Στη Σαλαμίνα Αποτελέσματα υποβρύχιας έρευνας

Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Άποψη του χώρου των ερευνών, με τον υδατοφράκτη, στην βορειοδυτική πλευρά του Όρμου, από τα νοτιοανατολικά

Αποτελέσματα υποβρύχιας έρευνας στη Σαλαμίνα το 2018

Όπως προχθές ανακοίνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού ...Κατά τον Ιούνιο-Ιούλιο του 2018 συνεχίσθηκε, για τρίτο κατά σειράν χρόνο, η υποβρύχια διεπιστημονική έρευνα στην περιοχή της χερσονήσου Κυνόσουρα και στον Όρμο Αμπελακίου Σαλαμίνος, δηλαδή στον χώρο συγκέντρωσης του κύριου μέρους του Ελληνικού στόλου την παραμονή της μεγάλης Ναυμαχίας του 480 π.Χ.

Όπως και κατά τα προηγούμενα έτη, η έρευνα διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (Ι.ΕΝ.Α.Ε.) σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (Ε.Ε.Α.) του ΥΠ.ΠΟ.Α., υπό την διεύθυνση της Δρος Αγγελικής Σίμωσι, Προϊσταμένης της ΕΦ.Α. Ευβοίας, και του Γιάννου Γ. Λώλου, Καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Προέδρου του Ι.ΕΝ.Α.Ε., με την υποστήριξη του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, υπό τον Καθηγητή Γιώργο Παπαθεοδώρου, ενώ η χρηματοδότησή της προήλθε από γενναία χορηγία του ζεύγους Μιχάλη και Μυρτούς Πατέρα και πόρους του Ι.ΕΝ.Α.Ε.

Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Άποψη του αφυδατωμένου πεδίου, με την θεμελίωση του αρχαίου δημοσίου κτηρίου και τον νεώτερο μώλο στα αριστερά

• Στην υποβρύχια αρχαιολογική και γεωφυσική έρευνα του 2018 είχαν ενεργό συμμετοχή τριάντα (30) άτομα, διαφόρων ειδικοτήτων, με κύρια συνεργάτιδα την Δρα Χριστίνα Μαραμπέα, ως υπεύθυνη εργασιών πεδίου και τεκμηρίωσης, και τεχνικό υπεύθυνο τον Νικόλαο Γκόλφη.

Τα αποτελέσματα της έρευνας του 2018, στον μυχό του Όρμου Αμπελακίου και στο Στενό, κρίνονται ιδιαιτέρως σημαντικά εφ’ όσον:
 α) εφαρμόσθηκε με επιτυχία νέα “αμφίβια” τεχνική διερεύνησης αρχαίων καταλοίπων σε ρηχά ύδατα,
β) συνεχίσθηκε η αποκάλυψη μεγάλου αρχαίου δημοσίου κτηρίου, από το οποίο προήλθαν δείγματα πρωτότυπων μαρμάρινων έργων της Ελληνικής γλυπτικής, και
γ) αποκτήθηκαν θαλάσσια ιζηματολογικά δεδομένα, από πυρηνοληψίες, τα οποία θα συμβάλουν, σε συνδυασμό με τα άλλα γεωφυσικά και αρχαιολογικά στοιχεία, στην ανασύσταση της παλαιογεωγραφίας της περιοχής, με ιδιαίτερη αναφορά στην μορφή του Όρμου και του Στενού κατά την εποχή της Ναυμαχίας της Σαλαμίνος.

Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Η κεφαλή μαρμάρινου αγάλματος, όπως βρέθηκε στο κύριο αρχαιολογικό στρώμα, στην περιοχή του δημοσίου κτηρίου

Για την αποτελεσματικότερη διερεύνηση του μεγάλου καταβυθισμένου αρχαίου κτηρίου στην βορειοδυτική πλευρά του μυχού του σημερινού Όρμου του Αμπελακίου, υιοθετήθηκε καινοτόμος τεχνική για τα Ελληνικά δεδομένα, με την εγκατάσταση εύκαμπτου υδατοφράκτη από την τεχνική εταιρία “K & P Engineering” των Θ. Κατσέλη και Γ. Πέτροβα, για την αφυδάτωση του θαλασσίου πεδίου, που επέτρεψε την συνδυασμένη χρήση μεθόδων και τεχνικών μέσων υποβρύχιας και χερσαίας ανασκαφής στην έρευνα της αρχαίας κτηριακής δομής.

Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Εικόνα από τις εργασίες διερεύνησης του αρχαίου δημοσίου κτηρίου

Μέσω της “αμφίβιας” ανασκαφικής τεχνικής, προχώρησε η αποκάλυψη νέων τμημάτων της ισχυρής θεμελίωσης (στερεοβάτη;), από μεγάλες λιθοπλίνθους, της μεγάλης κτηριακής κατασκευής, ιερού ή άλλου δημοσίου χαρακτήρα, η οποία πρέπει να ιδρύθηκε σε Υστεροκλασικούς/πρώιμους Ελληνιστικούς χρόνους και να ήταν σε πλήρη ή μερική λειτουργία μέχρι και τους Υστερορωμαϊκούς χρόνους (τον 3ο αι. μ.Χ.).

Η μνημειώδης κατασκευή, που σήμερα βρίσκεται μέσα στον βούρκο, φαίνεται να είναι βασικά διευθετημένη στον άξονα Βορράς-Νότος, σε μήκος μέχρι στιγμής 15 μ., με βέβαιες συνέχειες προς τα βόρεια και τα δυτικά.

Αποδεικνύεται ότι η θεμελίωση, στην ανατολική πλευρά της, αποτελεί το στιβαρό υπόβαθρο νεώτερου μώλου, κατασκευασμένου τουλάχιστον προ 200 ετών, από το οικοδομικό υλικό του αρχαίου κτηρίου.

Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Θραύσματα ενσφράγιστων λαβών Ελληνιστικών εμπορικών αμφορέων και θραύσμα κεράμου με έντυπο γράμμα

Το κύριο αρχαιολογικό στρώμα, στην ερευνηθείσα έκταση, περιείχε, εκτός από μεγάλη ποσότητα κεραμεικής των Υστεροκλασικών-Υστερορωμαϊκών (κυρίως, όμως, των Ελληνιστικών) χρόνων, ένα πολύτιμο σύνολο θραυσμάτων μαρμάρινων αγαλμάτων, αρχιτεκτονικών μελών(;), στηλών ή βάθρων, και άλλων αντικειμένων, που συνδέονται προφανώς με την ακμαία λειτουργία του κτηρίου.

Σαλαμίς, Όρμος Αμπελακίου. Κεφαλή μαρμάρινου αγάλματος νέου (αθλητή ή θεού) του τέλους της Κλασικής περιόδου, πριν από την συντήρηση

Από την ομάδα των μαρμάρινων έργων της ύστατης Κλασικής/αρχόμενης Ελληνιστικής περιόδου, ξεχωρίζει ακέραιη κεφαλή αγάλματος νέου, πιθανώς αθλητή ή θεού (Ερμού;). Είναι η πρώτη, του είδους, που έρχεται στο φως στην ιστορική νήσο. Πρόκειται για πρωτότυπο έργο, εξαίρετο δείγμα της Ελληνικής πλαστικής του προχωρημένου 4ου αι. π.Χ., προϊόν ανώτερου εργαστηρίου, που φέρει το αποτύπωμα της μεγάλης τέχνης. Στα επιμέρους στοιχεία του έργου, αναγνωρίζονται, ήδη, τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά, που σχετίζονται με την παραγωγή της Σχολής του Σκόπα ή της Σχολής του Λυσίππου.

Μετά την έρευνα του 2018, φαίνεται πολύ πιθανόν το “αναδυόμενο” κτήριο να αποτελεί ένα από τα κύρια δημόσια οικοδομήματα στην περιοχή, ή στην παρυφή της Αγοράς, στο χαμηλότερο επίπεδο της αρχαίας πόλης, την οποία είδε και περιγράφει, ως ερειπιωμένη, ο περιηγητής Παυσανίας στα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. περίπου.

