του το φαγητό πρώτα. Να μάθει να τρώει από όλα τα φαγητά, όπως όλοι εδώ οι στρατιώται, για να γίνει και αυτός ένας καλός στρατιωτάκος όταν μεγαλώσει. Ίσως να με συναντήσει ως στρατιώτης στο μέτωπο, καθώς πάμε, καμμιά φορά. Εις όλους τους δικούς μας χαιρετίσματα.

Φιλιά, Κώστας».

Από την ανάγνωση της επιστολής γίνεται αμέσως φανερό, πως δεν ευσταθεί η θεωρία, ότι ο Βερσής είχε προσχεδιάσει τη θεαματική έξοδο του από τη ζωή:

α) Κρατήστε τη φωτογραφία -γράφει- γιατί με ενδιαφέρει ως ανάμνησις.
β) Ίσως να με συναντήσει ως στρατιώτης στο μέτωπο καμιά φορά - κι εννοεί τον γιο του Σωτηράκη.
γ) Η τρυφερότητα με την οποία μιλάει για τον Σωτηράκη, φανερώνει έναν πατέρα που ενδιαφέρεται ζωηρά για την υγεία και το μέλλον του παιδιού του.

Αλλά αυτός ο σκληροτράχηλος στρατιώτης δεν είναι μόνο ένας τρυφερός πατέρας· έχει και μια ποιητική ψυχή, που συγκινείται από την ομορφιά της φύσης και πονάει βαθιά για την καταστροφή της. Ο Δρίνος, σε μια φεγγαρόλουστη βραδιά, τον συγκλονίζει, καθώς κυλάει τα νερά του ανάμεσα σε κατάφυτες όχθες, σε καιρό πολέμου!

Η πολιτεία τίμησε τον ηρωικό πολεμιστή Κωνσταντίνο Βερσή με προτομές, στρατόπεδα, ηρώα και δρόμους. Τον ευαίσθητο Άνθρωπο Κωνσταντίνο Βερσή, τον ποιητή του Δρίνου, ποιος θα βρεθεί να τον τιμήσει;


ΕΠΟΣ ΤΟΥ '40 : Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΣΤΙΣ 31 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - ΤΑ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΑ ''ΣΠΕΤΣΕΣ'' ΚΑΙ ''ΨΑΡΑ'' ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΕΠΙ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ

Σαν σήμερα στις 31 Οκτωβρίου του 1940 τα αντιτορπιλικά μας "Σπέτσες" και "Ψαρά" καταφτάνουν στα αλβανικά παράλια, απέναντι από την Κέρκυρα, όπου αποβιβάζονται ιταλικά στρατεύματα. και τους βομβαρδίζουν για μιάμιση ώρα.

Στις 30 Οκτώβρη, τρίτη μέρα του πολέμου ο ελληνικός στρατός πιέζονταν από τους ιταλούς στο νότιο αριστερό τομέα του μετώπου και το Γενικό Στρατηγείο, προκειμένου να ανακουφίσει τα αμυνόμενα τμήματα ζήτησε τη συνδρομή του Ναυτικού.

Παράλληλα με τη βοήθεια που θα παρεχόταν στο στρατό ξηράς, σημαντική θα ήταν η ηθική ενίσχυσή του και η κατάδειξη ότι ο ελληνικός στόλος μπορούσε να κινηθεί ελεύθερα στο στενό της Κέρκυρας, παρά την κατοχή από τον αντίπαλο της ηπειρωτικής ακτής.

Το ελαφρό καταδρομικό ΕΛΛΗ, το οποίο τορπιλλίστικε στην Τήνο το 1940, αγκυροβολημένο στα κερκυραϊκά νερά

Για το σκοπό αυτό, στις 14.15’ της 30ης Οκτώβρη απέπλευσαν από το ναύσταθμο τα αντιτορπιλικά «Ψαρά» και «Σπέτσες». Επρόκειτο για νέα σχετικά σκάφη ( 7 ετών) τύπου Dardo ιταλικής ναυπήγησης, αλλά με προβληματικό υλικό και πανομοιότυπα με τα «Ύδρα» και «Κουντουριώτης».

Στο «Ψαρά» επέβαινε αντισυνταγματάρχης του Γενικού Στρατηγείου προκειμένου με τη συνεργασία του να καθοριστούν με ακρίβεια οι εχθρικοί στόχοι που θα βομβαρδίζονταν. Τα πλοία, πέρασαν τον Ισθμό, τον Κορινθιακό κόλπο, τα φράγματα του Πατραϊκού και 16 ώρες αργότερα, ξημερώματα 31 Οκτώβρη, μέσω του στενού της Λευκίμμης έπλεαν πολύ κοντά στην ηπειρωτική ακτή για να πετύχουν αιφνιδιαστική εμφάνιση.

Στις 06.15’, βρίσκονταν απέναντι από τους στόχους Αρκούδι, Κονίσπολη, Σαγιάδα δυστυχώς υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες και με περιορισμένη ορατότητα. Ο βομβαρδισμός άρχισε στις 06.45΄ και έληξε στις 07.30’.

