Πέμπτη 20 Ιανουαρίου 2022

ΤΟ ΜΑΩΜΑ ΤΩΝ ΕΛΙΟΝΕ ΚΑΙ ΤΑ ΛΙΤΡΟΥΒΕΙΑ


 Ένα ατσιτέντε, συμβάν, που επαναλαμβάνεται χιλιάδες χρόνους με παραλλαγές κάθε τέτοια εποχή στο λιτρουβείο.
Μίανε, τέτοια θα ειπώ και ελόου μου.
Ήρθε, λοιπόνε για άλλο ένα χρόνο η, ώρα τση ελιάς. Ευρήκανε τσου αργάτες, παστρέψανε τα λιθάρια, παστρέψανε τα λιμπία, λαδώσανε το βίτζι, κοιτάξανε τα λουρία, τα σκοινιά, το καμίνι, ελέξανε τη μεγάλη λαντσιόνα, που στίβει τη γκαραγκιόζα, λαδώσανε τη βίδα, και στερνά επλύνανε τσου σάκους. Ούλα, το λοιπόνε έτοιμα, ούλα σένια. Τα λιτρουβεία είχανε εξελιχτεί δε νείναι με ζα. Ήρθανε μεγάλες μηχανές με πετρέλαιο, με ίσκα και μανουβέλα.
Ούλο, γιατιπουλέτε, το χωριό έτοιμο στην εντέλεια, πανιά, σκάλα διπλή, σκάλα μόνη, λούρους και κατσουρίδες, πιργιόνια, μαλαθούνια, σακιά, ούλα τα αγγειά τση δουλειάς, και απαραίτητο το αγγειό που θα κουβάλειε το φαητό. Αρχινάανε, γιατιπουλέτε, από τσι ντόπιες, αφού πρηχού είχανε μαώξει για βλαστάδες και νερό, και άμα ετελέβανε επηαίνανε στα κορονέικα, ετούτα είναι  λιγαθινά, εβαίστητα και δε θέλουνε πολύ λούρο και κατσουρίδα.
Οι κυράδες από χάμου και τα πανιά, οι άντρες απάνου και το πιργιόνι. Λιγωμένοι το βράδυ τρώανε μία χαψία και λιγουλάκι προσφάι, και πέφτανε ξεροί, έπρεπε να τελέψουνε ογλήγορα τη θα ’ρχοντουνα νερά και γιάτσα και δε θα μπόρειανε. Μέσ’ τα κοκκινοπήλια, και πρι τσου πάρει ο Μορφέας κάνανε και μία ανασκόπηση, αύριο θα μαζώξουμε εκειό εκεί, ύστερα τα αχαμνά, και εκειά τα δυσκολοστρώσιμα, και εφτούνα εφτού που είναι γιομάτα κολορίζια, και τσούκου αποκοιμιώντουνε.
Άμα εμαώνανε τρία- τέσσερα στάματα ειδοποίανε το λιτρουβάρη να τα κάμουνε. Εκειός, έστερνε τη μούλα και τα εκουβάλειανε τω λιτρουβείω, και τόνε εβάνανε στην αράδα εβάνανε και ένα ασένιο, σημάδι, μήγαρις και μπουρδουκλωθούνε, και ακαρτέραε την αράδα του.  