Κυριακή 26 Ιανουαρίου 2020

Στην αρχαία Αθήνα Η ζωή






Την ίδια εποχή, στην Αθήνα,  η κατάσταση μετά τον τύραννο Πεισίστρατο ομαλοποιήθηκε χάρις στον κατατρεγμένο και εξορισμένο από τους τυράννους Κλεισθένη που με την βοήθεια του Σπαρτιάτη βασιλιά Κλεομένη επανέφερε την δημοκρατική ομαλότητα στην Αθήνα. Οι Σπαρτιάτες ενδιαφέρονταν να έχουν καλές σχέσεις με την αττική Πόλη, ίσως με απώτερο σκοπό να την εντάξουν στο δίκτυο των Πόλεων που ήλεγχαν ενώ, εκ παραλλήλου, ήλπιζαν ότι ο Κλεισθένης και οι άλλοι εξόριστοι θα προχωρούσαν σε ολιγαρχικές μεταρρυθμίσεις. Λίγο μετά το 508/7 π.Χ., όμως, ο Κλεισθένης πρότεινε στην Εκκλησία του δήμου πολιτικές μεταρρυθμίσεις που έγιναν αμέσως δεκτές και δεν αφορούσαν ολιγαρχικό πολίτευμα. Μέχρι εκείνη την εποχή, οι Αθηναίοι χωρίζονταν σε τέσσερις φυλές που κάθε μία υποδιαιρούνταν σε φατρίες, τα μέλη των οποίων γίνονταν αυτομάτως Αθηναίοι πολίτες. Φαίνεται ότι η πολιτική κακοδαιμονία της πολιτείας των Αθηναίων, που δεν στάθηκε δυνατόν να διορθώσει ο Σόλων, πήγαζε από την μεγάλη πολιτική δύναμη και την επιρροή που εξασκούσαν οι φατρίες στον αθηναϊκό βίο μέσω των κομμάτων των παραλίων, των πεδιακών και των διακρίων.
Ως ήταν συνεπώς φυσικό, οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη είχαν ως σκοπό να εμποδίσουν την άσκηση πολιτικής επιρροής από τις υπάρχουσες πολιτικές ομάδες στην διακυβέρνηση της Πόλεως. Ο Κλεισθένης χρησιμοποίησε τον γεωγραφικό διαχωρισμό της Αττικής σε άστυ (Αθήνα, Πειραιάς, προάστια), παραλία (παραλιακές περιοχές Αττικής) και μεσογαία (υπόλοιπο Αττικής) για την εφαρμογή των αλλαγών που είχε προτείνει. Στις γεωγραφικές περιοχές δημιουργήθηκαν δήμοι για να αντικαταστήσουν την παλαιά διαίρεση των φατριών. Κάθε περιοχή χωρίσθηκε σε δέκα τριττύες και κάθε τριττύ πήρε το όνομα του σημαντικότερου δήμου που περιλάμβανε. Από τις τριάντα τριττύες δημιουργήθηκαν δέκα νέες φυλές, η κάθε μία από τις οποίες αποτελούνταν, μετά από κλήρωση, από τρεις τριττύες: μία από το άστυ, μία από την παραλία και μία από την μεσογαία. Με αυτό το σύστημα, τα μέλη των φυλών είχαν μεταξύ τους διαφορετικούς πολιτικούς στόχους και έτσι αποκλειόταν η δημιουργία συμπαγών πολιτικών ομάδων που ενεργώντας ως ομάδες πιέσεως θα έθεταν σε κίνδυνο την δημοκρατία και το πολίτευμα. Οι δήμοι και οι φυλές διοικούνταν από λαϊκές συνελεύσεις και δήμαρχο ή άρχοντα αντιστοίχως ενώ διατηρούσαν ταμείο και αρχεία. Οι πολίτες ήταν καταγραμμένοι στο "ληξιαρχικόν γραμματείον" του δήμου και παρέμεναν δημότες ακόμη και όταν άλλαζαν τόπο κατοικίας. Οι νέοι εγγράφονταν στα ληξιαρχεία του δήμου των γονιών τους όταν συμπλήρωναν το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους. Οι παλιές φυλές και οι φατρίες διατηρήθηκαν μόνο για θρησκευτικές ή άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις.
