Οι αρχαίοι Έλληνες δεν ασχολούνταν ιδιαίτερα με την ενδυμασία τους. Τα ρούχα που φορούσαν ήταν απλά και λειτουργικά. Ένα κομμάτι ύφασμα προσαρμοζόταν ανάλογα, ώστε να ταιριάζει στην περίσταση ή την μόδα και επειδή τα καλοκαίρια ήταν ζεστά, όσο λιγότερο ύφασμα και περίπλοκες ραφές είχαν τα ενδύματα, τόσο το καλύτερο. Αν και δεν έχει διασωθεί κάποιο ρούχο μέχρι τις μέρες μας, αντλούμε πληροφορίες από άλλα ευρήματα όπως αγάλματα, αγγεία και άλλες καλλιτεχνικές απεικονίσεις. Τα ενδύματα ήταν ως επί το πλείστον χειροποίητα φτιαγμένα στο σπίτι και χρησιμοποιούνταν και ως κλινοσκεπάσματα ή στρωσίδια. Παρά την γενική αντίληψη ότι τα ρούχα ήσαν λευκά, στην πραγματικότητα, σύμφωνα με ίχνη χρωμάτων σε αγάλματα και από συμπεράσματα βάσει αγγείων, τα υφάσματα που φορούσαν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αρκετά έντονα χρώματα και ήταν περίτεχνα διακοσμημένα.
Υφάσματα
Ο ρουχισμός που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες υφαίνονταν στο σπίτι (πυκνό μαλλί) ή ράβονταν από έτοιμα υφάσματα. Για κάθε μέλος της οικογένειας, εκτός από τα βρέφη που συνήθως δεν φορούσαν ρούχα, η ενδυμασία αποτελείτο συνήθως από ένα τετράγωνο ή ορθογώνιο κομμάτι υφάσματος, καρφίτσες για στερέωση και ενίοτε παπούτσια ή/και καπέλα. Τα κομμάτια υφάσματος διπλώνονταν γύρω από το σώμα, στερεώνονταν μεταξύ τους στις πλευρικές ραφές και τους ώμους και δένονταν. Αν και ακούγεται απλοϊκό, εντούτοις τα ρούχα βάφονταν με έντονα χρώματα και ήταν διακοσμημένα με περίτεχνα σχέδια.
Τύποι ενδυμάτων
Το ύφος (στυλ) και ο τύπος του ενδύματος εξαρτάτο από το άτομο που το φορούσε και την εργασία που έκανε. Υπήρχαν διάφοροι τύποι ενδυμάτων, οι οποίοι βασίζονταν στον βασικό χιτώνα τον οποίον φορούσαν άνδρες και γυναίκες και διέφερε σε μήκος ανάλογα με την εργασία και το φύλο. Έδενε συχνά στη μέση και στερεωνόταν στις ραφές, ανάλογα με το στυλ του ιματισμού.
Ο χιτώνας ήταν ένδυμα που φορούσαν κυρίως οι άντρες καθώς κινούνταν σε εξωτερικούς χώρους και απαιτείτο μια πιο άνετη ενδυμασία (ειδικά το καλοκαίρι) και τις περισσότερες φορές ήταν κατασκευασμένο από ελαφρύ λινό ύφασμα. Μπορούσε να αναδιπλωθεί πάνω και από τους δύο ώμους, ή πάνω από έναν και συγκεκριμένα τον αριστερό και ήταν γνωστός ως εξωμίδα. Ήταν ραμμένος στο ένα πλάι και έτσι τον φορούσαν από το κεφάλι και τον συγκρατούσαν στους ώμους με κουμπιά, περισσότερα ή λιγότερα ώστε να δημιουργούνται μακριά μανίκια (χειριδωτός) ή κοντά μανίκια (αχειρίδωτος). Στη μέση φορούσαν ζώνη. Ο ανδρικός χιτώνας που ήταν μακρύς μέχρι το δάπεδο ονομαζόταν ποδήρης ενώ ο κοντός χιτωνίσκος. Αυτού του είδους ο χιτώνας συνήθως φοριόταν για ιππασία, εργασία ή άσκηση. Ο χιτώνας κυριάρχησε ως στυλ ένδυσης κατά την Αρχαϊκή (750–500 π.Χ.) και την Ελληνιστική περίοδο (323–30 π.Χ.).
