Κλαυδίου Πτολεμαίου Γεωγραφική Υφήγησις

Κλαυδίου Πτολεμαίου Γεωγραφική Υφήγησις: ψηφιακή ανάλυση, αξιολόγηση, επεξεργασία και απεικόνιση των συντεταγμένων του Ελληνικού χώρου, της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου με βάση 4 κώδικες και 15 έντυπες εκδόσεις, από τον Urbinas graecus 82 (13ος αι.) μέχρι σήμερα : 'ο νέος κατάλογος GeoPtolemy-θ"
Claudius Ptolemy “Geōgrafikē Yfēgēsis” (Geographia): digital analysis, evaluation, processing and mapping the coordinates of Greece, the Mediterranean and the Black Sea, based on 4 manuscripts and 15 printed editions, from Vaticanus Urbinas Gr. 82 (13th cent.) until today : the new Catalogue “GeoPtolemy- θ”
Συγγραφείς: Τσορλίνη Αγγελική Α.
Σχολή/Τμήμα: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών
Γλώσσα: Ελληνικά
Ημ/νία έκδοσης: 2011
Περίληψη: Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, στο έργο του Γεωγραφική ‘Υφήγησις, του 2ο αι.μ.Χ., συγκεντρώνει τις χαρτογραφικές γνώσεις της εποχής του, δίνει οδηγίες για την κατασκευή χάρτη με την απεικόνιση της σφαιρικής Γης στο επίπεδο, θέτοντας έτσι σε επιστημονική βάση την κατασκευή χαρτών με μέθοδο η οποία ισχύει μέχρι σήμερα, και καταγράφει -6500 τόπους του τότε γνωστού κόσμου με την ονομασία και τις γεωγραφικές τους συντεταγμένες. Η Γεωγραφία αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία και την εξέλιξη της χαρτογραφίας και επηρέασε πολλούς χαρτογράφους στο πέρασμα των αιώνων. Μετά την κορύφωση της επιρροής της στην ευρωπαϊκή Δύση τον 15ο, 16ο και 17ο αι., άρχισε να υποχωρεί από τον 18ο αι. και ύστερα, κυρίως λόγω των νέων επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων στις επιστήμες της αποτύπωσης και της απεικόνισης, χωρίς όμως ποτέ μέχρι σήμερα, να ξεπεραστεί το μεθοδολογικό σχήμα, το οποίο εισήγαγε ο Πτολεμαίος στην Αλεξάνδρεια, πριν περίπου 20 αιώνες. Σήμερα, με τις μεγάλες εξελίξεις στις ψηφιακές τεχνολογίες για την ανάλυση, διαχείριση και απεικονιστική των χωρικών πληροφοριών, η Γεωγραφία αποκτά νέο ερευνητικό ενδιαφέρον, όπως αποδεικνύεται από την σχετική επιστημονική κινητικότητα που αναπτύσσεται διεθνώς. Το θέμα της παρούσας διατριβής εστιάζεται κυρίως στο αριθμητικό μέρος της Γεωγραφίας, για τον γεωγραφικό χώρο της Μεσογείου, της Ελλάδας και του Εύξεινου Πόντου και ειδικότερα στην ανάλυση των συντεταγμένων των τοπωνυμίων που καταγράφονται σε 4 κωδίκες και 15 έντυπες εκδόσεις της, από τον 13ο αι. μέχρι σήμερα. Σκοπός της έρευνας είναι η δημιουργία ενός νέου διορθωμένου, Καταλόγου συντεταγμένων της Γεωγραφίας για την περιοχή ενδιαφέροντος, και η μελέτη των πτολεμαϊκών συντεταγμένων που καταγράφονται σε αυτήν σε σχέση με τις αντίστοιχες σημερινές τιμές, ώστε να δοθεί ένα νέο χαρτογραφικό μοντέλο της χωρικής σχέσης μεταξύ της πτολεμαϊκής και της σημερινής γεωμετρίας στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Ο νέος κατάλογος GeoPtolemy-θ, με τις διορθωμένες τιμές συντεταγμένων για 3825 σημεία της περιοχής μελέτης δίνεται πλήρης ως Παράρτημα 148 σελίδων, στο τέλος της εργασίας, ενώ στα δύο τελευταία κεφάλαιά της, γίνεται η χαρτογραφική επεξεργασία των συντεταγμένων των τοπωνυμίων του καταλόγου, η αναγωγή των τιμών μετά την απαλοιφή συστηματικών χωρικών τάσεων των διαφορών του γεωγραφικού πλάτους και μήκους και η ανάλυση των παραμορφώσεων του πτολεμαϊκού χάρτη σε σχέση με τον σύγχρονο. Τμήμα της εργασίας αποτελεί η μελέτη των βέλτιστων σφαιρών που προσαρμόζονται καλύτερα στις πτολεμαϊκές συντεταγμένες των περιοχών και η σύγκριση του νέου καταλόγου συντεταγμένων με χαρακτηριστικούς χάρτες, οι οποίοι προέρχονται από εκδόσεις της Γεωγραφίας, αλλά και των χαρτών μεταξύ τους, καταλήγοντας σε συμπεράσματα σχετικά με τις μεθόδους σύνταξής των χαρτών. Στο τελευταίο μέρος της διατριβής ανακεφαλαιώνονται τα αποτελέσματα της μελέτης, ελέγχεται η ικανοποίηση των κινήτρων και των στόχων που είχαν τεθεί στην αρχή της εργασίας και υπογραμμίζονται τα κυριότερα ευρήματα, ενώ διατυπώνονται σκέψεις για συνέχιση της έρευνας σε διάφορα θέματα, που προέκυψαν σε κάθε στάδιο της μελέτης. Η εργασία συμπληρώνεται από 689 υποσημειώσεις, βιβλιογραφικές και σχολιασμούς, 123 αναλυτικούς πίνακες τιμών και 374 εικόνες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται ο “γενεαλογικός” χάρτης των εκδόσεων, οι τυποποιημένοι συγκριτικοί χάρτες των συντεταγμένων και οι 30 χάρτες με τα αποτελέσματα της χαρτογραφικής ανάλυσης της γεωμετρίας του πτολεμαϊκού χάρτη σε σχέση με σημερινό πρότυπο και τις απεικονίσεις των σχετικών παραμορφώσεων.