 Η θέση της, σε άμεση γειτνίαση με τον λιμένα της πόλης, παραπέμπει σε άλλες περιπτώσεις παράκτιων δημοσίων συγκροτημάτων, όπως στην Θάσο, στην Άνδρο και στην Δήλο.

Σαλαμίνας ευρήματα :10 αριστουργήματα από το μουσείο.

Από τι αρχαιολογικό της μουσείο η αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής κ. Τριανταφυλλιά Κάττουλα επέλεξε δέκα εκλεκτά εκθέματα. 

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνας στεγάζεται στο κτίριο του 1ου Δημοτικού Σχολείου Σαλαμίνας, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται μετά τον σεισμό του 1981, καθώς κρίθηκε ακατάλληλο. 

• Το 2003 το υπουργείο Πολιτισμού ξεκίνησε την επισκευή του και τη μετατροπή του σε σύγχρονο μουσείο, το οποίο άνοιξε τις πύλες του στο κοινό τον Ιούνιο του 2010. Το μουσείο φιλοξενεί ευρήματα αποκλειστικά από τη Σαλαμίνα, τα οποία χρονολογούνται από τη Νεότερη και Τελική Νεολιθική Εποχή μέχρι τα Πρώιμα Βυζαντινά Χρόνια. 

Ζητήσαμε από την αρχαιολόγο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής κ. Τριανταφυλλιά Κάττουλα να μας υποδείξει δέκα εκθέματα που πρέπει οπωσδήποτε να προσέξει ο επισκέπτης.

Γυναικείο ειδώλιο από λεπτόκοκκο μάρμαρο. 

Γυναικείο ειδώλιο από λεπτόκοκκο μάρμαρο που αναπαριστά μια γυναικεία μορφή με σχηματική απόδοση: λαιμός ψηλός, ανάγλυφη μύτη, εγχάρακτο στόμα, ελαφρά διογκωμένοι μαστοί. Στην επιφάνειά του διακρίνονται ίχνη ερυθρού χρώματος. Το ειδώλιο αυτό χρονολογείται στη Νεότερη Νεολιθική Εποχή (5300 π.Χ.-4500 π.Χ.). Παρότι παρουσιάζει κάποιες επιμέρους ομοιότητες με άλλα σύγχρονά του ειδώλια από τον ελλαδικό χώρο, είναι μοναδικό στον χώρο του Αιγαίου και αποτελεί τον προάγγελο των μεταγενέστερων μαρμάρινων ειδωλίων της Πρωτοκυκλαδικής Εποχής. Αποτελεί εύρημα της ανασκαφής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων από το Σπήλαιο των Περιστεριών, που θεωρείται ότι ήταν το ησυχαστήριο του τραγικού ποιητή Ευριπίδη. 

Κωνικό ρυτό

Κωνικό ρυτό του δεύτερου μισού του 14ου αι. π.Χ. Η διακόσμησή του με το μοτίβο του ζατρικίου το καθιστά μοναδικό, έως σήμερα, σε όλο τον κόσμο. Παραδόθηκε πρόσφατα στο μουσείο από πολίτη που το βρήκε τυχαία στο οικόπεδό του, εκτελώντας σκαπτικές εργασίες. Τα ρυτά ανήκουν στην κατηγορία των σπονδικών αγγείων και είναι απαραίτητα για την τέλεση των σπονδών κατά τις λατρευτικές και νεκρικές ιεροπραξίες. Χαρακτηριστικά των αγγείων αυτών είναι η έλλειψη βάσης και η οπή στον πυθμένα τους, που εξασφάλιζε την ελεγχόμενη ροή του υγρού: νερό, μέλι, γάλα, κρασί. Υπήρχε, επίσης, μεγάλη ποικιλία ζωόμορφων ρυτών, από διάφορα υλικά (λίθος, πηλός). Τα κωνικά ρυτά της Μυκηναϊκής Περιόδου χρησίμευαν για την τέλεση των νεκρικών σπονδών (που λέγονται και χοές) από τους συγγενείς προς τους νεκρούς και τις χθόνιες θεότητες που τους υποδέχονται, γι' αυτό και βρίσκονται στους τάφους. Πιθανολογείται ότι το αγγείο στηριζόταν στο έδαφος, ώστε η ροή του να διαρκεί περισσότερο. 