Ο πέπλος ήταν είδος χιτώνα που φορούσαν οι γυναίκες, ο οποίος ήταν κυρίως μάλλινος και αποτελείτο από ένα μεγάλο ορθογώνιο κομμάτι υφάσματος που μπορούσε να διπλωθεί και να στερεωθεί (με κουμπιά, καρφίτσες ή πόρπες) με διάφορους τρόπους ώστε να αντανακλά διαφορετικά στυλ. Ο πέπλος φοριόταν ως ένδυμα πλήρους μήκους, καθώς στην αρχαία Ελλάδα οι γυναίκες δεν αποκάλυπταν δημόσια το σώμα τους.
Μία άλλη διαμόρφωση ένδυσης αποτελούσε ο κόλπος δηλαδή η αναδίπλωση του πέπλου – χιτώνα, όπου το πλεονάζον μήκος του ρούχου κρεμόταν διπλωμένο πάνω από την ζώνη. Το ρούχο κοβόταν μακρύτερο από το ύψος του ατόμου που το φορούσε. Το πλεονάζον μήκος διπλωνόταν στη μέση (δημιουργώντας τον κόλπο) και προαιρετικά το πάνω άκρο δημιουργώντας το απόπτυγμα. Για να δημιουργηθεί ο κόλπος, δενόταν ζώνη γύρω από το σώμα κάτω από το στήθος (ψηλά) ή στη μέση (χαμηλά) και η περίσσεια υφάσματος τραβιόταν επάνω. Το ύφασμα έπεφτε πάνω από τη ζώνη για να την κρύψει και συχνά τραβιόταν περισσότερο πίσω από ότι μπροστά και η πτυχή που πρόκυπτε ήταν ο κόλπος. Μια δεύτερη (ορατή) ζώνη μπορούσε να δεθεί πάνω από τον κόλπο για να επαναπροσδιορίσει τη μέση, υψηλή ή χαμηλή όπου το απόπτυγμα μπορούσε να καλύψει ξανά, το χαλαρό, διπλωμένο κάτω μέρος του πέπλου.
Με πιο ψυχρό καιρό, οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν για ζεστασιά ένα μανδύα πάνω από τον χιτώνα, γνωστό ως ιμάτιο. Αυτό το ένδυμα ήταν συνήθως μάλλινο και αποτελείτο από ένα ορθογώνιο κομμάτι υφάσματος που διπλωνόταν, όπως το ρωμαϊκό τόγκα και εξυπηρετούσε διπλό σκοπό, ειδικά για τους άνδρες, αφού χρησίμευε ως πανωφόρι στους στρατιώτες όταν εκστράτευαν και ως κουβέρτα τις κρύες χειμωνιάτικες νύχτες. Άλλα είδη μανδύα που έφεραν οι Έλληνες περιλάμβαναν το επίβλημα, ένα σάλι που φορούσαν οι γυναίκες και την χλαμύδα, ένα μικρό μανδύα που φορούσαν κυρίως οι νεαροί άνδρες, οι ταξιδιώτες και οι στρατιώτες.
Οι γυναίκες κάτω από τα ενδύματά τους φορούσαν ως στηθόδεσμο το στροφίον που ήταν μια μεγάλη μάλλινη λωρίδα υφάσματος τυλιγμένη στα στήθη και γύρω από τους ώμους. Άνδρες και γυναίκες ενίοτε φορούσαν τριγωνικό εσώρουχο, που ονομάζονταν περίζωμα.
Επειδή τα ρούχα σπανίως κόβονταν ή ράβονταν χρησιμοποιούνταν καρφίτσες, κουμπιά και πόρπες προκειμένου να διατηρούνται στη θέση τους. Οι μεγάλες καρφίτσες, που ονομάζονταν περόνες, φοριόντουσαν στους ώμους, κοιτώντας προς τα κάτω, για να κρατούν τον χιτώνα ή τον πέπλο στη θέση τους, ενώ ενίοτε δένονταν στη μέση ιμάντες, εσάρπες, ή ζώνες αντικαθιστώντας τις πόρπες/κουμπιά.