Τα δύο πλοία, πλέοντας με μέση ταχύτητα 8 κόμβων και σε αποστάσεις 10-17000 μέτρων, έβαλαν συνολικά 238 εκρηκτικά βλήματα (188 ρίχτηκαν από το «Σπέτσες» και 50 από το «Ψαρά») με ακαθόριστα αποτελέσματα. Από την ιταλική πλευρά δεν εκδηλώθηκε καμία ενέργεια και ο ένας βασικός σκοπός που ήταν η τόνωση του ηθικού των μαχόμενων ελληνικών τμημάτων και του πληθυσμού της Κέρκυρας επιτεύχθηκε.


 

Κέρκυρα, λίγο πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: Τα τέσσερα αντιτορπιλλικά τύπου Dardo: Κουντουριώτης, Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά τα οποία είχε το ελληνικό ναυτικό, αγκυροβολημένα στην Κέρκυρα μαζί με άλλα μικρότερα πλοία. Στο κέντρο της φωτογραφίας, πλησιέστερα προς την ακτή, το Α/Τ Κουντουριώτης και στο βάθος σέρβικο τουριστικό. Το τέταρτο από τα Dardo μόλις που διακρίνεται αριστερά καλυπτόμενο από τα κτίρια κοντά στο Καφέ Γυαλί.

Στις επόμενες εβδομάδες του πολέμου, μοίρες αντιτορπιλικών έκαναν τρεις φορές επιδρομές στην Αδριατική, παρά την εκεί κοντά ισχυρότατη παρουσία του Ιταλικού Στόλου, ενώ τα υποβρύχια είχαν αναλάβει συστηματικές και επιτυχείς προσβολές κατά εχθρικών πλοίων που μετέφεραν εφόδια στον ιταλικό στρατό στην Αλβανία. 
Από τα δύο αντιτορπιλικά που εκτέλεσαν το βομβαρδισμό στις 31 Οκτώβρη, το «Ψαρά» βυθίστηκε στον κόλπο των Μεγάρων από γερμανικά αεροπλάνα την Κυριακή του Πάσχα 20 Απρίλη 1941, ενώ το «Σπέτσες» διέφυγε στην Αίγυπτο, και παρέμεινε εν δράσει σε όλη τη διάρκεια του πολέμου.
 



ΕΠΟΣ ΤΟΥ '40 : ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ Α/ΓΕΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ

Γράφει ο Φιλίστωρ

Πρόλογος - Η προετοιμασία του Ελληνικού ναυτικού (1922-1940)

Μετά την εκστρατεία στην Μ. Ασία (1922), καταβλήθηκε προσπάθεια ανακαίνισης των περισσότερων πολεμικών μονάδων, τα «Αβέρωφ» και«Έλλη» επισκευάστηκαν στη Γαλλία, τα τέσσερα αντιτορπιλικά στην Αγγλία, ενώ όλα τα υπόλοιπα στην Ελλάδα. Επίσης παραγγέλθηκαν και έξι υποβρύχια στη Γαλλία, από τα οποία αξίζει να σημειωθούν τα «Παπανικολής» και «Κάτσωνης». Τα υπόλοιπα τέσσερα όμοιου τύπου υποβρύχια ήταν τα "Νηρεύς", "Πρωτεύς", "Γλαύκος" και "Τρίτων",τα οποία ναυπηγήθηκαν στην Ναντ, ενώ στις 17 Νοεμβρίου 1930 πραγματοποιήθηκε η ύψωση της ελληνικής σημαίας στη Βρέστη της Γαλλίας.  Η εκπαίδευση των αξιωματικών ενισχυόταν περιοδικά με αγγλικές αποστολές, ενώ η θητεία των κληρωτών ναυτών ορίστηκε σε 18μήνη. Από το 1928, με την πρωθυπουργία του Ε. Βενιζέλου, εμπεδώνεται ο γενικότερος φιλειρηνικός προσανατολισμός της περιόδου, με την οριστική εγκατάλειψη της Μεγάλης Ιδέαςκαι την αισθητή μείωση των δαπανών για την άμυνα.
Μετά την πτώση του Βενιζέλου το 1932, το αποτυχημένο Βενιζελικό κίνημα του 1935 που απέδειξε τη γύμνια των ενόπλων δυνάμεων αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, η κυβέρνηση Τσαλδάρη αποφάσισε να διαθέσει μεγάλα κονδύλια για την άμυνα. Τον Ιούλιο του 1935 η κυβέρνηση Τσαλδάρη έλαβε την ιστορική απόφαση να διαθέσει συνολικά 5 δις δρχ σε βάθος 5ετίας για τον επανεξοπλισμό του στρατού. Αλλά η αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων προωθήθηκε ριζικά από την κυβέρνηση Μεταξά την περίοδο 1936-1940. Μετά από συντονισμένη εργασία του νέου Α/ΓΕΣ Αλέξανδρου Παπάγου και του επιτελείου, υποβλήθηκε νέο σχέδιο επανεξοπλισμού των Ελληνικών ενόπλων δυνάμεων αξίας 11 δις δρχ. Στο πλαίσιο αυτό υλοποιήθηκε σχέδιο επανεξοπλισμού του Ελληνικού Ναυτικού καθώς παραγγέλθηκαν στην Αγγλία δύο αντιτορπιλικά, τα «Β. Γεώργιος» και «Β. Όλγα», αγοράστηκαν τέσσερα ναρκαλιευτικά, δώδεκα υδροπλάνα και ένα πετρελαιοφόρο και άρχισε η εκπόνηση επιτελικών σχεδίων και προγραμμάτων για την ενίσχυση του Πολεμικού Ναυτικού και την προετοιμασία του για τον επερχόμενο πόλεμο. Οργανώθηκε η παράκτια άμυνα σύμφωνα με την κατανομή των ακτών της χώρας σε έξι Ναυτικές Αμυντικές Περιοχές, οι οποίες με πενιχρά οικονομικά μέσα, επάνδρωσαν οχυρωματικά και έργα αντιαεροπορικής άμυνας στην ξηρά και οργάνωσαν πεδία ναρκών και ανθυποβρυχιακά φράγματα για προστασία ζωτικών λιμένων και βάσεων σε όλη την επικράτεια, με αποτέλεσμα την ικανοποιητική τους χρησιμοποίηση με την έναρξη του πολέμου.

