η εποχή του Υδροχόου και Ο Γανυμήδης

Πολλά έχουν διατυπωθεί για την ερωτική σχέση του Διός με το Γανυμήδη, τον Οινοχόο του. Αλλά γνωρίζοντας ότι η Ελληνική Θεολογία, ως άλλη φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ[1], υποκρύβει βαθύτερα νοήματα, θα προσπαθήσουμε να δούμε τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει αυτό το θέμα. Ας αφήσουμε, λοιπόν, το μίτο της αγνής/φωτεινής διάνοιάς μας, να διαβεί από τον λαβύρινθο του εγκεφάλου μας και να μας καθοδηγήσει στην όλη αναζήτηση του θέματός μας.

«Τρῶα δ᾽ Ἐριχθόνιος τέκετο Τρώεσσιν ἄνακτα· Τρωὸς δ᾽ αὖ τρεῖς παῖδες ἀμύμονες ἐξεγένοντο Ἶλός τ᾽ Ἀσσάρακός τε καὶ ἀντίθεος Γανυμήδης, ὃς δὴ κάλλιστος γένετο θνητῶν ἀνθρώπων· τὸν καὶ ἀνηρείψαντο θεοὶ Διὶ οἰνοχοεύειν κάλλεος εἵνεκα οἷο ἵν᾽ ἀθανάτοισι μετείη.»
(Βλ., Όμηρος «Ιλιάς» ραψ. Υ στιχ. 230 – 235)

Δηλαδή:
«Ο Εριχθόνιος έτεκε τον Τρώα, άνακτα των Τρώων· από τον Τρώα πάλι τρεις άμωμοι παίδες ξεγεννήθηκαν, ο Ίλος, ο Ασσάρακος και ο αντίθεος (=ισόθεος) Γανυμήδης, που ο κάλλιστος γεννήθηκε από τους θνητούς ανθρώπους· αυτόν τράβηξαν προς τα άνω[2] οι Θεοί στον Δία οίνο να χύνει ένεκα του κάλλους του, και να είναι με τους Αθάνατους»

Σε αυτούς εδώ τους στίχους, παρατηρούμε και μαθαίνουμε ότι ο Γανυμήδης είναι ο αποκλειστικός Οινοχόος του Διός, σε αντίθεση με την Ήβη που είναι η Οινοχόος των Θεών γενικά. Τί μπορεί να σημαίνει, όμως, το γεγονός της αποκλειστικότητος του Γανυμήδη ως Οινοχόου του Διός; Γνωρίζοντας ότι ο Ζευς, Νους εστί, και δη Νους Νοερός, Νους του Σύμπαντος Κόσμου, η λειτουργία που έχει ο Γανυμήδης θα πρέπει να συμβολίζει κάτι συγκεκριμένο σε σχέση πάντα με την Νόηση. Οι Θεοί, βέβαια, δεν πίνουν Οίνο, αυτός εξάλλου είναι από τα Δώρα του Διονύσου[3] και δη από τα τελευταία, αλλά τρώνε Αμβροσία και πίνουν Νέκταρ. Άρα, λοιπόν, αυτό που χύνει ο Γανυμήδης στον Κράτιστο των Θεών, Δία, είναι Νέκταρ. Το δε Νέκταρ, ως μας λέγει ο Πρόκλος[4] και ο Ερμείας[5], συμβολίζει τη πρόνοια των Θεών προς τα κατώτερα. Αλλά, πώς γίνεται, ένας θεοποιημένος θνητός, ο Γανυμήδης, να προσφέρει την Πρόνοια-Νέκταρ, στον Ύψιστο Κρονίδη;

Πρέπει να προσέξουμε το γεγονός ότι ο Όμηρος, από τους τρεις υιούς του Τρώα, μόνο τον Γανυμήδη αποκαλεί αντίθεο = ισόθεο. Δηλαδή ότι είναι ίσος με τους Θεούς. Φυσικά δεν είναι ίδιος με τους Θεούς, δηλαδή δεν έχει την ίδια ουσία, αλλά είναι ίσος. Και ότι ένεκα του κάλλους του, τον ανέβασαν στις Αθάνατες έδρες των Θεών.  Τί μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά, όμως; Και για ποιο λόγο ο Γανυμήδης ανέβηκε και έγινε ο αποκλειστικός Οινοχόος τους Διός; Απάντηση σε αυτό μας δίνει ο Πορφύριος, που λέγει:

«διὰ τί δὲ καὶ μόνῳ τῷ Διὶ Γανυμήδης ὑπηρετεῖ; […] Γανυμήδης δὲ ὑπηρετεῖ μόνῳ τῷ Διί, ὅτι ὁ μὲν Ζεὺς ὁ πρῶτός ἐστι νοῦς, μόνος δὲ νοῦς οἰκεῖον ἔχει τὸ τοῖς μήδεσι γάνυσθαι· τοῦτο γὰρ ὁ Γανυμήδης.»
(Βλ., Πορφύριος «Ομηρικά Απορήματα εις την Ιλιάδα» 4.2.22 – 4.2.27)     

Δηλαδή:
«Για ποιό λόγο ο Γανυμήδης υπηρετεί μόνο τον Δία; […] Ο Γανυμήδης υπηρετεί μόνο τον Δία, διότι ο Ζευς ο πρώτος, νους είναι, και είναι ο μόνος νους που έχει οικεία τη χαρά να λάμπει από τις σκέψεις του· αυτό είναι ο Γανυμήδης»

Δηλαδή ο Γανυμήδης, μας λέγει ο Πορφύριος, ετυμολογείται από το γάνυσθαι μήδεσι, που σημαίνει λάμπω από τις σκέψεις, τους συλλογισμούς. Το αυτό ακριβώς μας αναφέρει και το Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό όπου στο λήμμα «Γανυμήδης» διαβάζουμε:

<Γανυμήδης> Ὁ ἥρως ὁ οἰνοχόος· παρὰ τὸ γάνος μήδεσθαι τῷ Διῒ, ὅπερ ἐστὶ τὸ πόμα τὸ λαμπρόν. Εὐριπίδης,   Ὅπου βότρυος ἐν δαιτὶ γίνεται γάνος. ῍Η παρὰ τὸ γάννυσθαι τοῖς μήδεσι συνετὸς, ὡς Εὐμήδης.

Άρα, λοιπόν, ο Γανυμήδης είναι λαμπρές νοήσεις του Διός και για αυτό ουσιαστικά του προσφέρει την Πρόνοια-Νέκταρ, μιας και η Πρόνοια των Θεών είναι οι Νοήσεις τους, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις! Υπό αυτές τις πληροφορίες, η ερωτική σχέση μεταξύ Διός και Γανυμήδη, μεταφέρεται σε ένα τελείως διαφορετικό επίπεδο, από αυτό που θα φανταζόταν κάποιος. Ο Έρως αυτός, θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε, ως μία καταλυτική ενέργεια της νοήσεως του Διός. Την αναφέρω ως καταλυτική αφού χάρις αυτή, αρχικά τα πάντα λαμβάνουν την έλλαμψη του Διός, μιας και είναι λαμπερή νόηση, και κατά δεύτερον λαμβάνουν και τη Πρόνοια του Διός, το Νέκταρ που προσφέρει ο Γανυμήδης. Έχοντας, λοιπόν, όλα αυτά τα δεδομένα, και γνωρίζοντας ότι ο Γανυμήδης, συμβολίζει και τον αστερισμό του Υδροχόου[6], αντιλαμβανόμαστε τη σημασία του «περάσματος» στην εποχή του αστερισμού αυτού. Το να είμαστε, λοιπόν, υπό την επήρειά του, είναι σαν να έχουμε άμεση επικοινωνία με τις νοήσεις του Διός, για αυτό και αναφέρουν πως σχετίζεται με την ανύψωση του πνεύματος και όλα τα σχετικά.

Του Γουλέτα Παναγιώτη
[1] Δηλαδή η φύση αρέσκεται στο να κρύβεται, Ηράκλειτος, απόσπασμα 123.

[2] Στο αρχαίο κείμενο έχει τη λέξη «ἀνηρείψαντο», που προέρχεται από το ρήμα ανερέπτω = ανελκύω, τραβώ προς τα επάνω

[3] Πρόκλος, «Εις Κρατύλον Πλάτωνος» 182.2

[4] «Περί της κατά Πλάτωνα Θεολογίας 4.46.20 – 4.47.7»
«Δεῖ γὰρ αὐτοὺς ἐκ μὲν τῆς ἀμβροσίας μένειν ἐν τοῖς κρείτ τοσι σταθερῶς καὶ ἀκλινῶς, διὰ δὲ τοῦ νέκταρος προνοεῖν τῶν δευτέρων ἀτρέπτως. Ἐπεὶ καὶ τὴν μὲν ἀμβροσίαν στερεὰν τροφὴν εἶναί φασιν, τὸ δὲ νέκταρ ὑγράν· ὃ καὶ ὁ Πλάτων ἐνδεικνύμενος τὴν μέν φησιν ὅτι παρέβαλεν, τὸ δὲ ὅτι μετὰ τὴν ἀμβροσίαν ἐπότισεν. Οὐκοῦν τὸ μὲν ἄφετον τῆς προνοίας καὶ τὸ εὔλυτον καὶ τὸ ἐπὶ πάντα προϊὸν ἀχράντως ἡ τοῦ νέκταρος δηλοῖ τροφή, τὸ δὲ μόνιμον καὶ τὸ στερεῶς ἱδρυμένον ἐν τοῖς κρείττοσιν ἡ τῆς ἀμβροσίας· ἐξ ἀμφοῖν δὲ ὅτι καὶ μένουσιν οἱ θεοὶ καὶ προΐασιν ἐπὶ πάντα, καὶ οὔτε τὸ ἀκλινὲς αὐτῶν καὶ ἀνεπίστροφον ἄγονόν ἐστιν οὔτε ἡ γόνιμος δύναμις καὶ ἡ πρόοδος ἀνίδρυτος, ἀλλὰ μένοντες προΐασι καὶ ἐν τοῖς πρὸ αὐτῶν ἱδρυμένοι προνοοῦσι τῶν δευτέρων ἀχράντως. Νέκταρ οὖν καὶ ἀμβροσία θεῶν τελειότητες ᾗ θεοί·»

[5] «Υπόμνημα εις τον Φαίδρον Πλάτωνος 156.24 – 156.25»
«Τὸ δὲ νέκταρ τῇ ὑγρᾷ τροφῇ ἀναλογεῖ· δηλοῖ δὲ τὴν θείαν τῶν θεῶν πρόνοιαν τὴν εἰς τὰ δεύτερα»

[6] Ερατοσθένης «Καταστερισμοί» 1.26.1 – 1.26.14
{Ὑδροχόου.} «Οὗτος δοκεῖ κεκλῆσθαι ἀπὸ τῆς πράξεως Ὑδροχόος. ἔχων γὰρ ἕστηκεν οἰνοχόην καὶ ἔκχυσιν πολλὴν ποιεῖ ται ὑγροῦ. λέγουσι δέ τινες αὐτὸν εἶναι τὸν Γανυμήδην, ἱκανὸν ὑπολαμβάνοντες σημεῖον εἶναι τὸ ἐσχη ματίσθαι τὸ εἴδωλον οὕτως ὥσπερ ἂν οἰνοχόον χέειν. ἐπάγονται δὲ καὶ τὸν ποιητὴν μάρτυρα, διὰ τὸ λέγειν αὐτὸν ὡς ἀνεκομίσθη οὗτος πρὸς τὸν Δία κάλλει ὑπερ ενέγκας ἵνα οἰνοχοῇ, ἄξιον κρινάντων αὐτὸν τῶν θεῶν, καὶ ὅτι τέτευχεν ἀθανασίαν τοῖς ἀνθρώποις ἄγνωστον οὖσαν· ἡ δὲ γινομένη ἔκχυσις εἰκάζε ται τῷ νέκταρι ὃ καὶ ὑπὸ τῶν θεῶν πίνεται, εἰς μαρτύριον τῆς εἰρημένης πόσεως τῶν θεῶν ὑπολαμβάνοντες τοῦτο εἶναι.»

πηγη https://hellenictheologyandplatonicphilosophy.wordpress.com/%CE%B1%CE%BA%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%B1%CE%BC%CF%86%CE%B9%CE%BA%CF%84%CF%85%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%BB%CE%BF/%CE%BF-%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CF%85%CE%BC%CE%AE%CE%B4%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%85%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%87%CF%8C%CE%BF%CF%85/