Καλλωπισμός
Ο καλλωπισμός με τη μορφή κοσμημάτων, η κόμμωση και η ψιμυθίωση (μακιγιάζ) ήταν σύνηθες φαινόμενο για τις γυναίκες. Οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν δακτυλίδια, στεφάνια, διαδήματα, βραχιόλια, περιβραχιόνια, καρφίτσες, μενταγιόν και σκουλαρίκια. Τα δημοφιλή σχέδια για τα σκουλαρίκια απεικόνιζαν θεούς και θεές, όπως ο Έρως, η Νίκη και ο Γανυμήδης. Μοτίβα όπως ο μαίανδρος σύμβολο της αιωνιότητας ήταν επίσης ευρέως χαραγμένα σε κοσμήματα. Ο χρυσός και ο άργυρος ήταν τα πιο συνηθισμένα υλικά κατασκευής, ωστόσο τα κοσμήματα εκείνης της εποχής έφεραν μαργαριτάρια, πετράδια και ημιπολύτιμους λίθους ως διακοσμητικά στοιχεία. Τα κοσμήματα συνήθως μεταβιβάζονταν από γενιά σε γενιά ή κατασκευάζονταν ως προσφορά στους θεούς.
Υπόδηση & καπέλα
Οι αρχαίοι Έλληνες δεν αρέσκονταν ιδιαίτερα στα υποδήματα και συνήθως τα απέφευγαν, ειδικά στο σπίτι. Σε ειδικές περιστάσεις ή για επαγγελματικούς λόγους, φορούσαν δερμάτινα σανδάλια ή μπότες. Ωστόσο, δεν ήταν ασυνήθιστο για έναν αρχαίο Έλληνα να κυκλοφορεί ξυπόλυτος για όλη του τη ζωή.
Εκτός από την κάλυψη των ποδιών, οι αρχαίοι μερικές φορές κάλυπταν και το κεφάλι τους. Οι άνδρες φορούσαν τον πέτασο, ένα καπέλο με πλατύ γείσο που τους προστάτευε από τη ζέστη του καλοκαιριού. Περιστασιακά, οι γυναίκες φορούσαν διάδημα σε σχήμα στεφάνης αλλά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις.
Γυμνότητα
Όσοι δεν γνωρίζουν αυτή την πτυχή της αρχαίας Ελλάδας, η γυμνότητα ήταν αρκετά συνηθισμένη ανάλογα με τον τόπο και την περίσταση. Επί παραδείγματι, οι Σπαρτιάτες είχαν αυστηρούς κώδικες όσον αφορά στην εκπαίδευση και έκαναν γυμνοί τις ασκήσεις τους. Οι γυναίκες και οι άνδρες της Σπάρτης, μερικές φορές ήταν γυμνοί/ες κατά τη διάρκεια δημόσιων τελετών και εορτών. Στην περίπτωση των γυναικών, η πρακτική αυτή αποσκοπούσε στην ενθάρρυνση της αρετής, ενώ οι άνδρες βρίσκονταν πόλεμο.
Κατά τη διάρκεια της Κλασσικής Ελληνικής εποχής, η ανδρική γυμνότητα ακολουθούσε αυστηρούς κανόνες. Άνδρες αθλητές μπορούσαν να συμμετάσχουν γυμνοί σε αγώνες όπως οι Ολυμπιακοί, ενώ στις γυναίκες απαγορευόταν να συμμετάσχουν σε εκδηλώσεις.
Βιβλιογραφία – πηγές
– Costume design and illustration by Ethel Traphagen. New York, London: John Wiley & sons, inc. 1918.
– History of the costume in chronological development by Albert Charles Auguste Racinet. Edited by Adolf Rosenberg. Berlin 1888.
– How Greek Women Dressed. By Professor G. Baldwin Brow. The Burlington Magazine 1905.
– Costume of the ancients by Thomas Hope & Henry Moses. London: Printed for William Miller by W. Bulmer, 1809.
– A History of costume by Carl Köhler. Edited and augmented by Emma von Sichart. Translated by Alexander Dallas M.A. Lecturer in German In Heriot-Watt College Edinburgh, 1916.
– Costume Design: History of the Traditional Costume and the Apparatus of the Peoples of Antiquity by Hermann Weiss.
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.