Πύργοι και κάστρα της ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ

O πύργος του Μαρμαρίου

Ο πύργος του Μαρμαρίου βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης.
Σώζεται σε μέτρια κατάσταση, ενώ η πρόσβαση σε αυτόν είναι εύκολη. Από την Εγνατία, ακολουθούμε την έξοδο για Αμφίπολη, κι αφού διασχίσουμε το χωριό το συναντούμε μπροστά μας.(40o49'42" N 23ο50'29" E)

Ο πύργος χτίστηκε το έτος 1367 όπως μαρτυρεί επιγραφή, ως πρότινος εντοιχισμένη στο κτίσμα και σήμερα στο Μουσείο της Αμφιπόλεως:
«Ανιγέρθη ο πύργοc ούτοc της νέαc μονήc του Παντοκράτορος δια συνδρομήc και εξόδου των πανευγενεcτάτων κτητόρων Αλεξίου και Ιωάννου των αυταδέλφων εν έτει ,ςωοε’ και δικαί(ου) Θεοδωρήτου μοναχού»

η είσοδος του πύργου

Κτίτορες ήταν οι Κωνσταντινοπολίτες αξιωματούχοι αδελφοί Ιωάννης Μέγας Πριμικήριος και Αλέξιος Μέγας Στρατοπεδάρχης, κάτοχοι γαιών στην περιοχή και ουσιαστικά φεουδάρχες Χριστούπολης και Θάσου.
Παραχωρήθηκε λίγο αργότερα (σίγουρα πριν το 1384) από τον Ιωάννη, στη Μονή Παντοκράτορος.

Μονή Παντοκράτορος

Εκτός των άλλων,ο πύργος εξυπηρετούσε τη φύλαξη του «πόρου του Μαρμαρίου», γέφυρας επί του ποταμού Στρυμόνα, γνωστής ήδη από την αρχαιότητα.
Συνέδεε το μικρό Βυζαντινό οικισμό του Μαρμαρίου (όπως άλλοτε την Αμφίπολη) με την πεδιάδα του Στρυμόνα και κατά συνέπεια εξυπηρετούσε τον κάθετο οδικό άξονα από την Εγνατία οδό προς τις Σέρρες και βορειότερα. Η γέφυρα αυτή περιγράφεται από το Θουκυδίδη ενώ υπολείμματα της (πάσσαλοι κατά τόπους με μεταλλική ενίσχυση σώθηκαν και εκτίθενται στο μουσείο).

πόρος του Μαρμαρίου και απέναντι ο πύργος του Χάνδακα

Από το αρχικό κτίσμα διατηρείται ένας όροφος στεγασμένος και ο ένας μόνο τοίχος του δευτέρου ορόφου.
Χαρακτηριστικό του πύργου είναι η κατασκευή του εξ ολοκλήρου σχεδόν από αρχαίο υλικό, γεγονός που μαρτυρά αφενός το πλήθος των αρχιτεκτονικών μελών στην αρχαία Αμφίπολη, αφετέρου την ένδεια σε υλικά και χρήματα λόγω της ταραγμένης περιόδου.
Παρουσιάζει αξιοσημείωτη ομοιότητα με το σχεδόν σύγχρονό του, πύργο των Μαριανών(1374).(βλ.προηγούμενη ανάρτηση)

ανατολική όψη

αρχαίο υλικό στην τοιχοποιία

κτίση: 1367

Ο πύργος του Χάνδακα

Ο πύργος του Χάνδακα είναι κτισμένος στις όχθες του Στρυμόνα, βόρεια της Αμφίπολης.
( 40°50'08"Ν 23°50'27"Ε )

Βρίσκεται απέναντι από τον πύργο του Μαρμαρίου, μόλις 800 μέτρα μακρυά του. Αμφότεροι ήλεγχαν τις πλόες του Στρυμόνα καθώς και την οδό προς τις Σέρρες.
Η πρόσβαση σε αυτόν είναι δυνατή μόνο από κακό χωματόδρομο και η κατάστασή του κακή. Πλήθος από συντρίμμια καθώς και μεγάλα τμήματα των τοίχων του ολόκληρα βρίσκονται σκορπισμένα ολόγυρά του. Επίσης διακρίνεται κατά τόπους το προτείχισμα που τον περιέβαλε.

χάρτης της περιοχής

θέα από τον πύργο. ο πύργος του Μαρμαρίου, η σύγχρονη Αμφίπολη.

Ακριβή στοιχεία για την κτίση και τη χρονολόγησή του δεν υπάρχουν, αλλά πιθανότατα είναι κτίσμα του 14ου αιώνα ή παλαιότερο.(12ος-13ος αι.). Βρίσκεται στην περιοχή όπου υπήρχε το βυζαντινό χωριό του Χάνδακα, το οποίο αναφέρεται σε πλήθος αθωνικών εγγράφων του 14ου αιώνα (1318-1378), κυρίως με αφορμή τη διαμάχη των Ζωγραφηνών και των Χελανδαρηνών μοναχών για νερόμυλους της περιοχής. Εκείνη την εποχή αποτελούσε ιδιοκτησία της μονής Ζωγράφου.