Αφιέρωμα: Χρονοτοπία –
Γράφει o Γιώργος Λεκάκης
Σήμερα, που οι ρηχοί και οι αφελείς, κοιτάζουν να γεμίσουν τα κενά τους, με όψιμα εμπορόγιορτα αγίων, ίσως ανύπαρκτων, εμείς θα πάμε πιο βαθειά… Άλλωστε ο Έρως ήταν θεός για τους Έλληνες από την αρχαιότητα! Γιατί να «υιοθετήσουν», λοιπόν, κι άλλον ξενόφερτο άγιο; Δεν μας φθάνουν οι τόσες και τόσες βιασμένες «υιοθεσίες» ξενόφερτων θεών κι αγίων, που έχουμε υποστεί; Θέλουμε κι αυτού ακόμη του Θεέρωτος την εισαγωγή;
Μια πύλη τεραστίων διαστάσεων έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο χωριό Πετρόπορος Τρικκάλων, όπου έκειτο η αρχαία Πέλιννα, σύμφωνα με όσα εδήλωσε ο αρχαιολόγος της ΛΔ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, κ. Λεωνίδας Χατζηαγγελάκης.
Η Πέλιννα ή Πελινναίον, ήταν πόλις της Τετράδος (τετραρχίας) Εστιαιώτιδος. Έκειτο στην αριστερή όχθη του Πηνειού ποταμού (στην νυν Δυτ. Θεσσαλία), ανάμεσα στην Τρίκκη[1] και την Φαρκαδώνα. Ήλεγχε το πέρασμα Τρίκκης-Λαρίσσης, στα Χάσια όρη!
Σε στρατηγική θέση, στην συμβολή Ληθαίου και Πηνειού. Ήλεγχε και το νερό του κάμπου! Εδώ υπήρχε ιερό λατρείας προς τιμήν του Καταιβάτη[2] Διός, της Αθηνάς καθώς και της θεσσαλικής Σίβυλλας Μαντούς, η οποία μάλιστα απεικονιζόταν στον οπισθότυπο χάλκινων νομισμάτων της πόλεως του 3ου αιώνα.π.Χ.
Η θέση της, έχει ταλαιπωρηθεί από γεωλογικές αναταράξεις, και αυτό προκύπτει απλά και από την θέση με το όνομα «Βούλα» (= βουλιαγμένη, βυθισμένη), που ευρίσκεται στην συμβολή των προαναφερομένων ποταμών και από μια μεγάλη δολίνα, που συναντά κανείς στον αρχαιολογικό χώρο.
Οι κάτοικοί της εκ Θεσσαλίας εξαπλώθηκαν προς Α. κατοίκησαν την Β. Εύβοια (εξ ων η Ιστιαία) και την Χίο[3]. Και προς Δ. έκαμαν αποικίες στην Ιταλία. (Ίσως οι ανδρείοι Πελιγνοί να μην είναι άσχετοι μαζί τους).
Ο φοραδοτραφείς βασιλιάς Πελίας, οι Πελιάδες, το Πήλιον, επίσης, έχουν συγγένεια με την πόλη αυτήν και τον λαό της. Ο Πέλλης (πάππος Αργοναυτών, ιδρυτών της Πελλήνης Αχαΐας), η Πελλάνα της Λακωνίας, ο Αργείος Πέλλην, αλλά και η Πέλλα της Μακεδονίας, η Παλλήνη (Αττικής και Χαλκιδικής) και εν τέλει οι Πέλληνες (> Έλληνες)… Εκ του πελ- προέκυψε η ρίζα πυλ- (> Πύλος στην Μεσσηνία, Πύδνα στην Μακεδονία, Πύτνα στην Κρήτη και η συνήθως πέτρινη πύλη)! Και εκ του πυλ- η ρίζα πηλ- (> πηλός, η κατ’ εξοχήν κατεργασία της τριμμένης πέτρας, του χώματος)…
Όλα στηρίζονται στην ίδια πέτρινη ρίζα του προ-προ-μυκηναϊκού κόσμου… Και είναι απίστευτο πως την μινυακή ρίζα της πέτρας εξακολουθεί να φέρει το σημερινό χωριό, που λέγεται Πετροπόρο… Είναι το μεγάλο μινω-μινυακό υπόστρωμα της Ελλάδος (και της Ευρώπης όλης), το οποίο είναι σκαλισμένο στο κύτταρό μας! Άλλωστε ο ελληνικός λαός είναι ένα πλήθος, το οποίο εγέννησαν οι λάες (πέτρες των λατομείων, τα λαλάρια) του Δευκαλίωνος και της Πύρρας, γι’ αυτό και επάνω στον στερεό κορμό του μπόρεσαν και κτίσθηκαν όλοι οι πολιτισμοί και οι ιδέες!