Tμήμα μελαμβαφούς σκύφου. αναγράφει το 'όνομα του τραγικού ποιητή Ευριπίδη

Το δεύτερο σημαντικό εύρημα του Σπηλαίου των Περιστεριών και αυτό που επιβεβαίωσε τη χρήση του ως ησυχαστηρίου του Ευριπίδη είναι ένα τμήμα μελαμβαφούς σκύφου (αγγείο πόσεως) του ύστερου 5ου αι. π.Χ., το οποίο φέρει σε εγχάρακτη επιγραφή, ανάστροφα, τμήμα του ονόματος του Ευριπίδη, σε εκδοχή του με δύο Π. Η χάραξη, σύμφωνα με την ορθογραφία, στα τέλη του 2ου με αρχές του 3ου αι. μ.Χ., έχει τιμητικό χαρακτήρα και αποδεικνύει την εμβέλεια του σπηλαίου ως ησυχαστηρίου του μεγάλου τραγικού ποιητή και του παρακείμενου Ιερού του Διονύσου, ακόμη και κατά την εποχή αυτή. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά ευρήματα, ο χώρος αποτελούσε πόλο έλξης επισκεπτών-προσκυνητών καθ' όλη τη διάρκεια των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, ενώ μετά την καταστροφή από σεισμό του Ιερού του Διονύσου, στα τέλη του 2ου αι. μ.Χ., το σπήλαιο αποτέλεσε τον τόπο συλλατρείας του Ευριπίδη και του θεού του θεάτρου, Διονύσου. 

Φλάσκη της Πρώιμης Γεωμετρικής Εποχής.

Φλάσκη της Πρώιμης Γεωμετρικής Εποχής (10ος-9ος αι. π.Χ.). Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της Γεωμετρικής Εποχής είναι η προσαρμογή της διακόσμησης των αγγείων στο σχήμα του κάθε αγγείου. Παρά τη μαθηματική οργάνωση της διακόσμησης αυτών των αγγείων, τα θέματά της θυμίζουν έντονα εκείνα της υφαντικής, καλαθοπλεκτικής και ταπητουργίας και για τον λόγο αυτό έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο σχεδιασμός τους γινόταν από γυναίκες. Στη φλάσκη του Αρχαιολογικού Μουσείου Σαλαμίνας, που θεωρείται ένα σπάνιο αγγείο, το σχήμα του οποίου επιβίωσε από την Υπομηκυναϊκή Εποχή (11ος αι. π.Χ.), βλέπουμε αυτή την άριστη προσαρμογή της διακόσμησης στο σχήμα.

Ερυθρόμορφος κρατήρας 

Ερυθρόμορφος κρατήρας, αγγείο ανοιχτό όπου αναμείγνυαν το κρασί με το νερό (από το κέκραμαι<κεράννυμι). Στην κύρια όψη του φέρει παράσταση συμποσίου. Εικονίζονται δύο άνδρες διαφορετικής ηλικίας, ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρο, δίπλα στο οποίο στέκεται αυλητρίδα. Η ηλικία του γηραιότερου υποδηλώνεται από τη γενειάδα του. Χρονολογείται περί το 430-420 π.Χ.

Χάλκινη φολίδα από φολιδωτή πανοπλία  και σφραγιστικό από την Αίγυπτο 

Χάλκινη φολίδα από φολιδωτή πανοπλία ανατολικού τύπου που βρέθηκε στην Ακρόπολη των Κανακίων Σαλαμίνας. Στην περιοχή πραγματοποιείται συστηματική ανασκαφή από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και έχει αποκαλυφθεί ένα πολύ μεγάλο ανακτορικό συγκρότημα, το οποίο, σύμφωνα με τον ανασκαφέα του κ. Γιάννο Λώλο, ταυτίζεται με την έδρα των Αιακιδών. Στην εσωτερική της επιφάνεια, η φολίδα φέρει επιγραφή σε ιερογλυφική γραφή με το όνομα του Ραμσή Β' (1279-1213 π.Χ.), φαραώ της 19ης δυναστείας, που μεταφράζεται ως εξής: «Ραμσής, ο αγαπημένος του Θεού». Πιθανότατα πρόκειται για ενθύμιο, τιμητική διάκριση ή λάφυρο και αποτελεί τεκμήριο για την εμβέλεια του σαλαμινιακού κέντρου στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τον 13ο αι. π.Χ. 

