Η Αδμήτη, η γυναίκα του Ευρυσθέως

 Ἡραίτης ὅρμος

«Η Αδμήτη, η γυναίκα του Ευρυσθέως [από τους άθλους του Ηρακλέους], όταν ξέφυγε από το Άργος ήρθε στην Σάμο· και εκεί ένα όραμα της θεάς Ήρας την προέτρεψε να αποδώση τιμές, καθώς την οδήγησε με ασφάλεια, αναλαμβάνοντας την φροντίδα του ναού που υπάρχει ως σήμερα χτισμένου αρχικά από τους Λέλεγες και τις Νύμφες. Αλλά οι Αργείοι προσβεβλημένοι, έπεισαν με χρήματα τους Τυρρηνίους να αποσπάσουν το βρέτας της θεάς από το ιερό – βέβαιοι ότι οι κάτοικοί του νησιού θα φερθούν με σκληρότητα στην Αδμήτη.

Οι Τυρρήνιοι έφτασαν στον Ηραίτην όρμο και αμέσως, την νύχτα, εξετέλεσαν την αποστολή τους. Μιας και ο ναός δεν είχε θύρες τότε, εύκολα πήραν το βρέτας στην παραλία και το εφύλαξαν στο πλοίο. Και έλυσαν τους κάβους, τράβηξαν την άγκυρα και άρχισαν να κωπηλατούν με δύναμη αλλά δεν προχωρούσαν διόλου. Πιστεύοντας ότι ήταν θεϊκή παρέμβαση έβγαλαν το βρέτας από το σκάφος και το απέθεσαν στην παραλία· φτιάχνοντας ιερά ζυμωτά το ετίμησαν και έφυγαν.

Η δε Αδμήτη το πρωΐ είδε ότι το βρέτας έλειπε, και αυτοί που το ανεζήτησαν το βρήκαν στον όρμο. Και, καθώς ήταν Κάρες βάρβαροι, πίστεψαν ότι κινήθηκε μόνο του· το τύλιξαν με λυγαριές, με τα μακρυά κλαδιά γύρω δένοντάς το τελείως. Αλλά η Αδμήτη το έλυσε, το εξάγνισε και το τοποθέτησε ξανά στον ναό. Εξ αυτού κάθε χρόνο, από τότε, κομίζεται στην παραλία, προσφέρονται ιερά ψαιστά και εξαγνίζεται. Η εορτή ονομάζεται Τοναία διότι το βρέτας τυλίχθηκε εντόνως από αυτούς που το βρήκαν πρώτοι.»

Ἀθήναιος, Δειπνοσοφισταί

«Διαφέρει δὲ ξόανον, καὶ βρέτας, καὶ ἄγαλμα. ‘Ξόανον’ μὲν γάρ ἐστι τὸ ἐξεσμένον εἴδωλον, λίθινον, ἢ ἐλεφάντινον, ἢ ξύλινον· ‘βρέτας’ δὲ, τὸ βροτῷ ὅμοιον, ἤτοι χαλκοῦν, ἢ ἐξ ἐμφεροῦς ὕλης πεποιημένον· ‘ἄγαλμα’ δὲ, τὸ παράμηρον, ἢ ἔκ τινος ἑτέρου λίθου κατεσκευασμένον.»

Ἐτυμολογικόν Μέγα, της Άννας Νοταρά

Σαμία κόρη, Μουσείο Λούβρου, 570 π.Χ· νόμισμα Σαμίων με απεικόνιση της θεάς παρεμφερή της Αρτέμιδος Εφεσίας και ο νέος ιωνικός ναός της Ήρας στην Σάμο επί τυράννου Πολυκράτους, Assassin’s Creed