Κατά την ελληνική Αλήθεια, δηλ. την μυθολογική παράδοση, την Πέλιννα ίδρυσε ο Πέλιννος, υιός του Οιχαλιέως, από την πόλη του Ευρύτου – εγγονού του Απόλλωνος – στην Οιχαλία, στην περιοχή της αρχέγονης κοιτίδος του Έλληνος, στην Σπερχειάδα, όπου έκειτο και η πόλις Ελλάς. Η πρώτη αναφορά της Πέλιννας γίνεται από τον Πίνδαρο[4], που την αναφέρει ως πατρίδα του Ιπποκλέους, υιού του Φρικίου, ο οποίος ενίκησε στα Πύθια, σε αγώνες διαύλου το 498 π.Χ.
Εδώ εγκατεστάθη μόνιμη μακεδονική φρουρά, επί Φιλίππου Β΄. Απ’ αυτήν την φιλομακεδονική πόλη διέβη ο Μ. Αλέξανδρος (335 π.Χ.), για να εισβάλλει στην Βοιωτία[5]. Και όχι τυχαίως, όπως θα ιδούμε παρακάτω. Από την εποχή σώζονται ωραία νομίσματα (του 400-344 και 300-200 π.Χ.). Ήταν στο προσκήνιο των πολιτικών εξελίξεων καθ’ όλην την διάρκεια της μακεδονικής κυριαρχίας στην Θεσσαλία!
Η πόλις ήταν σημαντική και στους ρωμαϊκούς πολέμους, αλλά άγνωστον πότε κατεστράφη! Στα ερείπιά της ιδρύθη στα βυζαντινά χρόνια, το Γαρδίκι, περίφημο για τους καροποιούς του! Περίβολος, πύλη και τείχη εσώζονται ακόμη στο Παλαιό Γαρδίκι (εντοπισμένα ήδη επί Leake!), επί λόφου.
Η θέα από εδώ πάνω είναι καταπληκτική! [Εκ του διονυσιακού κισσόφυλλου επήρε το σχήμα της η σημερινή (εξαπλουστευμένη) απεικόνισις της καρδιάς, η οποία θεωρείται έδρα του έρωτος, και η οποία κάθε άλλο παρά κισσόφυλλου σχήμα έχει στην πραγματικότητα.
Γι’ αυτό και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης χάριν της ημέρας του… Αγ. Βαλεντίνου έθεσε σε κυκλοφορία αντίγραφο αυτής της αρχαίας διονυσιακής «καρδιάς», σημαίνοντας την σχέση της με τον διονυσιασμό, τον έρωτα…] Η πόλις ήταν τόσο αξιοσημείωτος, που πολλές Θεσσαλές ονοματίζονταν – και εξακολουθούν – με το όνομα Πελίνα, το οποίο επήρε και «ευεργέτις» θεά των Ιταλών, αγνώστου φύσεως, γνωστή από επιγραφές του 3ου αι. μ.Χ.!
Η… «Αμφίπολις των Τρικκάλων»… και δυο «καρδιές» με διονυσιακά κείμενα Πιο αναλυτικά όπως είπε ο κ. Χατζηαγγελάκης, οι αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως μια πύλη στο τείχος, στο δυτικό σκέλος του για να προσθέσει: «Μ’ αυτήν την εξέλιξη διαπιστώνουμε την οχυρωματική κατάσταση της αρχαίας πόλης. Ειδικότερα αποτελεί θέμα αμυντικής διάταξης του αμυντικού περιβάλλοντος της αρχαίας Πέλιννας».
Μέχρι τότε είχε ευρεθεί μια πυλίδα στον ίδιο αρχαιολογικό χώρο. Στον σημαντικό χώρο θα κατασκευασθεί φυλάκιο της Αρχαιολογικής. Η ακρόπολις της αρχαίας Πέλιννας, σήμερα στο Παλαιογαρδίκι, έχει περίμετρο τείχους 2,5 χλμ. Από πολυγωνικό σύστημα τειχοδομίας, έως ανακατασκευές βυζαντινών χρόνων.