Η σύνθεση του Ελληνικού Στόλου στις 28 Οκτωβρίου 1940

Το μικρό Ελληνικό Στόλο, που κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον πανίσχυρο και σύγχρονο Ιταλικό, αποτελούσαν κυρίως τα ακόλουθα μάχιμα Πολεμικά Πλοία:
· 1 Θωρηκτό 30 ετών, σε κακή κατάσταση, ιδίως των Λεβήτων (ΑΒΕΡΩΦ)
· 1 Θωρηκτό παροπλισμένο (ΚΙΛΚΙΣ)
· 2 Αντιτορπιλικά Αγγλικής κατασκευής, σύγχρονα, 2 περίπου ετών (Β.ΓΕΩΡΓΙΟΣ-Β.ΟΛΓΑ)
· 4 Αντιτορπιλικά Ιταλικής κατασκευής, 7 περίπου ετών, αλλά με προβληματικό υλικό (ΨΑΡΑ-ΣΠΕΤΣΑΙ-ΥΔΡΑ-ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ)
· 4 Αντιτορπιλλικά Αγγλικής κατασκευής, 30 περίπου ετών (ΛΕΩΝ-ΠΑΝΘΗΡ-ΑΕΤΟΣ-ΙΕΡΑΞ)
· 6 Υποβρύχια Γαλλικής κατασκευής, εκ των οποίων τα 4 μεγαλύτερα περίπου 13 ετών (ΠΡΩΤΕΥΣ-ΓΛΑΥΚΟΣ-ΤΡΙΤΩΝ-ΝΗΡΕΥΣ) και 2 μικρότερου μεγέθους, περίπου 14 ετών (ΚΑΤΣΩΝΗΣ-ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ)
· 4 Τορπιλοβόλα 350 τόννων, 35 ετών (ΘΥΕΛΛΑ-ΣΦΕΝΔΟΝΗ-ΝΙΚΗ-ΑΣΠΙΣ)
· 4 Τορπιλοβόλα, 240 τόννων, 26 περίπου ετών (ΠΡΟΥΣΑ-ΠΕΡΓΑΜΟΣ-ΚΥΖΙΚΟΣ-ΚΙΟΣ)
· 5 Τορπιλοβόλα 125 τόννων, 26 ετών (ΚΥΔΩΝΙΑΙ-ΑΙΓΛΗ-ΑΛΚΥΩΝΗ-ΑΡΕΘΟΥΣΑ-ΔΩΡΙΣ)
· 4 Ναρκαλιευτικά (ΑΛΙΑΚΜΩΝ-ΑΞΙΟΣ-ΝΕΣΤΟΣ-ΣΤΡΥΜΩΝ)
· 1 Πλωτό Συνεργείο, 20 ετών (ΗΦΑΙΣΤΟΣ)

Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ - Α/ΓΕΝ Αλέξανδρος Σακελλαρίου
Χαράματα 28ης Οκτωβρίου 1940 - Το Ελληνικό ναυτικό τίθεται σε επιφυλακή