In the 2nd cent. A.D., Claudius Ptolemy in his Geōgrafikē Yfēgēsis (Geographia) collects critically all the available geographic and cartographic knowledge of his times. In his important work, he gives not only the verbal and numerical geographic description of the known world at the Roman times but also the instructions for the mapping of the spherical earth on a cartographic plane, a map, using the geographic coordinates of ~6500 points on the terrestrial surface. His method, which is in fact the foundation of mathematical cartography, it is still valid and used for the representation of the globe on a map, analogue and/or digital. His Geographia is a milestone in the development of cartography and the evolution of cartographic thinking influencing mapmaking as well, from the 13th c. onwards. After the culmination of its influence in Europe, almost for three centuries, Geographia declines from the 18th c. and after, due to the new scientific and technological advances in mapping sciences and mapmaking in general. Nevertheless, Ptolemy’s methodological schemes and tools were never declined. On the contrary, with the radical development of digital technologies in cartography, in analytics and in graphics, embedding both in the same manifold, Geographia finds today new partners in research on international level. The subject of the present dissertation is concentrated basically on the numerical part of Geographia’s content. The spatial field of interest is the “central” geographic region of Ptolemy’s work, namely Mediterranean and the Black Sea, with a special interest in the area of Greece. The idea is to create a new catalogue of coordinates for this region, based on a meticulous and systematic comparative analysis of 19 Geographia manuscripts and printed editions, from 13th c. up to our years. The new Catalogue “GeoPtolemy-θ”, concearning 3825 sites in the region of interest in this study which is given in the 148 pages Appendix with the associated place-names and their 7650 geographic coordinates, is mapped and compared in correspondence with modern maps. Relevant cartographic analysis leads to the derivation of a new map model of the geospatial relation between the geometry of Ptolemy’s Geographia representation and the modern counterpart associated to the spatial deformation patterns in the latitude and longitude distribution. Experiments concerning the Tabula X of Europe maps, in some Geographia editions processed with the aid of the available coordinates, show the degree of consistency between the numerical part of Geographia and the maps created for insertion in certain Geographia editions, which are, in principle, supposed to be produced with respect to the corresponding coordinates. The results confirm the validity of the experiment, showing that the method, suggesting standardization in the process, allows a valuable investigation on the until now hidden rela-tion between the coordinates and maps but also between maps and maps especially those belonging to the same family, as it is described in the relevant literature. The text is documented with almost 689 footnotes, 123 original Tables and 374 Figures, including the original “genealogy tree” of Ptolemy’s Geographia from the origins in 12th – 13th c. to 2006, the original standardized maps for the evaluation of the coordinates and the 30 maps representing the results of cartographic analysis of the geometry of the Ptolemaic map, with respect to the actual map models, associated with the relevant deformation representations, in the terms of latitude and longitude.

ΠΗΓΗ  https://www.archaiologia.