Πέμπτη 24 Ιουνίου 2021

Ημεσαιωνική Γλαρέντζα

 

Λιμένας Κυλλήνης-Γλαρέντζας

Πελοπόννησος

Tώνια Μουρτζίνη, Αθανασία Ράλλη

1
Βούργο (τειχισμένη πόλη)

Ο σύγχρονος επισκέπτης προσεγγίζει τη μεσαιωνική Γλαρέντζα οδικώς από τα δυτικά, διαμέσου της παραλιακής οδού. Αν και η πόλη εγκαταλείφθηκε τον 15ο αιώνα διατηρώντας σχεδόν αδιατάρακτα τα μεσαιωνικά στρώματά της, σήμερα διασώζεται σε εξαιρετικά ερειπιώδη κατάσταση, καθώς ο χώρος λιθολογήθηκε κατά κόρον στο παρελθόν για την κατασκευή της σύγχρονης Κυλλήνης. Το βούργο (1α), κτισμένο σε κάπως υπερυψωμένο και ελαφρώς επικλινές έδαφος, με σχήμα ακανόνιστο και έκταση 450×350 μ. περίπου, προστατευόταν από τείχη στα ανατολικά και τα νότια, ενώ βρέχεται από τη θάλασσα στα βόρεια και τα δυτικά. Στη θέση του βούργου πιθανολογείται πως βρισκόταν και η κώμη της αρχαίας Κυλλήνης (1β).

2
Εξωτερικός οχυρωματικός περίβολος

Εξωτερικός οχυρωματικός περίβολος διέτρεχε την ανατολική και νότια πλευρά της πόλης, διαχωρίζοντάς την από το ξώβουργο extra muros (2α), ενώ στα βόρεια ένα επιπλέον διατείχισμα χώριζε το βούργο από το εμπορείο (2β), από τον τομέα δηλαδή του λιμανιού και οικονομικό κέντρο της Γλαρέντζας. Ο επισκέπτης, αν και δεν έχει τη δυνατότητα να δει σήμερα τα τείχη του οχυρωματικού περιβόλου, κατεστραμμένα ενδεχομένως ήδη από την εποχή του Μεσαίωνα, μπορεί εύκολα να αντιληφθεί τη θέση τους η οποία υποδεικνύεται από την περίμετρο της ανυψωμένης επιφάνειας του εδάφους και να περιηγηθεί κατά μήκος της πορείας τους. Ήταν κατασκευασμένα από αργούς λίθους, πηλόχωμα ως συνδετικό υλικό και θραύσματα κεράμων στους αρμούς, οι οποίοι καλύπτονταν με εξωτερικό επίχρισμα. Χρονολογικά η ανέγερση του περιβόλου θα πρέπει να θεωρηθεί ταυτόχρονη με την ίδρυση της πόλης, καθώς η παραθαλάσσια θέση της Γλαρέντζας, διοικητικού και οικονομικού κέντρου του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, και η ύπαρξη νομισματοκοπείου σε αυτή δεν θα επέτρεπαν να είναι ατείχιστη.

3
Τάφρος και πύργοι εξωτερικού περιβόλου

Για μεγαλύτερη ασφάλεια και προστασία ο οχυρωματικός περίβολος ενισχυόταν εξωτερικά —στα ανατολικά και τα νότια— με πλατιά και βαθιά τάφρο (3α), που είχε κτιστά τοιχώματα. Επιπρόσθετα, κατά διαστήματα και σε καίρια σημεία, όπως στις γωνίες και τις πύλες, ο περίβολος έφερε πύργους ορθογωνικής κάτοψης και ισχυρότερης κατασκευής, καθώς ήταν χτισμένοι με ασβεστοκονίαμα αντί για πηλόχωμα. Ίχνη τέτοιων πύργων (3β–ε) αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφικές εργασίες και είναι ορατά στον επισκέπτη.