Μετά την ύπουλη βύθιση του αντιτορπιλικού «Έλλη»στο λιμάνι της Τήνου, στις 15-8-1940, από το Ιταλικό υποβρύχιο «DELFINO», το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού προέβη στην επίσπευση της συμπλήρωσης των προκαταρκτικών φάσεων της πολεμικής κινητοποίησης. Αμέσως μετά την επίσημη κήρυξη πολέμου από την Ιταλία, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό τέθηκε σε επιφυλακή μέσα σε έξι ώρες. Τα δέκα αντιτορπιλικά του στόλου κινήθηκαν για να εξασφαλίσουν τις θαλάσσιες συγκοινωνίες του στρατού ξηράς, ενώ τα υποβρύχια κινήθηκαν για περιπολίες σε τομείς που είχαν καθοριστεί πριν την έναρξη του πολέμου. Την πρώτη νύχτα του πολέμου το ναυτικό τοποθέτησε νάρκες στον Θερμαϊκό κόλπο και στη Μήλο. Μέσα σε τέσσερις μέρες από την έναρξη της επιστράτευσης, είχαν επανδρωθεί όλα τα παράκτια πολυβολεία, τα τορπιλοβόλα και όλα τα βοηθητικά σκάφη που διέθετε ο Στόλος.  
Η πρώτη ενέργεια του Α/ΓΕΝ Αλέξανδρου Σακελλαρίου ήταν να αποκαταστήσει επικοινωνία με με τον αρχηγό του Αγγλικού Στόλου στην Μεσόγειο. Ακολούθως έθεσε όλα τα μέσα του Στόλου για τη μεταφορά Ελληνικών μονάδων και εφοδίων στο μέτωπο της Ηπείρου. Σύμφωνα με τον Σακελλαρίου το Ελληνικό Ναυτικό κατάφερε με συνεχείς αποστολές νηοπομπών να μεταφέρει στο μέτωπο 80.000 στρατιώτες, 120.000 υποζύγια και χιλιάδες τόννους πυρομαχικών ρουχισμού και πολεμικού υλικού. Τις νηοπομπές αυτές συνόδευαν ακατάπαυστα μονάδες του Στόλου και κυρίως αντιτορπιλικά, αλλά τα δρομολόγια των πλοίων ήταν ιδιαίτερα δύσκολα καθώς γίνονταν υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αποστολές αυτές είχαν 100% επιτυχία, χωρίς να σημειωθεί καμία απώλεια πλοίου η φορτίου. Η πρώτη απώλεια νηοπομπής σημειώθηκε μόλις στις 5 Απριλίου 1941, μετά την κήρυξη του πολέμου κατά της Ελλάδας και από τη Γερμανία, νότια της Κρήτης από Γερμανικά βομβαρδιστικά.
Αναμφίβολα η πιο σημαντική θαλάσσια μεταφορά που διεξήγαγε το πολεμικό ναυτικό ήταν η μεταφορά της μεραρχίας Κρήτης από τη Σούδα στην ενδοχώρα. Το ΓΕΝ διέθεσε όλες τις διαθέσιμες μονάδες του καθώς η μεταφορά κινδύνευε από κάποια πιθανή Ιταλική επίθεση με βάση τα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα, και η νηοπομπή έφτασε στον προορισμό της χωρίς προβλήματα. Η απόλυτη επιτυχία στην αποστολή νηοπομπών μοιάζει απίστευτη καθώς οι Ιταλοί διέθεταν στην Αδριατική πάνω από 150 σκάφη με πολλά υποβρύχια ανάμεσα τους. Επίσης τα Ελληνικά αντιτορπιλικά δεν διέθεταν συστήματα ανίχνευσης υποβρυχίων άρα ουσιαστικά τους ήταν αδύνατο να προστατέψουν επαρκώς τα Ελληνικά μεταγωγικά. Το γεγονός της απόλυτης Ελληνικής αβλαβούς διέλευσης μοιάζει ανεξήγητο ακόμη και για τον ίδιο τον Σακελλαρίου.

Οι επιθετικές ενέργειες των αντιτορπιλικών του Ελληνικού Ναυτικού   

Αλλά το πολεμικό μας ναυτικό δεν παρέμεινε παθητικός θεατής στον πόλεμο της Αδριατικής παρά τη συντριπτική υπεροπλία δυνάμεων της Ιταλίας, που ήταν η ναυτική υπερδύναμη της εποχής. Την πρώτη καταδρομική ενέργεια του Ελληνικού στόλου στον Β΄παγκόσμιο πόλεμο την διεξήγαγε ο αντιπλοίαρχος Κώνστας στις 30 Οκτωβρίου 1940 με τα αντιτορπιλικά "Ψαρά" και "Σπέτσαι". Ο στολίσκος αυτός αιφνιδιαστικά πλησίασε τις ακτές και βομβάρδισε τις φάλαγγες της δεξιάς πτέρυγας του Ιταλικού στρατού που είχε κατεύθυνση προς τα Ιωάννινα. Ο βομβαρδισμός αυτός δεν είχε κανένα απολύτως πρακτικό αποτέλεσμα.
Ακολούθησαν τρεις αιφνιδιαστικές νυχτερινές επιθετικές ενέργειες στολίσκου αντιτορπιλικών στην Αδριατική με επικεφαλής τον Αρχηγό του Στόλου Ναύαρχο Καββαδία, χωρίς όμως αποτέλεσμα καθώς τα Ελληνικά σκάφη δεν ήρθαν σε επαφή με τον εχθρό. Ο Σακελλαρίου θεωρούσε τις καταδρομές αυτές άσκοπες και επικίνδυνες, όμως βρισκόταν υπό τη συνεχή πίεση της κυβέρνησης που του ζητούσε κάποια επιτυχία στη Θάλασσα που θα επέτρεπε να ακουστεί το όνομα του Ελληνικού Ναυτικού στα πολεμικά ανακοινωθέντα εξυψώνοντας το ηθικό των Ελλήνων. Σύμφωνα με τον Σακελλαρίου μία από τις καταδρομές που έγιναν αποφασίστηκε από το υπουργικό συμβούλιο απευθείας! Το βράδυ της 11ης Νοεμβρίου συγκλήθηκε το Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο για να αποφασίσει επ’ αυτού του ζητήματος. Οι διάλογοι που διεξήχθησαν ήσαν χαρακτηριστικοί ανθρώπων που δεν κατανόησαν ποτέ το ρόλο και την αποστολή του Ναυτικού. Προερχόμενοι οι περισσότεροι από το Στρατό Ξηράς, υφυπουργός των Ναυτικών ήταν ο πρώην Υποστράτηγος Ιπποκράτης Παπαβασιλείου, διατηρούσαν σαφώς δυσμενή εντύπωση για το Ναυτικό, το οποίο θεωρούσαν ως «όπλο πολυτελείας». Η επιχειρηματολογία των δύο Ναυάρχων Α/ΓΕΝ και ΑΣ ότι υπήρχε πιθανότητα μόνο να παρενοχληθεί το ιταλικό ρεύμα εφοδιασμού και όχι να διακοπεί, ενώ διακυβεύονταν πάρα πολλά για το ελληνικό Ναυτικό, δεν έπεισε κανένα.