Ο Κλεισθένης
Η δημιουργία των νέων φυλών είχε επιπτώσεις και στην εκλογή των μελών της βουλής. Η παλιά βουλή των τετρακοσίων που βασιζόταν στις τέσσερις φυλές αντικαταστάθηκε από την βουλή των πεντακοσίων, στην οποία εκλέγονταν πενήντα αντιπρόσωποι από κάθε νέα φυλή. Δεν είναι γνωστό εάν στα πρώτα χρόνια που λειτούργησε η βουλή των πεντακοσίων, οι βουλευτές εκλέγονταν, όπως γινόταν αργότερα, ή κληρώνονταν. Πάντως η βουλή λειτουργούσε κανονικά με την συμμετοχή και των θητών το 501/500 π.Χ., έτος το οποίο οροθετεί την αρχή της αθηναϊκής δημοκρατίας. Η νέα βουλή είχε διευρυμένες αρμοδιότητες και εξέταζε σχέδια νόμων που θα υποβάλλονταν στην Εκκλησία του δήμου ενώ συμμετείχε και στην διοίκηση της πολιτείας μαζί με τους άρχοντες. Επίσης, οι βουλευτές κάθε φυλής, συγκροτούμενοι σε ιδιαίτερο σώμα μετά από κλήρωση, αναλάμβαναν να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες υποθέσεις. Το κάθε σώμα αναλάμβανε την διοίκηση της πολιτείας για το ένα δέκατο του ημερολογιακού χρόνου έτσι ώστε όλες οι φυλές να ασκήσουν εξουσία σε διάστημα ενός έτους. Οι βουλευτές που κυβερνούσαν κάθε φορά ονομάζονταν πρυτάνεις και η διακυβέρνησή τους πρυτανεία.
Η Εκκλησία του δήμου είχε αποκτήσει διάφορα σημαντικά δικαιώματα πριν από την έλευση του Κλεισθένη. Μπορούσε, για παράδειγμα, να τροποποιήσει ή να απορρίψει προτάσεις των αρχόντων και να δεχθεί άλλες απλών πολιτών. Ο Κλεισθένης όμως της έδωσε το ανώτατο δικαίωμα να κυρώνει ή να ακυρώνει αποφάσεις δικαστηρίων. Με την μεταρρύθμιση του Κλεισθένη ο επώνυμος άρχων, που προηγουμένως προερχόταν από την αριστοκρατία και ήταν επικεφαλής της διοικήσεως της πολιτείας, αντικαταστάθηκε από βουλευτές που εκλέγονταν κάθε μέρα. Έτσι, αποφεύχθηκε η συγκέντρωση δυνάμεως για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ίδιο πρόσωπο και συνεπώς ο φόβος της τυραννίας. Ο Κλεισθένης μάλιστα πρέπει να ήταν αυτός που εισηγήθηκε τον οστρακισμό (εξορία), που δεν θεωρούνταν ποινή αλλά προληπτικό μέτρο για να αποσοβηθεί η πιθανή ανατροπή του πολιτεύματος. Η Εκκλησία του Δήμου αποφάσιζε με ψηφοφορία εάν κάποιος Αθηναίος πολίτης θα εξοριζόταν ως επικίνδυνο άτομο.
 
Τρία όστρακα με ψήφους για Αθηναίους πολιτικούς. Από πάνω προς τα κάτω γράφουν: Περικλής Ξανθίππου, Κίμων Μιλτιάδου και Αριστείδης Λυσιμάχου
Οι ιδέες του Κλεισθένη δεν αφορούσαν μόνο την πολιτική διοίκηση αλλά είχαν επίπτωση και στην οργάνωση του αθηναϊκού στρατού. Ο στρατός αναδιοργανώθηκε με βάση τις δέκα φυλές, οι αντιπρόσωποι των οποίων αποτέλεσαν δέκα στρατιωτικά σώματα. Το 501/500 π.Χ. εξελέγησαν οι πρώτοι στρατηγοί, δηλαδή οι διοικητές των σωμάτων, και ο πολέμαρχος (αρχιστράτηγος). Ο πολέμαρχος θεωρούνταν πρώτος μεταξύ ίσων για να μην υπάρξει δυνατότητα επιβολής στρατιωτικής τυραννίας. Από τις πληροφορίες που διαθέτουμε από αρχαίους συγγραφείς, έχει υπολογισθεί ότι περίπου το 500 π.Χ. ο συνολικός αθηναϊκός στρατός ήταν 36.000-40.000 άνδρες σε σύνολο πληθυσμού 100.000-120.000 περίπου ελεύθερων πολιτών της Αττικής.