4
Καθεδρικός ναός Αγίου Φραγκίσκου

Στην ανατολική πλευρά της πόλης, πολύ κοντά στα τείχη, εντοπίζεται ο αφιερωμένος στον Άγιο Φραγκίσκο καθεδρικός ναός της Γλαρέντζας. Σε αυτόν λάμβαναν χώρα οι συνελεύσεις των Φράγκων ηγεμόνων, που αφορούσαν σε πολιτικές και δικαστικές υποθέσεις (Μεγάλη Κούρτη ‒ «Στου άγιου Φραγκίσκου εσέβησαν, εις τους Φρεμενουρίους, κ’ εκάτσαν εις κρισίματα, ως ένι το συνήθειον»: Χρονικόν του Μορέως, στ. 7518–7519). Πρόκειται για μονόκλιτη, μεγάλων διαστάσεων, ξυλόστεγη βασιλική, με ορθογωνικής κάτοψης ιερό και δύο παρεκκλήσια εκατέρωθεν, που στεγάζονταν με σταυροθόλια με νευρώσεις και έφεραν κτιστές τράπεζες. Τοίχος χώριζε εγκάρσια το ναό, πιθανόν για λόγους λειτουργικούς. Τρεις είσοδοι επέτρεπαν την πρόσβαση στο ναό: δύο στις μακρές πλευρές και μία μνημειακή πύλη στη δυτική, «επίσημη» πρόσοψή του. Λαξευτοί λίθοι χρησιμοποιήθηκαν στη διαμόρφωση των ανοιγμάτων, τα πλαίσια των οποίων κοσμήθηκαν με συμφυείς κιονίσκους και βεργία, καθώς και στις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες του κτηρίου, ενώ το δάπεδο ήταν στρωμένο με κουρασάνι. Οι τοίχοι διέθεταν λοξότμητο τοιχοβάτη και ήταν κατάγραφοι με τοιχογραφίες. Ο ναός σωζόταν σε αρκετά καλή κατάσταση μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε και κατεδαφίστηκε. Σήμερα διατηρείται σε πλήρη κάτοψη, αλλά σε χαμηλό ύψος.

Ο ναός, τμήμα ενός μοναστηριακού συγκροτήματος του τάγματος των Φραγκισκανών, οικοδομημένος στα μέσα του 13ου αιώνα, αποτελούσε την καρδιά της πολιτικής ζωής της πόλης, ενώ λειτούργησε και ως χώρος ταφής πολλών επιφανών ευγενών. Δεκάδες ταφές, όλες συλημένες, εντοπίστηκαν στο χώρο, ενώ κτιστοί τάφοι είχαν διευθετηθεί κυρίως στο εσωτερικό του ναού κατά μήκος των μακρών πλευρών του. Μερικοί τάφοι έφεραν ψευδοσαρκοφάγους και αρκοσόλια, ενώ ένας διασώζει τμήμα τοιχογραφίας με παράσταση έφιππου στρατιωτικού αγίου. Τάφοι–λάκκοι ανοίχθηκαν αργότερα και στο δάπεδο του ναού, ενώ ακόμα και μετά την κατάρρευση του μνημείου ο χώρος φαίνεται πως συνέχισε να λειτουργεί ως κοιμητήριο στα κρημνίσματα των τοίχων.

5
Πύλες

Η πόλη της Γλαρέντζας διέθετε τρεις πύλες, από τις οποίες μόνο δύο διατηρούνται σήμερα. Η πρώτη, του «αιγιαλού», ίχνη της οποίας δεν έχουν ακόμα εντοπιστεί, εκτιμάται πως βρισκόταν στο διατείχισμα διευκολύνοντας την επικοινωνία του βούργου με το λιμάνι και το εμπορείο. Η δεύτερη (5α) τοποθετείται στο ανατολικό τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου και είχε πιθανή κατεύθυνση την πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου, Ανδραβίδα. Ακριβώς μπροστά της σώζεται λιθόκτιστο γεφύρι μήκους 7,30 μ. με οξυκόρυφη καμάρα και ανηφορικό λίθινο κατάστρωμα, που διέσχιζε την τάφρο και κατέληγε σε λιθόστρωτη οδό. Η πύλη, ενισχυμένη με πύργο, διέθετε θολωτή είσοδο, καταφραγή και ενδεχομένως καταχύστρα. Οι ανασκαφές στο χώρο της πύλης αποκάλυψαν πλούσιο αποθέτη με σημαντικά ευρήματα (λ.χ. εισηγμένη κεραμική, γυάλινα αγγεία, χάλκινα σκεύη, νομίσματα), ο οποίος μπορεί να συσχετιστεί με την καταστροφή της πόλης το 1407 από τον Λεονάρδο Τόκκο. Η τρίτη πύλη (5β) βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του περιβόλου και «έβλεπε» προς το κάστρο Χλεμούτσι. Σήμερα το ένα σκέλος της έχει πλέον καταρρεύσει, ωστόσο είχε και αυτή πυργοειδή μορφή, ενώ στους τοίχους της διακρίνεται ακόμα η γένεση του ημικυλινδρικού θόλου που κάλυπτε την είσοδο.