Ζητούσαν «θυσίες» αδιαφορώντας για τις πραγματικές αλλά σιωπηρές υπηρεσίες τις οποίες προσέφερε το Ναυτικό και έδειχναν ότι είχαν ασυγχώρητη άγνοια της πραγματικότητας. Ιδιαίτερα ο Υφυπουργός των Στρατιωτικών Παπαδήμας, σε μια έξαρση προσβλητικής για το Ναυτικό στάσης, αποτεινόμενος στους συσκεπτομένους ανέφερε: «έφθασε ο καιρός να δείξει επί τέλους το “όπλο πολυτελείας” στον κόσμο την παρουσία του. Εάν δεν μπορεί να εξέλθει ανοιχτά στην Αδριατική και να σταματήσει τις ιταλικές μεταφορές προς την Αλβανία, μου είναι τελείως περιττό».
Έτσι, παρά το ενδεχόμενο της απώλειας των αντιτορπιλικών, χάριν της αμφίβολης πιθανότητας καταστροφής 2 - 3 μεταγωγικών, η επιχείρηση σχεδιάσθηκε για τη νύχτα 14/15 Νοεμβρίου από 5 αντιτορπιλικά τα «Βασιλεύς Γεώργιος», « Βασίλισσα Όλγα», «Ψαρά», «Κουντουριώτης», «Ύδρα». Ο Αρχηγός Στόλου θα επέβαινε στο «Βασίλισσα Όλγα», αλλά κατά την ρυμούλκηση μέσα στον ισθμό της Κορίνθου το «Κουντουριώτης» προσέκρουσε στα τοιχώματα και στρέβλωσε την αριστερή του έλικα. Ο ΑΣ διέταξε την επιστροφή του στο ναύσταθμο και συνέχισε με τα 4. Η παράτολμη επιχείρηση συνεχίσθηκε χωρίς να σημειωθεί καμία συνάντηση και κανένα άλλο επεισόδιο. Τα πλοία ανέβηκαν προς Βορρά, έστριψαν και παρέμειναν αρκετά με πορεία προς Μπρίντιζι και έλαβαν πορεία επιστροφής προς Νότο χωρίς να προκύψει συμβάν. Η κοινή γνώμη και ο Τύπος υποδέχθηκαν την επιδρομή των ελληνικών αντιτορπιλικών με χαρά και ενθουσιασμό. Η επιχείρηση επαινέθηκε περισσότερο από όσο πραγματικά άξιζε. Στους συμμαχικούς κύκλους άφησε πολύ καλές εντυπώσεις, αν και οι Άγγλοι την χαρακτήρισαν “ακραίως ορμητική και ριψοκίνδυνη”.

Η θρυλική δράση των υποβρυχίων

Αναμφίβολα οι μεγαλύτερες επιτυχίες του πολεμικού Ναυτικού στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο έγιναν από τη θρυλική δράση των υποβρυχίων. Τα σκάφη αυτά ήταν πεπαλαιωμένα και σχεδόν ακατάλληλα για δράση κάτω από το νερό. Η αγορά τους από τη Γαλλία δεν είχε γίνει με γνώμονα την ποιότητα τους αλλά την τιμή τους. Όλα τα υποβρύχια είχαν συμπληρώσει ήδη 10ετη υπηρεσία άρα ήταν στο όριο επιχειρησιακής τους δράσης, άρα όφειλαν να παροπλιστούν, κάτι που φυσικά δεν έγινε λόγω των έκτακτων πολεμικών αναγκών. Συνεχώς τα υποβρύχια αυτά εκδήλωναν βλάβες στα συστήματα τους κατά τις περιπολίες τους και αναγκάζονταν να ανεβαίνουν στην επιφάνεια για να τις επισκευάζουν σε περιοχές κοντά στις ζώνες δράσης του εχθρού. Άλλο σοβαρό μειονέκτημα τους ήταν ότι τα υποβρύχια αυτά μπορούσαν να πλεύσουν συνεχόμενα μόνο για δεκατέσσερις ημέρες. Αναλογιζόμενοι ότι χρειάζονταν τέσσερις με έξι μέρες πλεύσης για να βρεθούν στη ζώνη δράσης τους, αυτό σήμαινε ότι είχαν μόλις δέκα μέρες περιθώριο για να εκτελέσουν την αποστολή τους. 
Επίσης ο πλους των υποβρυχίων στους μήνες του χειμώνα ήταν ιδιαίτερα δύσκολος, καθώς λόγω των συνεχών ρευμάτων και της μικρής ορατότητας καθιστούσε δύσκολο στον καπετάνιο να καθορίσει ακριβώς τη θέση του υποβρυχίου του στον χάρτη. Αυτό όμως καθιστούσε την πλεύση των υποβρυχίων ιδιαίτερα επικίνδυνη για τον πρόσθετο λόγο ότι υπήρχαν πυκνά πεδία ναρκών στις ακτές της Αδριατικής και μόνο με απολύτως ακριβή τήρηση του στίγματος του πλοίου στο χάρτη, μπορούσαν τα ελληνικά υποβρύχια να ελιχθούν με ασφάλεια. Οι συνθήκες πλεύσης στα υποβρύχια ήταν αποπνικτικές για τα πληρώματα, ενώ βρίσκονταν υπό αφόρητη ψυχολογική πίεση καθώς γνώριζαν ακόμη και πριν ξεκινήσουν, ότι δεν υπήρχε καμία πιθανότητα το σκάφος τους να μην παρουσιάσει βλάβες. Και όμως παρά τις πρωτοφανείς αντιξοότητες, οι αποστολές εκείνες στέφτηκαν με μεγάλες επιτυχίες για το Ελληνικό πολεμικό Ναυτικό.