Σώζονται 15 και πλέον ορθογώνιοι πύργοι, προμαχώνας (36 χ 4-8 μ.), και τρεις πύλες. Από την πόλη σώζονται θεμέλια οικοδομημάτων, δημόσιο κτήριο (30 Χ 30 μ.), πηγάδια, κ.ά. Ευρέθησαν ειδώλια λατρείας του Θεσσαλού Ασκληπιού και διονυσιακής λατρείας! Τα τελευταία είναι το «κλειδί».
Τα βακχικά-ορφικά μυστήρια συνέχιζαν εδώ έως τον 3ο αι. π.Χ.! Μαρτυρούνται από κτερίσματα σαρκοφάγου, με ξύλινο φορείο[6] και τα οστά νηπίου σε χάλκινο κάδο. Την νεκρή συνόδευαν πήλινα αγγεία, ένα χρυσό στεφάνι, ζεύγος χρυσών σφηκωτήρων και δύο χρυσά καρδιόσχημα φυλλαράκια (μάλλον φύλλα κισσού, ιερόφυτο του Διονύσου) με χαραγμένο κείμενο από την ορφική γραμματεία και σαφή αναφορά στον Θράκα θεό! Αυτή είναι ίσως η πρώτη ταύτισις του σχήματος της καρδιάς με τον διονυσιακό έρωτα, όπως τον συμβολίζουμε σήμερα!
Τέλος, η ύπαρξις δύο αντωπών αυγών, ορφικό σύμβολο αθανασίας και πηγής ζωής, ενισχύει την άποψη και εξηγεί γιατί επέρασε απ’ εδώ ο Μ. Αλέξανδρος, υιός της καβειραίας πρωθιέρειας Ολυμπιάδος! Ο Μ. Αλέξανδρος δεν έκανε τυχαία πορεία, αλλά αυστηρά προκαθορισμένη, όπως του την εχάραξε το ιερατείο των Καβείρων – με τον ίδιο τρόπο που το ιερατείο των Δελφών υπεδείκνυε τις κινήσεις των πόλεων που υπάγονταν σε αυτό
Η πύλη της Πέλιννας, απ’ όπου πέρασε κι ο Παμμέγιστος των Ελλήνων…] Τα νεκροταφεία της πόλεως ήταν μεγάλα και στα νότια (πέρα από το χωριό Πετρόπορος, 14 χλμ. Α. των Τρικκάλων). Ανασκαμμένοι, έως σήμερα, τάφοι έχουν χρονολογηθεί από τα αρχαϊκά έως και τα ελληνιστικά χρόνια. Με πλούσια κτερίσματα. Ξεχωρίζουν: Αρχαϊκή χάλκινη τεφροδόχος υδρία (σήμερα ευρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο), χρυσά κοσμήματα του 2ου αι. π.Χ. (σήμερα εκτίθενται στο Αρχ. Μουσείο Βόλου) ορειχάλκινη σφυρήλατη κάλπη σε μορφή πυξίδος (3ου αι. π.Χ.), η οποία αποτελεί – έως σήμερα – το μοναδικό προδρομικό παράδειγμα τέτοιων ελληνιστικών πυξίδων, κ.ά.
Με αφορμή σύγχρονα έργα υδρεύσεως και οδοποιίας ευρέθησαν και ανασκάφθηκαν… 62 αρχαίοι τάφοι (κιβωτιόσχημοι, λακκοειδείς, κεραμοσκεπείς, θήκες, πήλινες και λίθινες λάρνακες), του 5ου-2ου αι. π.Χ. Τέλος, μέσα στο χωριό Πετρόπορος, ευρέθη (συλημένος) μακεδονικός τύμβος, με μονοθάλαμο (5,7 χ 4,50 μ.) καμαροσκεπή τάφο με διάδρομο (2 χ 3,80 μ.) – το μοναδικό παράδειγμα στην Δυτική Θεσσαλία!
