Η ζακυνθινή κοινωνία υπέφερε από την τοκογλυφία την οποία ασκούσαν οι Εβραίοι, με τέτοιο τρόπο, που συχνά αναγκαζόταν να ζητήσει τη συνδρομή των Βενετών για να περιορισθεί το κακό. Ο Σπυρίδων Δε Βιάζης επιβεβαιώνει ότι η τοκογλυφία επί βενετών είχε αναχθεί σε μάστιγα επικαλούμενος "τας ιστορικάς περί Ζακύνθου διατριβάς του Ραμονδίνη, Σέρρα, Μερκάτη, Λούντζη, Χιώτη, Λομβάρδου και Κατραμή".
Και συνεχίζει : "Εκ των εγγράφων των σωζομένων εις τα δύο δημόσια αρχειοφυλακεία και εις εκείνο του δυτικού αρχιεπισκοπείου καταφαίνεται ότι σπουδαιοτάτη μάστιξ ήτο εν Ζακύνθω η τοκοφλυφία, ή, ως έλεγον τα προστύχια (i prostichi)."
Ο Δε Βιάζης γράφει επίσης ότι "Οι αρχαιότατοι Εβραίοι δεν ήσαν κερδοσκόποι και επιχειρηματίαι όσον είναι η Εβραίοι του μεσαίωνος και οι σημερινοί. Ο Μωυσής περί εμπορίου ολίγον εφρόντιζεν, αλλ' ως παρατηρεί ορθώς ο Jabri δια των τριών μεγάλων εορτών των, ει και ο ιερός νομοθέτης ίσως δεν εσκέπτετο περί εμπορικής συναλλαγής, παρέσχεν εις το εμπόριον ζωήν τινά. Η περί το εμπόριον ευφυΐα και η κερδοσκοπία παρ' Εβραίοις ανεπτύχθη κατά τον μεσαίωνα, ότε ο χριστιανισμός επίεζε τους ετεροδόξους. Αλλά η περιπλανωμένη και διασκορπισμένη αύτη φυλή, δείξασα την μεγαλυτέραν φιλεργίαν και κλίσιν εις το εμπόριον, καρτερικώς υπέφερε τας καταδρομάς και το μίσος των χριστιανών. ΄Εχοντες όμως έμφυτον εν εαυτοί οι Ιουδαίοι το εμπορικόν θάρρος, λίαν ταχέως μεγίστας εποιήσαντο εμπορικάς προόδους και άπειρα πλούτη συνεσώρευσαν, όπερ περισσότερον ανέπτυξε το κατ' αυτών πάθος και μίσος.
Αληθώς όμως είναι ότι η πλεονεξία αυτών ήταν μεγίστη, επειδή επεθύμουν ίσως να εκδικηθώσι τους χριστινούς δια των χρημάτων των, δι ων τους επίεζον άμα είχον παρ' αυτών ανάγκην.
Αλλ' οι Εβραίοι δεν ήσαν οι μόνοι επωφελούμενοι εκ των αναγκών των απορούντων. Άνθρωποι τόσον φίλεργοι, καρτερικοί και επιχειρηματίαι επόμενον ήτο ότι εζήτουν τόπους προσοδοφόρους, καταλλήλους δια τας επιχειρήσεις αυτών, διό φυσικώ τω λόγω η Ελλάς και η Ανατολή ήτο αυτοίς αρεστή."
O Πρωτοπαπάς Ζακύνθου Ευστάθιος Κοτρονάς, το 1590, εξέδωσε εγκύκλιο προς τους Εβραίους, με την οποία προσπαθούσε να τους πείσει ότι τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης καταδικάζουν τους τοκογλύφους.
Πριν, το 1560, ο περαστικός από τη Ζάκυνθο ραβίνος Αβραάμ δε Σέμος, κηρύχθηκε κι αυτός κατά της τοκογλυφίας.