Από την πρώτη ημέρα του πολέμου διατέθηκαν τα δύο υποβρύχια"Παπανικολής" και "Νηρεύς" στην Ναυτική Αμυντική Περιοχή με έδρα την Πάτρα για εγκατάσταση περιπολιών στο Ιόνιο. Διάχυτος ήταν ο φόβος ιταλικής αποβατικής ενέργειας στις Δυτικές ακτές της χώρας. Τα δύο υποβρύχια διατάχθηκαν να περιπολήσουν εσωτερικά του δακτυλίου Λευκάδας - Κεφαλονιάς - Ζακύνθου. Και τα δύο ανακλήθηκαν και κατέπλευσαν στον Ναύσταθμο στις 6 Νοεμβρίου έχοντας μια σειρά ζημιών που μείωναν τη μαχητική τους ικανότητα. Μετά τις επισκευές τους, τα υποβρύχια ανέλαβαν δράση με αποστολή να παρενοχλήσουν τις Ιταλικές γραμμές ανεφοδιασμού του Ιταλικού στρατού στην Αλβανία.

Επισκευές στο υποβρύχιο Παπανικολής
Τη πρώτη μεγάλη επιτυχία σημείωσε το υποβρύχιο "Παπανικολής" με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Ιατρίδη. Κατά το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου 1940, το υποβρύχιο του αιχμαλώτισε ένα μικρό Ιταλικό φορτηγό. Οι Ιταλοί αιχμάλωτοι μετά από ανάκριση τον πληροφόρησαν για τα μέρη που έπλεαν οι Ιταλικές νηοπομπές. Ακολούθως, τα ξημερώματα της 24ης Δεκεμβρίου το"Παπανικολής" επιτέθηκε αιφνιδιαστικά σε Ιταλική νηοπομπή και βύθισε δύο Ιταλικά μεταγωγικά (Το "Λομπάρντα" και το "Λιγκούρια"20.000 και 15.000 τόνων αντίστοιχα). Αμέσως μετά κατάφερε να διαφύγει παρά τη σκληρή απηνή καταδίωξη των Ιταλικών αντιτορπιλικών. Αυτό ήταν το πρώτο Ελληνικό ναυτικό κατόρθωμα από την έναρξη του πολέμου και αναμφίβολα το σημαντικότερο κυρίως στον ψυχολογικό τομέα.

Το υποβρύχιο “Κατσώνης” με κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Σπανίδη εισήλθε στον τομέα του έξω από το Δυρράχιο την 24η Δεκεμβρίου έπειτα από κοπιώδη πλου με ελάχιστη ορατότητα και σφοδρότατη κακοκαιρία. Το πρωί της 26ης επιτίθεται με τορπίλες ανεπιτυχώς σε εμπορικό πλοίο από μεγάλη απόσταση, μεγαλύτερη των 10.000 μέτρων, χωρίς επιτυχία. Το μεσημέρι της 29ης Δεκεμβρίου αντιλαμβάνεται φορτηγό πλοίο εναντίον του οποίου επιτίθεται δια τορπιλών πάλι ανεπιτυχώς. Την 31η Δεκεμβρίου στις 08:20 αντιλαμβάνεται ένα μικρό πετρελαιοφόρο (το Ιταλικό “Quinto” 531 τόννων) εναντίον του οποίου επιτίθεται με τορπίλες και πάλιν όμως ανεπιτυχώς παρά την μικρή απόσταση των περίπου 500 μέτρων. Ο κυβερνήτης τελών σε διέγερση από τις συνεχείς ατυχίες του διατάζει ανάδυση και επίθεση με το πυροβόλο. Το πλήρωμα του πετρελαιοφόρου, πανικόβλητο εγκαταλείπει το πλοίο και πέφτει στη θάλασσα, ενώ προκαλείται πυρκαγιά και το πετρελαιοφόρο βυθίζεται μέσα στα γιουγκοσλαβικά χωρικά ύδατα.

Στα μέσα Ιανουαρίου το υποβρύχιο "Γλαύκος" συνάντησε ανοιχτά της νησίδας Οθωνοί ένα Ιταλικό υποβρύχιο που έπλεε στην επιφάνεια. Αμέσως του επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και το βύθισε. Τη νύχτα της 28ης Ιανουαρίου 1941 το"Παπανικολής" βύθισε ακόμη ένα Ιταλικό φορτηγό 10.000 τόνων λίγο έξω από το Πρίντεζι. Στις 28 Φεβρουαρίου το υποβρύχιο "Νηρεύς" βύθισε ένα φορτηγό 10.000 τόννων έξω από τον Αυλώνα. Τέλος στις 23 Μαρτίου το υποβρύχιο"Τρίτων" βύθισε το Ιταλικό μεταγωγικό "Κάρνια" 5.000 τόνων.  