Η μηχανή εβάρειε νύχτα-μέρα, έβανε ο αργάτης το σακί το δίρριγο τω νώμω και το εσκρόπαε τα λιθάρια λάου-λάου. Άμα εκειό εγενότουνα  ζυμάρια το εβάνανε τσου σάκους, και τη γκαραγκιάζα, και με μία τόρτσα τσου φέρνανε στα ίσα. Κατηβάζανε τη βίδα και έπιανε δουλειά ο βίτζης. Εμάζωνε ολοτρόυρα το σκοινί πούτανε δεμένο τω λατσιόνι, ένα μεγάλο ξύλο, που η μία άκρη ήτουνα στη βίδα και η άλλη δεμένη στο βίτζι, εμαζώνε το σκοινί,  έστιβε η βίδα, άφινε το σκοινί και ένα βαρίδι που κρεμότουνα το ’παίρνε πάλε από την αρχή, ρίχνοντας ζεματιστό νερό τσου σάκους, το λάδι έρεε τω λιμπί. Το λιμπί ήτουνα χωρισμένο στη μέση με μία τρούπα κάπου χαμηλά να διαχωρίζει το νερό από το λάδι, ένας αργάτης μάζωνε τό λάδι σε μια λίτρα και απόκια στο ασκί. Εβάσταέ το αξάητο, το εκουβάλιε τω κονάκι, το αδειάζανε τσι πίλες ή στα πλιθάρια.
Εφτούνο ήτουνα ούλο, και ο παρτσινέβελος ’φχαριστημένος που θα ’χε το λαδάκι τση χρονιάς, και άμα επέρσεβε το πούλειε κιόλας.
Τα λιοκόκκια επηαίνανε για λίπασμα, οι τσίμες για τη γελάδα και τη γίδα, το κλαρί για το φούρνο. Ευτυχισμένη, η ζωή τω χωριώ. Και, από χρόνου λαδάδες και καλόνε χειμώνα!
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΓΑΡΗΣ,  https://www.facebook.com/photo/?fbid=657426255233974&set=a.144285159881422
.
[ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η παραπάνω ελιά θεωρείται  ως η αρχαιότερη ελιά του κόσμου βρίσκεται στο χωριό Βούβες του Δήμου Κολυμπαρίου, στα Χανιά. Έχει περίμετρο κορμού 12,5 μέτρα, διάμετρο 3,64 μέτρα και το εμβαδόν της είναι 11,45 τμ.
Χρονολογείται ότι είναι περίπου 2.500- 5.000 ετών. Η σημασία της επισημάνθηκε το 1922 από το νομαρχιακό σύμβουλο Πολυχρόνη Πολυχρονίδη και η ελιά ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης με αρ. απ.105497/6459/1986 (656/ΤΒ/1986).]
ΤΖΩΡΤΖΗΣ ΜΟΛΦΕΤΑΣ: «ΤΟ ΛΙΤΡΟΥΒΕΙΟ ΤΟΥ ΒΕΡΓΩΤΗ/
                                        ΠΟΥΝ' ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΕΛΕΚΗΤΗ».(1905)

«Την εποχήν εκείνην ο μακαρίτης Καπετάν- Ρόκος Βεργωτής, πατέρας των εφοπλιστών Βεργωτή, έφερε στα Κουρκουμελάτα ένα λιτρουβείο (ελαιοτριβείον) το οποίον δούλευε, ως φαίνεται, σαν ρολόι και με μεγάλη αυστηρότη!
Ο Σατυρικός Μολφέτας έγραψε τότε το παρακάτω χαριτωμένο ποίημα, στο οποίο και μεταχειρίζεται και αρκετές λέξεις, που μεταχειρίζονται οι θαλασσινοί».
Στου Κουρκουμέλη το χωριό
Στο μάτι του Συρόκου
Εγίνηκε το Λητρουβιό
Του Βεργωτή του Ρόκου
Το βλέπουνε και χάνουνε το νου τους οι ανθρώποι
Δεν είναι τέτοιο λητρουβιό ούτε και στην Ευρώπη
Ο Μπότσολος[ένας γυρολόγος]  πωγύρισε τον κόσμο με το ζω του
Είπε πως τέτοια μηχανή δεν είδε στ’ όνειρό του.
Οι βίδες, τα καζάνια του κι όλα τα εργαλεία
Μ’ όλο τηλεγραφήματα ήλθαν απ’ την Αγγλία.
Το πλοίο του ως φαίνεται ο Ρόκος αποζήτει
Και σαν Παπόρο έπιασε κι αρμάτωσ’ ένα σπίτι.
Ούλα τα εκανόνισε με παπορίσιο Νόμο,
Στο λάδι έχει λογιστή, στα Λιόκουκα λεστρόμο.
Φαί , κοιμίσι και δουλειά είν’ όλα με την ώρα
Κι ο Νόμος εφαρμόζεται όπως και στα παπόρα.
Του τσούρμου τον κανονισμό τον έχει σε κουάδρο
Κι ο Ρόκος μέσα στέκεται ωσάν τον Εδουάρδο
Και γράφει ο κανονισμός «όποιος ελιές θα φέρη
Νάχη το νου του να κρατή τη σκούφια του στο χέρι.
Κι ούτε να μην συλλογιστή πως θα προφέρη λέξι
Γιατί απαγοεύεται από το άρθρο έξι».
Κι όσοι χωριάτες πγαίνουνε ν’ αλέσουν την ελιά τους
Δεν ξέρουνε τα νοήματα και βρίσκουν τον μπελιά τους.
Τσιγάρο εμποδίζεται στο στόμα σου να πάρης 
Με τον καπνό της μηχανής μονάχα θα φουμάρης
Τον Τσαρισμό τον έθαψαν οι Ρούσσοι στην Οδέσσα
Κι ο Ρόκος τον ανάστησε στο λιτρουβείο του μέσα
Στον κόσμο που βρισκόμαστε ακόμη δεν ευρέθη
Με τόση αυστηρότητα το λιτρουβιό ν’ αλέθη
Και τόσο είναι αυστηροί οι νόμοι του κι ωραίοι
Που λες πως είν’ Αρσάκειο κι όχι λιτρουβαραίοι.
ΤΖΩΡΤΖΗΣ ΜΟΛΦΕΤΑΣ(1871-1916), Περιοδικό «Ζιζάνιον». Τ. 377, Αργοστόλι 12 Νοεμβρίου 1905
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΟΓΗΡΑΣ, «Η ΣΑΤΥΡΑ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ,, Ο ΣΑΤΥΡΙΚΟΣ ΜΟΛΦΕΤΑΣ, ΤΟ «ΖΙΖΑΝΙΟΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΑΙ ΤΟΥ», Αθήναι 1939.
.
[Το ποίημα μάς το έστειλε από το Ληξούρι η φίλη κ. Τζαννέτα Πασχάλη, Gianneta Paschali ,  η οποία και κοινοποίησε αυτήν την ανάρτηση για ...«τους απανταχού κεφαλλήνας». Το συνόδευσε με το εξής σημείωμα: 
« Για την ιστορία: Τον Μολφέτα τον γνώρισα από τις αναρτήσεις σας! Πριν, τον διάβαζα here and there χωρίς να ξέρω τι διαβάζω. Ήμουν περίπου 15 ετών, όταν ο πατέρας μου με το θείο μου με έβαλαν να αντιγράψω το εν λόγω ποίημα  για να το τοιχοκολλήσουν ( αναρτήσουν ) σε ένα καινούριο Λιτρουβείο, όπου θα δούλευε ο θείος. 
Οπότε η πρώτη πανκεφαλληνιακή ανάρτηση share μού ανήκει- αν και γκρίνιαζα από μέσα μου την ώρα της αντιγραφής!!!» ]




phgh

Dionisis Vitsos


Με πολύ μεράκι αλλά και υπομονή συνεχίζουμε την προσπάθεια μας .Αθόρυβα …σιγά σιγά με πολύ υπομονή αλλά και διάθεση προχωράμε Στόχος μας παραμένει να αρθρογραφούν οι πολίτες σε αθρα με θέματα πολιτισμού που επιλέξουν Το όνομα και επώνυμο αλλά η ευπρέπεια των άρθρων είναι απαραίτητα .Η διεύθυνση μας για επιστολές Άρθρα είναι zantedanias@gmail.com Όπως έχουμε από την αρχή της προσπάθεια μας αναφέρει θα αναρτώνται μετά από έγκριση μας Σας ευχαριστούμε από καρδιας Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους ο οποίος φέρει και την ευθύνη των γραφομένων και δε συμπίπτουν κατ’ ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang

Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only