6
Φρούριο

Στο πιο οχυρό σημείο της πόλης, πάνω από τη δυτική απόκρημνη ακτή, ένας εσωτερικός περίβολος οριοθετούσε ένα μικρό φρούριο με κάτοψη σε σχήμα Π και τετράπλευρους πύργους στις γωνίες. Η επαναχρησιμοποίηση αρχιτεκτονικών μελών δυτικής τεχνοτροπίας ως οικοδομικού υλικού στην κατασκευή του, η έδραση του τείχους σε ερείπια φραγκικών κτηρίων και, τέλος, μια επιγραφική μαρτυρία με χρονολογία 1441–1442, τοποθετούν την ανέγερση του φρουρίου την περίοδο που η πόλη, ως τμήμα του Δεσποτάτου του Μυστρά, ανήκε στους Παλαιολόγους, ανάγοντάς το κατ’ επέκταση στο νεότερο τμήμα της Γλαρέντζας. Φυσικά, η κατασκευή του ενσωμάτωσε εν μέρει και υφιστάμενα κτήρια. Η είσοδος στο εσωτερικό του γινόταν μέσω του πύργου στα νοτιοανατολικά, που διέθετε υπερυψωμένη πύλη με γοτθικό πλαίσιο. Ο πύργος στα βορειοανατολικά ήταν διώροφος, χωρίς είσοδο στο ισόγειο, ενώ στον όροφο ανοίγονταν κόγχες και τοξοθυρίδες. Οι τοίχοι που αποκαλύφθηκαν κάτω από το οχυρό, τα αρχιτεκτονικά μέλη καλής ποιότητας που εντοπίστηκαν στο χώρο και το εντοιχισμένο τμήμα λίθινης πλάκας με το θυρεό της δυναστείας των Βιλλεαρδουίνων υποδεικνύουν ότι το φρούριο στέγαζε πιθανόν την κατοικία του πρίγκιπα. Αν και το φρούριο σώζεται σε εξαιρετικά ερειπιώδη κατάσταση, διακρίνονται ωστόσο τα σκέλη των τειχών με τυφλά αψιδώματα στο εσωτερικό τους που απέληγαν σε φουρούσια και περίδρομο, η κύρια πύλη, τα κατάλοιπα τοιχοποιίας του βορειοανατολικού πύργου και ενός κτηριακού συγκροτήματος, ενδεχομένως διώροφου, με τρεις ισόγειους χώρους, ενώ στη θάλασσα διατηρούνται τμήματα ενός ακόμα πύργου που έχει καταπέσει.

7
Λιμάνι

Στο βόρειο τμήμα της πόλης, στη θέση Αρσανάς —βαλτώδη έκταση σήμερα—, διαμορφωνόταν από τα αρχαία έως και τα μεσαιωνικά χρόνια το εσωτερικό, σκαφτό λιμάνι (7α). Από τον αρχαίο λιμένα σώζονται σήμερα μόνο τμήματα από τις προβλήτες και από έναν αρχαίο πύργο (7β), ενώ το εσωτερικό σκαφτό τμήμα του είναι καταχωμένο, ενδεικτικό της ανόδου του επιπέδου της θάλασσας. Ο μεσαιωνικός λιμένας, κατάλληλος για αγκυροβόλιο μεγάλων πλοίων, ήταν οχυρωμένος με παραθαλάσσιους πύργους (δίπυργα) τοποθετημένους στην προέκταση των τειχών της πόλης. Ο επισκέπτης μπορεί ακόμα να διακρίνει τμήμα του λιμενοβραχίονα έξω από το στόμιο του λιμανιού και κάτω από το νερό, καθώς και τα κατάλοιπα του ανατολικού παραθαλάσσιου πύργου (7γ). Ο τελευταίος διαθέτει πολυγωνική κάτοψη, είναι θεμελιωμένος πάνω σε πλέγμα από ξύλινες δοκούς και έχει δάπεδο από κονίαμα και θραύσματα κεράμων.

8
Άλλα κτήρια

Μέσα στην πόλη, πολύ κοντά στη βόρεια πλευρά του διατειχίσματος, διασώζονται τα κατάλοιπα δύο ακόμα κτηρίων, με αβέβαιη ωστόσο ταύτιση. Το μεν πρώτο (8α) ήταν διώροφο σε σχήμα Γ, με κατεύθυνση βορρά–νότου και διέθετε μνημειακή κτιστή κλίμακα στα νότια. Το δεύτερο (8β) φέρει τρεις αίθουσες και ενδεχομένως να μπορεί να ταυτιστεί με λουτρό της οθωμανικής περιόδου

https://www.archaiologia.gr/blog/archae




Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only