― δή τότε και στεφάνοισι βαρύνεται ίρόν άγαλμα
Κύπριδος αρχαίης αριήκοον, ήν ποτέ Θησεύς
είσετο σύν παίδεσσιν, ότε Κρήτηθεν ανέπλει.
Τα Αφροδίσια στη Δήλο εορτάζονται το μήνα Εκατομβαιώνα• ανάμεσα στα έξοδα των ιεροποιών είναι και η κόσμησις του αγάλματος καθώς και η προμήθεια του χορού με λαμπάδες, ρυμούς και κληματίδες. Πρόκειται για την τελευταία από τις λεγόμενες δημόσιες εορτές στην οποία γίνεται αναφορά σε προμήθεια χορού (χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ότι πρόκειται για το «χορό των γυναικών»).
Η Αφροδίτη στη Δήλο έχει δύο ναούς• ο ένας, που έχει ταυτιστεί με βεβαιότητα, είναι ένας μικρός ναΐσκος στα Β. της Συνοικίας του Θεάτρου τον οποίο αφιέρωσε στη θεά ο Στεσίλεως στα τέλη του -4ου αιώνος.
Ο δεύτερος ναός που παραδίδεται από τις επιγραφές είναι το «Άφροδίσιον εν ίερώι».
Η πρώτη αναφορά σε Χορεία που προμηθεύουν οι ιεροποιοί με τα γνωστά υλικά για την εορτή των Αφροδισίων σώζεται στην επιγραφή του -246 έτους, η τελευταία μεταξύ – 175 και -166 ετών.
Ο χορός, δεν έχει κανέναν άλλο προσδιορισμό και αναφέρεται πάντοτε στον ενικό• οι λαμπάδες, οι ρυμοί κλπ, κοστίζουν περίπου όσο και στις προηγούμενες εορτές ενώ εδώ υπάρχει αναφορά σε ένα ακόμη έξοδο.
Σε αυτές τις δημόσιες εορτές (Απολλώνια, Αρτεμισία, Λήτοια, Βριτομάρτια, Αφροδίσια) και μόνον αναφέρεται η συμμετοχή ενός χορού που εξοπλίζεται με τα ίδια υλικά και επομένως επιτελεί την ίδια κάθε φορά λειτουργία.
Οι θεότητες, στις εορτές των οποίων συμμετέχει ο χορός αυτός, είναι ίδιες με εκείνες που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, εμπλέκονται και στη Γέρανο και έχουν στενή σχέση με τον Κεράτινο βωμό.
Ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος μελετητών οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι η εκτέλεση της Γεράνου γένεται στα Αφροδίσια, συνεπώς προς τιμήν της Αφροδίτης, είναι κατ' αρχήν οι στίχοι 307-309 του ύμνου εις Δήλον • πριν την εκτέλεση του μεικτού κύκλιου χορού, το ξόανο της Αφροδίτης, που είχε φέρει ο Θησέας με τους συντρόφους του κατά την επιστροφή του από την Κρήτη, βαραίνει στολισμένο με στεφάνια. Ο συσχετισμός όμως του χορού με τη λατρεία της θεάς βασίζεται και σε άλλα στοιχεία• εάν αντιληφθούμε τη Γέρανο ως ένα μεικτό χορό που απαρτίζεται από αγόρια και κορίτσια σε ώρα γάμου, είναι εύλογη η σύνδεση του με την Αφροδίτη, η οποία θεωρείται από ορισμένους μελετητές ότι υποκατέστησε στον Αιγιακό χώρο παλαιότερη λατρεία άλλης γυναικείας θεότητας, πιθανότητα της μινωικής Αριάγνης.
Μάλιστα υπάρχει η άποψη, ότι αναφορές στην Αφροδίτη Αγνή σε ορισμένες δηλιακές επιγραφές αντικατοπτρίζουν την παλαιότερη αυτή λατρεία. Την άποψη ότι η Γέρανος χορεύεται στα Αφροδίσια υποστηρίζουν σπουδαίοι μελετητές όπως οι Latte , Nilsson , Lawler , Calame .