Η αρμόδια Εφορεία γι’ αυτόν τον σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, τον πολλά υποσχόμενο, ζητεί απλά πράγματα: Τον καθαρισμό του τείχους, την σχεδιαστική αποτύπωση και την ανάδειξή του, την ασφαλή πρόσβαση, την χάραξη διαδρομών, την δημιουργία χώρων σταθμεύσεως, πλήρη ηλεκτροφωτισμό, ανάδειξη σημείων ειδικού ενδιαφέροντος, κλπ. Αυτά είναι σημαντικά έργα για την όλη ανάπτυξη της περιοχής!
Η αρχαία Πέλιννα, εάν αναδειχθεί και αξιοποιηθεί, θα μπορεί να ζήσει τα γύρω ορεινά χωριά… και να αποδειχθεί η… «Αμφίπολις των Τρικάλων»… Θυμηθείτε το!
ΠΗΓΕΣ: Κείμενα των Απ. Αρβανιτόπουλου, Φ. Ντάσιου, ΥΠΠΟΑ, Αλ. Πλιάκου, κ.ά. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: [1] Εξ της Τρίκκης τα Τρίκκαλα, και όχι Τρίκαλα, ιδιαιτέρα πατρίς του Ασκληπιού, κατά τους Θεσσαλούς – βλ. Γ. Λεκάκης «Τρίκκαλα» (στην εφημ. «Έθνος», 31.08.2003). [2] βλ. Γ. Λεκάκης «Αρχαίοι καταιβάτες θεοί πρόξενοι καταιγίδων και ναυαγίων», στο βιβλίο ««Αρχαία και σύγχρονα ιστορικά ναυάγια των ελληνικών θαλασσών-Η λαογραφία της θάλασσας», πρόλ. Κ. Θωκταρίδης, εκδ. «Action Press», 2009. [3] Εξ αυτών το Πελινναίον όρος, το υψηλότατο της Χίου, όπου υπήρχε σηματικότατο ιερόν του Διός και λατομεία μαρμάρου – Στρ. ΙΔ,645. [4] βλ. Ι΄ Πυθιόνικος. [5] βλ. Αρρ. Α,7,5. [6] Απόρροια αυτού είναι το σημερινό λαϊκό νεκροκρέβατο. Η παράδοσις συνεχίζεται…
ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ Ή ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ;
Ένα χρυσό περιδέραιο του 2ου αι. π.Χ. που ευρέθη στην Πέλιννα, είναι πολύ πιθανόν, εάν εξετασθεί καλύτερα, να μην είναι ένα απλό κόσμημα για την δέρη μιας πριγκήπισσας… Αλλά ένα ολόκληρο χρηστικό εργαλείο, ένα ημερολόγιο μηνός, λ.χ. για την μέτρηση των εβδομάδων, των φάσεων της Σελήνης, κλπ. Η πιθανότητα να είναι αστρονομικής σημασίας είναι πολύ ισχυρή.
Το περιδέραιο αρχίζει και τελειώνει με δύο Σελήνες 4-5 ημερών! Αυτό δεν είναι το γνωστό μας ημερολόγιο! Έχει συμμετρία (9+9 θηλυκώματα απ’ όπου κρέμονται τα στολίδια). Συνήθως κάποια περιδέραια έχουν και στολίδια, για το «κακό μάτι»… Πιθανόν αυτά, στο συγκεκριμένο να είναι οι δυο Σελήνες στην αρχή και το τέλος του περιδέραιου… Πάντως θέλει σοβαρότερη εξέταση και με «άλλα μάτια»…
Αυτοί που εγνώριζαν – δηλ. μετρούσαν – τον χρόνο, κρατούσαν και την λειτουργία της πόλεως στα χέρια τους. Είχαν τα οικονομικά δεδομένα, τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες, αλλά και τις μαιευτικές!
Έτσι, την γνώση-δύναμη αυτή την κατείχαν αστρονόμοι-ιερείς. Η εύρεσις αυτού του περιδέραιου, λοιπόν, ίσως μαρτυρά ύπαρξις ισχυρού αστεροσκοπείου εδώ πάνω, ή σπουδαίο «ιερού κορυφής», κατά τον τύπο των μινωικών. Ίσως να υπάρχει εδώ πάνω το 3ο «μινωικό ιερό κορυφής» εκτός Κρήτης (τα άλλα δυο έχουν εντοπισθεί σε Κύθηρα και Ικαρία).
https://veteranos.gr/archea
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.