Μεγάλη σημασία έδιναν οι Αθηναίοι στην αγωγή των νέων, δηλαδή στην εκπαίδευση και στην παιδεία που θα τους μεταμόρφωνε σε ώριμους πολίτες, έτσι ώστε να διαφυλάττουν τα ιδανικά της Πόλεως. Ο τρόπος με τον οποίο εφαρμοζόταν η αγωγή των νέων διέφερε από Πόλη σε Πόλη και ήταν προσαρμοσμένος στις τοπικές ανάγκες. Επομένως, η αγωγή που ελάμβαναν οι Αθηναίοι ήταν διαφορετική από αυτή των Σπαρτιατών που εξετάστηκε νωρίτερα. Μέχρι τα επτά τους χρόνια, αγόρια και κορίτσια έμεναν με την μητέρα και τις τροφούς τους παίζοντας και ακούγοντας παραμύθια. Όταν τα αγόρια συμπλήρωναν το έβδομο έτος της ηλικίας τους πήγαιναν στο σχολείο συνοδευόμενα από τον έμπιστο δούλο της οικογενείας, τον παιδαγωγό. Μέχρι τα μέσα του 5ου αιώνα, το αθηναϊκό ιδεώδες ήταν η παιδεία που συνδύαζε την αρμονική συνύπαρξη σώματος και πνεύματος. Η διδασκαλία όμως των σοφιστών, που αναπτύχθηκε κατόπιν, είχε σαν κύριο σκοπό την δημιουργία πνευματικά ωρίμων ανδρών, δίνοντας μεγάλη έμφαση στην αρετή των πολιτών. Τελικά, φαίνεται, ότι στα αρχικά στάδια της αγωγής και όταν το παιδί ήταν μικρό δινόταν μεγάλη σημασία στην καλλιέργεια της ψυχής ενώ μετά τα δεκατέσσερα το κύριο βάρος έπεφτε στις σωματικές ασκήσεις. Τα αγόρια μάθαιναν στο σχολείο να διαβάζουν και να γράφουν με γραφίδα σε πλάκες από κερί ή με μελάνι σε πάπυρο ενώ τα κορίτσια μορφώνονταν με παρόμοιο τρόπο στο σπίτι από την μητέρα τους. Όταν είχαν μάθει να διαβάζουν, αποστήθιζαν στίχους του Ομήρου, Ησιόδου, Σόλωνος. Μάθαιναν αριθμητική, τους πίνακες του πολλαπλασιασμού, τραγούδι και μουσική. Οι σωματικές ασκήσεις των εφήβων Αθηναίων διεξάγονταν στην παλαίστρα. Όταν ο νέος γινόταν δέκα οκτώ ετών έδινε όρκο και στρατευόταν για δύο χρόνια.  
Οι πολιτικές τάσεις στην Αθήνα ήταν δύο: η δημοκρατική τάση που ήταν και εναντίον των Περσών και η φιλοτυραννική που ήταν ταυτόχρονα και φιλοπερσική. Μετά την καταστροφή της Μιλήτου, όμως, οι Αθηναίοι υποστήριξαν τους δημοκρατικούς και το 493 π.Χ. εξέλεξαν ως έναν από τους άρχοντες τον Θεμιστοκλή. Ο Αθηναίος πολιτικός είχε πεισθεί ότι οι Έλληνες έπρεπε να δώσουν τις αποφασιστικές μάχες εναντίον των Περσών στην θάλασσα και όχι στην στεριά. Δεν πρόλαβε όμως να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο του για ναυπήγηση ισχυρού στόλου διότι, το επόμενο έτος, αντικαταστάθηκε από τον αρχηγό των συντηρητικών Μιλτιάδη. Ο Μιλτιάδης είχε ζήσει στην Θράκη, στην Χερσόνησο του Ελλησπόντου, και ήξερε πολύ καλά τους Πέρσες και την στρατιωτική τακτική τους. Πίστευε ότι οι ελεύθεροι οπλίτες θα μπορούσαν εύκολα να νικήσουν τον πολυεθνικό (και γι' αυτό χαμηλού ηθικού) Περσικό στρατό.
 Μιλτιάδης (540-489 π.Χ.)
Ο θάνατος του Μιλτιάδη μετά την νίκη των Ελλήνων στο Μαραθώνα άνοιξε τον δρόμο σε άλλους σημαντικούς πολιτικούς της Αθήνας, όπως ο Θεμιστοκλής, ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης. Η παρουσία όλων αυτών των ισχυρών προσωπικοτήτων στην Αθήνα έκανε τους πολίτες να φοβούνται μήπως κάποιος πολιτικός εκμεταλλευθεί την δύναμή του και την επιρροή του για να εγκαθιδρύσει τυραννία. Για την διατήρηση της δημοκρατίας, λοιπόν, και την αποφυγή ανεπιθύμητων τυράννων εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά το 488/7 π.Χ. το προληπτικό μέτρο του οστρακισμού. Κάθε έτος, ένας και μόνο Αθηναίος μπορούσε να εξοστρακισθεί για δέκα χρόνια ως ύποπτος ανατροπής του πολιτεύματος. Με άλλα λόγια, αντί να μεθοδευθεί η σύλληψη ή ίσως και η εκτέλεση του υπόπτου, αυτός απομακρυνόταν από την Πόλη. Κάθε χρόνο, αποφάσιζε η Εκκλησία του δήμου εάν θα γινόταν οστρακοφορία και, εάν η πλειοψηφία ψήφιζε καταφατικά, τότε κάθε πολίτης χάραζε σε θραύσμα αγγείου (όστρακο) το όνομα του πολιτικού που νόμιζε ότι έπρεπε να απομακρυνθεί από την Πόλη. Ο εξοστρακισμένος διατηρούσε την περιουσία του και τα πολιτικά του δικαιώματα. Αρκετοί από τους μεταγενέστερους από τον Μιλτιάδη πολιτικούς θα τιμωρηθούν με εξορία ως συνέπεια οστρακισμού.
     
Θεμιστοκλής (527-461 π.Χ.)
Αυτήν ακριβώς την εποχή, μετά την μάχη του Μαραθώνα, απέκτησαν μεγάλη δύναμη οι στρατηγοί, οι οποίοι αναλάμβαναν την στρατιωτική εξουσία ως αντίστοιχη αυτής των εννέα αρχόντων. Ο Ξάνθιππος, ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης αναδείχθηκαν τα σημαντικότερα πολιτικά πρόσωπα μετά το 487/6 π.Χ. Η σπουδαιότερη μορφή ήταν αναμφισβήτητα ο Θεμιστοκλής (περ. 525/6-461), άνδρας διορατικός και με "οξεία αντίληψη" στις δύσκολες στιγμές και με την ικανότητα να λαμβάνει τις σωστές αποφάσεις στις κρίσιμες ώρες.
Οι διαφορές της αθηναϊκής με την σπαρτιατική πολιτεία είναι φανερές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η Σπάρτη δεν ήταν μια δημοκρατικά οργανωμένη Πόλη. Οι Σπαρτιάτες αποδέχθηκαν και συντήρησαν ένα ιδιότυπο πολιτειακό καθεστώς με δημοκρατικά στοιχεία, αφ' ενός, αλλά και με έντονο συγκεντρωτικό χαρακτήρα. Από την άλλη πλευρά οι Αθηναίοι εγκαθίδρυσαν ένα ελεύθερο δημοκρατικό πολίτευμα όπου η εξουσία ήταν ουσιαστικά στα χέρια της Εκκλησίας του δήμου, στον λαό, ενώ η συχνή αλλαγή των ηγετών είχε σαν σκοπό να αποτρέψει τον σφετερισμό της εξουσίας από τυράννους. Η διαφορά αυτή ανάμεσα στις δύο πολιτείες είναι φανερή και από την παιδεία που παρείχαν στους νέους τους: οι μεν Σπαρτιάτες σκληραγωγούσαν τους νέους από πολύ νεαρή ηλικία με σωματική εξάσκηση προκειμένου να γίνουν δεινοί πολεμιστές ενώ οι Αθηναίοι πρώτα καλλιεργούσαν το πνεύμα και μετά το σώμα. Οι Σπαρτιάτες, με τον συνεχή φόβο μιας πιθανής εξεγέρσεως των ειλώτων, έπρεπε να φροντίζουν για την ασφάλειά τους και, εκ των πραγμάτων, δεν μπορούσαν να διανοηθούν κοινή πολιτική με άλλους Έλληνες, και ιδίως με αυτούς εκτός της Πελοποννήσου, που είχαν διαφορετικές απόψεις και ιδέες. Οι Αθηναίοι, από την άλλη πλευρά, δέχθηκαν με εκπληκτικό τρόπο, εμπρός στον περσικό κίνδυνο, την αρχιστρατηγία των Σπαρτιατών αλλά φαίνεται ότι ούτε για μια στιγμή δεν σκέφθηκαν να θέσουν ζήτημα κοινής εσωτερικής πολιτικής των Ελλήνων. Ακόμη και οι προσπάθειες για κοινή εξωτερική πολιτική δοκιμάσθηκαν πολύ και τελικά διήρκεσαν μόνο όσο υπήρχε εμφανής εξωτερικός κίνδυνος. Οι Σπαρτιάτες, με την δυσπιστία τους και την στενοκεφαλιά τους, αρνήθηκαν οποιαδήποτε συνεργασία με τους Αθηναίους, όταν έπαψε να υφίσταται εμφανώς ο περσικός κίνδυνος. 
Χρίστος Θωμάτος 
Α2 1ου ΓΕΛ Αγίου Δημητρίου


Βιβλιογραφία

  • Λοΐζος Ι. Δημήτρης, Η Αρχαία Ελλάδα και οι Ανατολικοί Λαοί: Από τους Σουμέριους στον Μέγα Αλέξανδρο (3000-323 π.Χ.), Αθήνα: 2001-2003
  • Σακελλαρίου Μ., Δεσποτόπουλος Κ., κ.α., Ιστορία των Ελλήνων, 3ος τόμος, «Κλασικοί Χρόνοι», Εκδόσεις Δομή
  • Δρακόπουλος Βαγγέλης (επιμέλεια), Ευθυμίου Γεωργία (επιμέλεια), Επίτομο Λεξικό της Ελληνικής Ιστορίας: Πρόσωπα – Γεγονότα – Ημερομηνίες – Χάρτες – Συνθήκες,  Αθήνα: 2004, Το Βήμα
  • Αικατερινίδης Γ., Αναστασιάδης Γ., κ.α.,  Νέα ΕγκυκλοΠαιδεία, τόμος 20, Θεσσαλονίκη:2006, Εκδόσεις Παιδεία/ Μάλλιαρης – Παιδεία
  • Αργυράκη Ρ., Βλασσίδης Β., κ.α., Εγκυκλοπαίδεια Δομή, Ελλάδα Ι, Ιστορία – Πολιτισμός, Εκδόσεις Δομή
  • Αθανασιάδης Β., Αικατερινίδης Γ., κ.α., Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 49ος, Αμαρούσιον: 1992, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος
  • Πηγές από το διαδίκτυο:
    • http://8848m.wordpress.com/

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας http://www.tapantareinews.gr, για περισσότερη ενημέρωση. Εγγραφείτε - SUBSCRIBE: http://bit.ly/2lX5gsJ Website —►http://bit.ly/2lXX2k7 SOCIAL - Follow us...: Facebook...► http://bit.ly/2kjlkot   





Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only