Υποπλοίαρχος Χατζηκωνσταντής
Σε ένα τέτοιο αγώνα όμως δεν θα μπορούσαν να λείψουν και οι απώλειες. Στις 29 Δεκεμβρίου 1940 το υποβρύχιο "Πρωτεύς" με κυβερνήτη των υποπλοίαρχο Χατζηκωνσταντή κατάφερε να εντοπίσει Ιταλική νηοπομπή και να τορπιλίσει το μεταγωγικό "Σαρδηνία"11.500 τόννων που μετέφερε τμήμα της μεραρχίας των "Λύκων της Τοσκάνης" στην Αλβανία. Το ελληνικό υποβρύχιο είχε πλησιάσει πολύ κοντά στη νηοπομπή με αποτέλεσμα να βληθεί από Ιταλικό αντιτορπιλικό που τη συνόδευε. Το υποβρύχιο βυθίστηκε αύτανδρο μέσα σε λίγες εφιαλτικές στιγμές....

Επίλογος

Είναι αναμφίβολο πως το Έπος του ΄40 έχει μείνει κυρίως γνωστό για τις επιτυχίες του στρατού ξηράς, όπως την απελευθέρωση της Βορείου Ηπείρου και την συντριβή της Εαρινής Ιταλικής επίθεσης. Είναι όμως επίσης σημαντικό να καταγραφεί η σιωπηλή αλλά πολύτιμη συμβολή του Ελληνικού Ναυτικού στην Ελληνική νίκη στα βουνά της Ηπείρου. Το Ελληνικό Ναυτικό παρά την συντριπτική αναλογία δυνάμεων εις βάρος του στην Αδριατική, όχι μόνο κατάφερε να φέρει εις πέρας πολύ σοβαρές αποστολές πολεμικού υλικού και επιμελητείας, αλλά να καταγράψει πολεμικές επιτυχίες που εκ πρώτης όψεως μοιάζουν ακατόρθωτες λόγω των ειδικών συνθηκών κατά τις οποίες έγιναν. Η διοίκηση του ΓΕΝ αλλά και ο ναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου προσωπικά, πιστώνονται στο ενεργητικό τους ότι κατάφεραν να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα βάσει των σοβαρών περιορισμών που υπήρχαν. Η διοίκηση του Σακελλαρίου υπήρξε χαμηλών τόνων, αλλά ρεαλιστική και ιδιαίτερα αποτελεσματική όσον αφορά τους βασικούς στόχους που είχαν τεθεί.

Το προσωπικό και οι κυβερνήτες των υποβρυχίων Ιατρίδης, Σπανίδης, Ζέπος, Χατζηκωνσταντής συνέχισαν την ναυτική παράδοση των πυρπολητών του 1821, και των κυβερνητών των τορπιλοβόλων στους Βαλκανικούς πολέμους, γράφοντας με ανεξίτηλα γράμματα τα ονόματα τους στο Πάνθεον των Ελλήνων ηρώων.   

Πηγές

Σακελλαρίου Αλέξανδρος, Ένας Ναύαρχος θυμάται, εκδόσεις Γιώτα Σίγμα

Βλάσσης Κωνσταντίνος, Οι εξοπλισμοι της Ελλάδος 1936-1940, εκδόσεις Δούρειος Ίππος

http://defenceline.gr/index.php/history/item/530-nautiko-polemos (του υποναυάρχου ε.α. Σωτήριου Γεωργαιάδη)

https://perialos.blogspot.com/2013/10/40_29.html ( η συμβολή του πολεμικού μας Ναυτικού στο έπος του '40, άρθρο του Αντιναυάρχου ε. α. Ιωάννη Παλούμπη) 

http://www.hellenicnavy.gr (Επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού πολεμικού Ναυτικού)

ΤΑ Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΠΡΩΤΕΥΣ ΣΤΑ ΠΕΛΑΓΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ 1940 (Του Αντιναυάρχου ΠΝ (εα) Θωμά Κατωπόδη)

https://www.retromaniax.gr/vb/index.php?/topic/24548



ΤΙ ΕΣΤΙ ΕΘΝΟΣ

Το ΕΘΝΟΣ σχηματιζεται απο δυο βασικους παραγοντες,την ΦΥΛΗ και την ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.Λεγοντας <φυλη>,εννοουμε την<καταγωγη>-οτι πρεπει δηλ.τα ατομα του Εθνους να εχουν κοινη καταγωγη.Δεν αρκει να εχουν αυτα<συνειδηση>
περι κοινης καταγωγης.Δεν αρκει δηλ.να πιστευουν στην κοινη τους καταγωγη,αλλα να εχουν πραγματι κοινη καταγωγη.Διοτι ΜΟΝΟΝ η κοινη καταγωγη-η κοινη<φυλετικη υπαγωγη>-συνεπαγεται ΚΟΙΝΟΥΣ κληρονομικους χαρακτηρες,αρα κοινα πνευματικα στοιχεια.Οταν υπαρχει κοινη καταγωγη,τοτε υπαρχουν κατα το μαλλον η ηττον κοινη γλωσσα,κοινος πολιτισμος,κοινη θρησκεια,κοινα ηθη,κοινη ιστορια.Αυτα τα δευτερογενη στοιχεια δεν αποτελουν,το καθενα ξεχωριστα,απαραιτητο στοιχειο συγκροτησεως Εθνους.Εν τουτοις ολα αυτα,οταν συνυπαρχουν,συντελουν στην συνοχη της κοινοτητος,στην δημιουργια δηλ.ΕΝΙΑΙΑΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ-του δευτερου παραγοντος συγκροτησεως του ΕΘΝΟΥΣ.ΕΘΝΟΣ ειναι επομενως ο ομοειδης φυλετικως λαος,που εχει συνειδηση της υπαρξεως του.
''Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ''