Η παραπάνω θεωρία συνδέεται με την άποψη ότι και ο Κεράτινος βωμός είναι αφιερωμένος στην Αφροδίτη, άποψη που υποστηρίχτηκε επίσης από μεγάλο αριθμό μελετητών .
Ωστόσο η φράση π ό τ ν ι α σ ο ν π ε ρ ί β ω μ ό ν στο στ. 312, δεν πρέπει να απευθύνεται στην Αφροδίτη (το επίθετο π ό τ ν ι α συνήθως δεν της αποδίδεται ), και το λογικότερο είναι να πρόκειται για τη Δήλο .
Από το μεικτό χορό του Ωλήνα (και τη μυητική πορεία των νέων, που αφήνουν μια πλεξίδα από τα μαλλιά τους την ώρα του εύηχους υμεναίου), ο Καλλίμαχος πέρασε στην Αφροδίτη, το Θησέα και την κύκλια όρχηση γύρω από το βωμό της πότνιας. Πάντως, η αμφισημία, η παρουσία διαφόρων θεοτήτων αλλά και η διαφωνία των μελετητών, ίσως αντικατοπτρίζουν, , το πολυεπίπεδο αυτής της τελετουργίας.
Τα Αφροδίσια όπως και τα Ωσχοφόρια στην Αθήνα τονίζουν στην τελετουργία τα στάδια της επιστροφής του Θησέα από την Κρήτη στην Αθήνα.
Η άποψη αυτή βασίζεται κυρίως σε μια πληροφορία που παραδίδουν οι δηλιακές επιγραφές, ότι δηλαδή κατά το μήνα Εκατομβαιώνα, (4η)όταν δηλαδή τελούνται τα Αφροδίσια, γινόταν και η ά λ ε ι ψ ι ς του Κερατώνος βωμού με πίσσα, γεγονός που θεωρείται ως προετοιμασία απαραίτητη για την εκτέλεση της Γεράνου.
Σύμφωνα με τις επιγραφές η αλειψίς του Κερατώνος γίνεται συνήθως κατά το μήνα Εκατομβαιώνα, υπάρχουν όμως και κάποιες περιπτώσεις που γίνεται και κατά τον Πάνεμο.
Η σύμπτωση της άλειψης του βωμού με τα Αφροδίσια μπορεί να είναι εντελώς τυχαία και πιθανότατα επιλέγονταν οι ξηροί μήνες του έτους για τη συντήρηση του.
Η Γέρανος Χορεία είναι ένας θριαμβευτικός χορός εκείνων που ξέφυγαν από τη μινωική καταδυνάστευση. Χορεύεται προς τιμήν μιας γυναικείας αιγιακής θεότητας η οποία, ανάλογα με τον τόπο καταγωγής των εκτελεστών του χορού, έπαιρνε διάφορες μορφές: έτσι πιθανώς η Αριάδνη να αποτελούσε ένα υποκατάστατο της κρητικής μεγάλης θεάς και κατόπιν της ελληνικής Αφροδίτης• επίσης ο χορός μοιάζει να σχετίζεται με την καρική Λητώ και συχνά έχει συνδυαστεί με τις περιπλανήσεις της- ακόμα και με την Άρτεμη αφού διάφορα εξαρτήματα απαραίτητα για το χορό φυλάσσονταν στο Αρτεμίσιο.
Τέλος ο Κεράτινος βωμός, ίσως ένα δάνειο από την Κρήτη (πράγμα που προφανώς ισχύει• πρβλ. Μαρινάτος 1936, σ. 241-244), ο οποίος πολύ αργότερα συνδέθηκε με τον Απόλλωνα
πηγη
Ορέστης Πυλαρινός
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.