Το ταφικό μνημείο του ασπιδοφόρου οπλίτη Σιλανίωνος 

Το ταφικό μνημείο του ασπιδοφόρου οπλίτη Σιλανίωνος, γιου του Αριστοδήμου από τον αττικό Δήμο των Κοθωκιδών, σύμφωνα με την επιγραφή που φέρει το επιστύλιο. Εικονίζεται σε κίνηση, με τον κορμό προς τα αριστερά, στηριζόμενος στο λυγισμένο αριστερό του πόδι. Ο Δήμος Κοθωκιδών είναι ο σημερινός Άγιος Ιωάννης Ασπροπύργου. Βρέθηκε τυχαία κατά τη διάρκεια γεωργικών εργασιών, στις αρχές του εικοστού αιώνα, στην περιοχή της Ζωοδόχου Πηγής της Σαλαμίνας και χρονολογείται στις αρχές του 4ου αι. π.Χ.

Περίτεχνο χάλκινο στεφάνι 

Χάλκινο πτυκτό (ανοιγόμενο) κάτοπτρο. 

Χάλκινο πτυκτό (ανοιγόμενο) κάτοπτρο με ανάγλυφη παράσταση Αφροδίτης και Έρωτα, από γυναικείο τάφο στα Αμπελάκια Σαλαμίνας. Χρονολογείται στον 3ο αι. π.Χ. Βρέθηκε μαζί με δύο κοσμηματοθήκες (πυξίδες) ΔΕΣ ΚΑΤΩ  και ένα περίτεχνο χάλκινο στεφάνι, διακοσμημένο με επιχρυσωμένα πήλινα σφαιρίδια.ΔΕΣ ΕΠΑΝΩ 

Κοσμηματοθήκες

Αντίγραφο του μετρολογικού αναγλύφου.

Αντίγραφο του μετρολογικού αναγλύφου, το πρωτότυπο βρίσκεται στο Μουσείο του Πειραιά. Βρέθηκε το 1985 εντοιχισμένο στο ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου στα Βασιλικά Σαλαμίνας και χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. Απεικονίζει σε κοίλο ανάγλυφο τις εξής μετρικές μονάδες: μισό οργιάς, πήχυς, σπιθαμή και δύο μέτρα του ποδιού, το δεύτερο εκ των οποίων χρησίμευε ως κανών για τον υπολογισμό του πήχυ, της σπιθαμής και της οργιάς. Μέχρι στιγμής είναι το δεύτερο μετρολογικό ανάγλυφο στον κόσμο. Το πρώτο εκτίθεται στο Μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης.

Ψηφισματική στήλη 

Ψηφισματική στήλη από το κείμενο της οποίας σώζονται ελάχιστα ίχνη. Όμως, στην ανάγλυφη παράσταση του επάνω τμήματος αναγνωρίζεται ο μεγαλόσωμος Αίαντας να στεφανώνει με το δεξί του χέρι νεαρό έφηβο, ενώ με το αριστερό του κρατάει δόρυ. Πίσω του εικονίζεται το έμβλημά του, η τεράστια ασπίδα, την οποία στηρίζει στο έδαφος μια τρίτη ανδρική μορφή, που ταυτίζεται με τον Ευρυσάκη, τον γιο του Αίαντα. Η παράσταση σχετίζεται με τις γιορτές των Αιαντείων, κατά τις οποίες γίνονταν αγώνες Αθηναίων και Σαλαμινίων εφήβων από την εποχή της προσάρτησης του νησιού στην Αθήνα από τα Μέγαρα (6ος αι. π.Χ.). Χρονολογείται στο 320 π.Χ.

 =

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. ⭐Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot