Γράφει η Σάντυ Κιοπεκτσόγλου
Το μυστήριο του γάμου αποτελεί σημαντική στιγμή για την ζωή ενός ζευγαριού αλλά και για την οικογένειά του. Τα έθιμα του γάμου είναι πολλά και διαφέρουν σε κάθε περιοχή της Ελλάδας ,αν και τα τελευταία χρόνια τα ζευγάρια προτιμούν πιο απλές τελετές για οικονομικούς αλλά και πρακτικούς λόγους με αποτέλεσμα την ‘’εξαφάνιση’’ μερικών από αυτών. Παρ’όλα αυτά οι γνώσεις μας περί των σύγχρονων γάμων είναι πολλές.Τι γινόταν όμως στην αρχαία Αθήνα; Παντρεύονταν οι Αθηναίοι; Υπήρχε η τελετή του γάμου; Και αν ναι πόσες ομοιότητες υπάρχουν με τους σημερινούς;
Αρχικά στην αρχαία Αθήνα ο γάμος δεν ήταν υποχρεωτικός. Οι νέοι όμως παντρεύονταν καθώς τους ασκούταν σκληρή κριτική σε αντίθετη περίπτωση. Ήταν ντροπή εκείνη την εποχή να ήταν κάποιος άγαμος. Ο γάμος εξυπηρετούσε δύο σκοπούς, πρώτον την δημιουργία τέκνων τα οποία θα κληρονομούσαν την περιουσία (εφόσον ήταν αγόρια) αλλά και την περίθαλψη των γονέων από τα παιδιά τους. Οι γυναίκες προστατεύονταν από τον νόμο και υπήρχε μονογαμία. Ο άντρας είχε όμως το δικαίωμα να έχει εξωσυζυγικές σχέσεις και οι γυναίκες αυτές ονομάζονταν παλλακίδες. Νομικά, μόνο η σύζυγος έπαιρνε την κοινωνική θέση του άνδρα, αλλά η παλλακίδα είχε από τον νόμο την ίδια προστασία με τη σύζυγο σε περιπτώσεις προσβλητικής συμπεριφοράς προς το πρόσωπό της. Τυχόν απόγονοι από εξωσυζυγικές σχέσεις δεν είχαν δικαίωμα στην πατρική περιουσία και μόνο τα παιδιά της νόμιμης συζύγου την λάμβαναν.
Κατά τα κοινωνικά πρότυπα οι άντρες νυμφεύονταν σε ηλικία περίπου 30 ετών ενώ οι γυναίκες στα 16.Οι Έλληνες δεν ενέκριναν τον γάμο πριν από τα 16 χρόνια, σε αντίθεση με τουςΡωμαίους όπου πάντρευαν τα κορίτσιασε πολύ μικρή ηλικία. Συνήθως η ιδανική διαφορά ηλικίας μεταξύ του ζευγαριού ήταν τα 12 με 14 χρόνια και ο γάμος κανονιζόταν από τους γονείς. Η συμφωνία αυτή ονομαζόταν εγγύη και αν και προφορική αποτελούσε μια πολύ σημαντική νομική πράξη. Η γυναίκα μην έχοντας ιδιαίτερα δικαιώματα, δεν είχε λόγο για την επιλογή συζύγου. Τον ρόλο αυτό τον είχε αναλάβει η προξενήτρα η οποία και έβρισκε γαμπρό στα κορίτσια. Απαγορευόταν δια νόμου να νυμφευτούν οι Αθηναίοι γυναίκα που δεν ήταν από την Αθήνα.
Η τελετή του γάμου περιλάμβανε τρεις ξεχωριστές φάσεις: τα Προτέλεια ή Προαύλια ή Προγάμια, τον κυρίως γάμο και τα Επαύλια. Πριν την τέλεση του γάμου δινόταν ένα καπάρο ως «εγγύηση» ότι θα τελεστεί ο γάμος, το οποίο επιστρεφόταν στο πολλαπλάσιο, αν κάτι πήγαινε στραβά. Το κάπαρο αυτό λεγόταν αρραβώνας και εκεί οι γονείς της νύφης και του γαμπρού κανόνιζαν την προίκα η οποία περιελάμβανε εκτός από ρουχισμό και δούλους και κομμάτια γης. Η προίκα της νύφης έπρεπε να φτάνει το λιγότερο το ένα δέκατο της περιουσίας του πατέρα της αλλά δεν αποτελούσε ιδιοκτησία του γαμπρού. Σε περίπτωση που το ζευγάρι χώριζε, ο άντρας ήταν υποχρεωμένος να επιστρέψει στο ακέραιο την προίκα που έλαβε στην οικογένεια της γυναίκας του.
Ο γάμος στην αρχαία Αθήνα είχε διάρκεια τριών ημερών και συνήθως γινόταν τον μήνα Γαμηλιώνα,που αντιστοιχεί σήμερα με μέσα Ιανουαρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου και ήταν αφιερωμένος στην θεά ‘Ηρα, την προστάτιδα του θεσμού του γάμου. Να αναφέρουμε ότι στις γαμήλιες τελετές, δεν ήταν υποχρεωτικό να παραβρίσκεται ιερέας ή εκπρόσωπος του κράτους και έτσι η παρουσία μαρτύρων στα συμβόλαια όπου καθοριζόταν η προίκα ήταν απαραίτητη. Την πρώτη μέρα ο πατέρας της νύφης έκανε προσφορές και θυσίες στους θεούς, ενώ η μέλλουσα νύφη έδινε τα παιδικά παιχνίδια της ως προσφορά στην θεά Άρτεμις.Η κίνηση αυτή ήταν συμβολική και αποσκοπούσε στο να δείξει η νέα την αποκοπή της από την παλιά της ζωή και την έναρξη της καινούριας. Οι μελλόνυμφοι λούζονταν με νερό από την ιερή πηγή Καλιρρόη, το οποίο και μετέφεραν μέσα σε ειδικό αγγείο.Την δεύτερη μέρα ο πατέρας της νύφης οργάνωνε γαμήλιο γεύμα και μετά από αυτό η νύφη πήγαινε στο νέο της σπίτι με την άμαξα. Την τρίτη μέρα η νύφη δεχόταν γαμήλια δώρα στο νέο της σπίτι.
Τέλος να αναφέρουμε πώς οι Αθηναίοι μπορούσαν να πάρουν διαζύγιο, το οποίο όμως ήταν πιο εύκολο για τον άντρα. Ο πιο συχνός τρόπος διάλυση ενός γάμου στην αρχαία Αθήνα ήταν η αποπομπή της συζύγου από το σπίτι. Οι άντρες μπορούσαν να διώξουν την γυναίκα τους και να διαλύσουν τον γάμο τους ακόμη κι αν δεν υπήρχε κάποιος λόγος. Η μοιχεία των γυναικών θεωρούταν αδίκημα και τιμωρούταν με αποπομπή από το συζυγικό σπίτι και απαγόρευση της συμμετοχής της σε θρησκευτικές γιορτές ενώ ο σύζυγος είχε το δικαίωμα να δολοφονήσει τον εραστή της συζύγου του. Από την άλλη όπως προείπαμε οι άντρες είχαν το δικαίωμα εξωσυζυγικών σχέσεων ποτέ όμως διγαμίας. Οι νόμοι σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν αυστηρότατοι με σημαντικές κηρώσεις που περιελάμβαναν την καταβολή προστίμου, διαπόμπευση αλλά και τύφλωση. Ακόμη ο πατέρας της νύφης μπορούσε να ζητήσει τη διάλυση του γάμου και την επιστροφή της κόρης του στο σπίτι του αν εκείνος το έκρινε απαραίτητο.
ΓΙΑ ΤΟ ΣΑΛΑΜΙΝΙΩΝ ΒΗΜA Σάντυ ΚιοπεκτσόγλουΑ
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.