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΣΗΜΑΙΑ ΜΑΣ

Αυτή η σημαία στα μάτια τα δικά μας συμβολίζει τους Αγώνες όσων πολέμησαν, εργάστηκαν,θυσιάστηκαν, δολοφονήθηκαν, σκοτώθηκαν και έζησαν με πρώτιστες αξίες εκείνες της Ελευθερίας, της Δικαιοσύνης και της Πατρίδας. Αυτούς που έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην αιώνιο πανύψηλο φρούριο του Ελληνικού Πολιτισμού. Δεν είναι ικανή καμία βουλή, κανένα κράτος και κανένας πολιτικός ή κεφάλαιο να την ξεφτιλίζει και να την ξεπουλάει καθημερινά. Οι δειλοί τη βλέπουν με φόβο. Οι προδότες σαν πανί. Οι αστοί σαν ύφασμα. Οι άνανδροι την καίνε. Μα εμείς τη βλέπουμε σαν τη Μάνα που καρτερεί να μας δεί να εκπληρώνουμε τα όνειρα μας. Τα δικά μας,τα δικά της, του Γένους.

ΛΟΓΙΑ ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ




















"Από στενός πατριώτης, γίνομαι εθνικιστής, με τη συνείδηση του έθνους μου και όλων των άλλων εθνών, γιατί οι διαφορές των εθνών πάντα θα υπάρχουν, και έχω τη συνείδησή τους και χαίρομαι που υπάρχουν αυτές οι διαφορές, που με τις αντιθέσεις τους, με τις αντιλήψεις τους, υψώνουν την ανθρώπινη συνείδηση και ενέργεια. Από άτομο γίνομαι άνθρωπος." (ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 18-3-1919)

ΕΘΝΙΚΟ ΠΕΙΣΜΑ

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ
''Δεν θελω να πεθανει το Εθνος μου,το Εθνος αυτο, που τοσα εκαμε στην ζωη του, το εξυπνο,το τοσο ανθρωπινο. Για να το φυλαξω απο τον θανατο πρεπει τωρα να το καμω πεισματαρικο στην ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ,στον ΕΘΝΙΣΜΟ, ας ειναι και υπερβολικο το αισθημα που θελω να δωσω στους Ελληνες. Μονον ετσι θα ζησει το ΕΘΝΟΣ.''

''Σε οποιους με κατηγορουν η με περιγελουν, γιατι τους κεντρω το Εθνικο τους αισθημα και τους μιλω αποκλειστικα,θα λεγω:Λοιπον θελετε να πεθανει το Εθνος σας;Αν το θελετε,πεστε το καθαρα,μην κρυβοσαστε''

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Η ΡΗΣΗ ΠΟΥ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ



πισταμνους πρς εδτας τι δκαια μν ν τ
νθρωπείῳ λγ π τς σης νγκης κρνεται, δυνατ δ
ο
 προχοντες πρσσουσι κα ο σθενες ξυγχωροσιν. –
κατά την συζήτησιν των ανθρωπίνων πραγμάτων το επιχείρημα του δικαίου αξίαν έχει, όπου ίση υπάρχει δύναμις προς επιβολήν αυτού, ότι όμως ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμίς του και ο ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του"
ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ Ε89
Μετάφραση Ελ. Βενιζέλου

28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ Ι. ΜΕΤΑΞΑ

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfYCfdjAOguZ1mdFZk73z5LnUtsij06sRhoLX2r5Hzg26eHhOvClc5GbbO6ei3Kb-ASzcQWZzpUemx_xuIHcnheCIj0sFWw0p58csmivLlsxMJJFEdZQs6k_4DOVae3QxiGCWfbRRj5b8/s400/%CE%99%CE%A9%CE%91%CE%9D%CE%9D%CE%97%CE%A3+%CE%9C%CE%95%CE%A4%CE%91%CE%9E%CE%91%CE%A3.jpg
“Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της.
Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημάς να ζήσωμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν την παράδοσιν τμημάτων του Εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν και ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρεσβευτήν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
Έλληνες
Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος θα εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά μας και τας ιεράς μας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων ο αγών.

Σας προσκαλώ να εγγραφείτε στο νέο κανάλι μου στο you tube
Να το στηρίξετε και να έχετε έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση.
Όπως επίσης μπορείτε να μου στέλνετε στο mail μου dsgroupmedia@gmail.com   τα  video σας να τα ανεβάζουμε άμεσα.

Αν σας άρεσε το άρθρο κάντε ένα like, κοινοποιήστε το στους φίλους σας και μοιραστείτε μαζί τους την γνώση 

Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only