Ο Δεβιάζης με βάση τις αποφάσεις των δικαστηρίων συνέταξε πίνακα διακυμάνσεων των επιτοκίων με τα οποία δάνειζαν οι Εβραίοι στην Ζάκυνθο:
• Από του 1490 έως 1509 τοις εκατό 40
• Από του 1505 έως 1530 τοις εκατό 100
• Από του 1600 έως 1620 τοις εκατό 130
• Από του 1625 έως 1627 τοις εκατό 150
• Από του 1628 έως 1630 τοις εκατό 60
• Από του 1640 έως 1662 τοις εκατό 160
Βέβαια, όπως γράφει ο ίδιος ιστορικός, τα υψηλά αυτά επιτόκια κάθε άλλο παρά ασυνήθιστα ήταν εκείνη την εποχή, μάλιστα δε στις Κάτω Χώρες τόκιζαν με ακόμη πιο μεγάλα.
Οι Εβραίοι τόκιζαν κυρίως του χωρικούς και την εποχή της σοδειάς έπαιρναν για εξόφλησή τους κρασί, λάδι, σταφίδα, βαμβάκι, τυρί, στάρι κλπ., τα οποία στη συνέχεια εμπορεύονταν. Πολλές φορές όμως ένεκα του υπέρογκου τόκου έπαιρναν όλη τη σοδειά.
Έτσι το 1554 η Ενετική Πολιτεία απαγόρευσε στους Εβραίους να εμπορεύονται αυτά τα προϊόντα και επιτρεπόταν πλέον να κρατούν μόνο όσα μπορούσαν να καταναλώσουν οι ίδιοι.
Σε περίπτωση θεομηνίας και καταστροφής της σοδειάς η διοίκηση απάλλασσε τους χωρικούς στην καταβολή των τόκων, επέστρεφαν δηλαδή μόνο το κεφάλαιο. Εν τούτοις οι Εβραίοι δάνειζαν κι έναντι ενεχύρων πολλαπλάσιας αξίας.
Μάλιστα δε στην περίπτωση των πολύτιμων λίθων τους άλλαζαν με ίδιους στην όψη, αλλά ευτελούς αξίας, όταν έπρεπε να επιστρέψουν τα ενέχυρα. Αυτό στάθηκε αρκετές φορές αιτία φόνων, όταν ο φτωχός ανακάλυπτε τον δόλο. Έτσι από το 1530 οι Εβραίοι έπρεπε να δίνουν απόδειξη γραμμένη στα ελληνικά και στα εβραϊκά, με λεπτομερή περιγραφή των ενεχύρων και επικύρωση της περιγραφής αυτής από ειδικό. Ορίστηκε δε ως ποινή για το αδίκημα αυτό, επιπλέον του προστίμου, και η «μπερλίνα», δηλαδή η ποινή "δι ης ετιμωρούντο τοποθετούμενοι με χονδρόν σιδηρούν περί τον τράχηλον κλοιόν εις το κεντρικώτερον της πόλεως μέρος και εκτιθέμενοι εις την χλεύην και τας προσβολάς πάντων". Σε όσους δεν έδιναν τέτοια απόδειξη η τιμή ήταν η εφ' όρου ζωής εξορία.
Τελικά ο Προβλεπτής το 1557 διέταξε τους Εβραίους να δανείζουν το πολύ με 15% αλλιώς να φύγουν από την Ζάκυνθο και τοποθέτησε υποχρεωτικό επόπτη στους δανεισμούς αυτούς.
Παράλληλα το 1600 συστάθηκε σε συνεργασία ορθόδοξης και καθολικής εκκλησίας μια τράπεζα που μπορούσε να δανείζει μέχρι 10 δουκάτα, αλλά το 1665 η τράπεζα αυτή χρεοκόπησε, όποτε το Πάσχα του ίδιου έτους ό,τι είχε στα χρηματοκιβώτιά της μοιράστηκαν στους φτωχούς και έκλεισε.
Μέχρι που το 1670 η Ενετική Διοίκηση ίδρυσε ενεχυροδανειστήριο του λεγόμενο «Μonte di Pieta», γνωστό ως «ο Μόντες», που έμεινε για πολλά χρόνια και ανακούφισε την κοινωνία από την τοκογλυφία.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΙΤΣΟΣ
Από το βιβλίο: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΙΤΣΟΣ «ΟΙ ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ, 15ος- 20ος αι.» Τρίτη Έκδοση, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ 2017
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.