Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 2021

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΖΕΛΗΣ: ΠΕΡΙ ΕΝΤΙΜΟΤΗΤΟΣ




 «Δεν ευρίσκω ανωφελές πλείως να φανερώσω ότι αύτη η ιδέα μ’ έδωκαν να μεταχειρισθώ τον εφεξής τρόπον εις το να καταπείσω άνθρωπον τινά συνδιαλεγόμενον μετ’ εμού περί τιμής να εξακολουθή πάντοτε τους ενδόξους και ασφαλείς δρόμους. Αυτός τίμιος ων τω όντι πολλάκις έλαβε περίστασιν να πλανηθή από την λάμψιν του χρυσίου και να μεταβάλη την πτωχείαν του εις πλουσιότητα, μετερχόμενος άτιμα έργα, αλλ’ έκλεξε καλλιώτερον να ζη πτωχός και τιμίως, παρά πλουσίως και ατίμως.

Όμως στενοχωρούμενος απ’ έλλειψιν αργυρίων, και σχεδόν μετανοημένος εις την πρώτην εκλογήν του,
«Α, φίλε Γουζέλη, (με λέγει μίαν ημέραν) δεν θέλω πλέον να ζω τιμίως. Βλέπω ότι με την τιμήν έχω να αποθάνω άτιμος, πάμπτωχος, εν ω εκ του εναντίον θεωρώ ότι οι άτιμοι και οι ασυνείδητοι έχουσι και υπόληψιν και πλούτη και νομίζονται και σοφοί Σολωμώντες και ας αγνωούσι πόθε ανατέλλει ο ΄Ηλιος. Τα πλούτη σκεπάζουσι πάσαν κηλίδα, και κατά την παροιμίαν «τα στραβά μας παραθύρια τα χρυσά φλωριά τα σιάζουν».
Πόσους και πόσους ενθυμούμαι τι ήσαν πρότερον και πόσον ευκαταφρόνητοι και ουτιδανοί, αλλ’ αφ’ ού έπραξαν την δείνα και την δείνα παρανομίαν παρρησιάζονται τίμιοι και μεγάλοι, και απολαμβάνουσι τα πάντα. Εγώ δε με την τιμιότητάν μου απόλλυμι. Ιδού λοιπόν πόσον αξίζει περισσότερον εις τον Κόσμον η ατιμία παρά η τιμή».
«Φίλε, του αποκρίνομαι, όσον περισσότερον προσπαθείς να μ’ αποδείξεις τα κέρδη της ατιμίας, τόσον περισσότερον αποδεικνύεις τα κέρδη της τιμής, επειδή δια μέσου του ονόματος της τιμής γίνεται και η ατιμία: όσον περισσότερον έχει τις το όνομα του τιμίου, τόσον περισσότερον δύναται να εργασθή ατιμίας, και ενίοτε δύναται να τας εργασθή και ατιμωρήτως, επειδή αφ’ ου έλαβε το όνομα του τιμίου, ουδείς πιστεύει κατηγορίαν εναντίον του: «κτίσον όνομα καλόν υπέρ πλούτον πολύν» λέγει ο παροιμιακός λόγος, εκ του οποίου και εκ της πείρας αρκούμεν να νοήσωμεν την ανάγκην της τιμής και της υπολήψεως. Αν ίσως δεν ενδυθής το ένδυμά της δεν εισχωρείσαι πούποτε. Εις ποίους παραδίδεις τας υποθέσεις σου, την περιουσίαν σου, την ζωήν σου; Εις τους νομιζομένους τιμίους! Tον γνωρισμένον άτιμον ουδείς εμπιστεύεται. Το να λογιάζωσι οι άνθρωποι τινά τίμιον, τι δεν εμπιστεύονται εις αυτόν; Και το να εμπιστεύονται εις αυτόν τα πάντα, τίνα κέρδη αυτός λαμβάνει νόμιμα, και ακίνδυνα, και ακαταπαύστως εξ αυτών; Ιδού λοιπόν αν μόνον η ψευδεπίπλαστος εικών της τιμής αναγκαία θεωρείται και φορείται παρά πάντων, κρίνωμεν πόσον πρέπει να αγκαλιάζηται και να ασπάζηται πάντοτε από τον άνθρωπον τον πραγματικόν, άδολον, και ωραίον εκείνης πρότυπον; Αλλά δια τα κακά μας ήθη δυστυχούμεν περισσότερον! Αυτός δε συνδιαλεγόμενος επείσθη».
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΖΕΛΗΣ, Η ΚΡΙΣΙΣ ΤΟΥ ΠΑΡΙΔΟΣ, ΤΕΡΓΕΣΤΗ 1817
.
[ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΖΕΛΗΣ (1774- 1843): Ο Δημήτριος Γουζέλης γεννήθηκε το 1774 στη Ζάκυνθο, γιος του Διονυσίου Ι. Γουζέλη και της Ισαβέλλας κόρης του Δημητρίου Μαρτελάου. Είχε δύο αδέρφια, τον Ιωάννη και τη Ρουμπίνη. Ανιψιός και μαθητής του ποιητή Αντώνιου Μαρτελάου, μελέτησε κοντά του σε νεαρή ηλικία την ελληνική και λατινική γραμματεία. Ο Μαρτελάος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του νεαρού τότε Γουζέλη. Στη συνέχεια φοίτησε στη Σχολή του Φραγκισκανικού μοναστηριού Santa Maria delle Grazie, όπου έμαθε ιταλικά και γαλλικά, κοντά στον ιερέα Nicolo Reinaud. Ενθουσιώδες και ανήσυχο πνεύμα, κατά την περίοδο της Ενετικής κυριαρχίας στα Επτάνησα τάχθηκε υπέρ των γάλλων δημοκρατικών, επηρεασμένος από τις ιδέες του Διαφωτισμού και του Ναπολέοντα. Το 1793 έγινε μέλος της Λέσχης Καρμανιόλων, που ίδρυσε ο τότε γάλλος πρόξενος στη Ζάκυνθο Constantine – Hyacinte Guys, ενώ πήρε μέρος και στην ενθουσιώδη υποδοχή των γάλλων δημοκρατικών στο νησί, που μετά τη λήξη της Ενετοκρατίας (1797) σήμανε την μετατροπή των Επτανήσων σε κτήση της Γαλλικής Δημοκρατίας. Την ίδια περίοδο παντρεύτηκε την Αγγελική Βλάχου, ενώ τον επόμενο χρόνο έγινε λοχαγός της Γαλλικής Πολιτοφυλακής. Με το αξίωμα αυτό αγωνίστηκε υπό τον Κόντε Δημήτριο Μερκάτη και συνελήφθη από τον ρωσοτουρκικό στρατό μετά την παράδοση της γαλλικής φρουράς του κάστρου της Ζακύνθου. Κατέληξε στις τουρκικές φυλακές Bagnia στην Κωνσταντινούπολη. Ελευθερώθηκε μετά την υπογραφή της γαλλοτουρκικής συνθήκης και επέστρεψε στη Ζάκυνθο.
Η αρνητική υποδοχή που του επιφύλαξαν οι αριστοκρατικοί κύκλοι του νησιού τον ανάγκασε να φύγει ξανά (είχε νωρίτερα χωρίσει από την Αγγελική Βλάχου), αρχικά για την Τεργέστη και από εκεί για το Μιλάνο, όπου έγινε υπολοχαγός της γαλλικής λεγεώνας του Ναπολέοντα. Το 1801 ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου πήρε το βαθμό του λοχαγού και έμεινε για ένα χρόνο. Ασαφείς παραμένουν ακόμη οι πληροφορίες σχετικά με τραυματισμό του σε μάχη το 1810 και φυλάκισή του σε καθολική μονή. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα έφυγε στη Βενετία και από εκεί στην Τεργέστη, όπου ασχολήθηκε με φιλολογικές μελέτες και μεταφράσεις και εργάστηκε ως δάσκαλος στο σχολείο της ελληνικής παροικίας, σε σπίτια ελλήνων εμπόρων και στη σχολή Scuole Reali.
Το 1819 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και με την έναρξη της ελληνικής επανάστασης στάλθηκε αρχικά στη Ζάκυνθο, όπου στρατολόγησε συμπατριώτες του και πέρασε στην Πελοπόννησο. Πολέμησε στην Τριπολιτσά, στην πολιορκία της Μεθώνης και του Νεοκάστρου (σημερινή Πύλος) και αλλού, ενώ πήρε μέρος και στις προεπαναστατικές πολιτικές κινήσεις των ελλήνων αγωνιστών. Για τη δράση του διώχτηκε από τις Βρετανικές Αρχές της Ζακύνθου και καταδικάστηκε ερήμην του σε εξορία και δήμευση της περιουσίας του.
Το 1825 ξαναπαντρεύτηκε. Λίγα χρόνια αργότερα έμεινε χήρος. Μετά τη δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους ανέλαβε δικαστικά αξιώματα και συμμετείχε ενεργά στις πολιτικές εξελίξεις, παραιτήθηκε ωστόσο μετά από παραχώρηση γαιών στο όνομά του στον Πύργο Ηλείας από την επαναστατική κυβέρνηση, ως ένδειξη αναγνώρισης της προσφοράς του στον Αγώνα. Εκεί αποσύρθηκε ως το θάνατό του, το 1843. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του σημάδεψε ο θάνατος του μοναχογιού του, καρπού του δεύτερου γάμου του, το 1839. Η διαθήκη του καταλήγει με την επιθυμία του να ταφεί στην Ζάκυνθο, τάφηκε όμως στον Πύργο, όπου απεβίωσε.
Στο χώρο της λογοτεχνίας ο Γουζέλης ασχολήθηκε με την ποίηση, το ηρωικό έπος, τη μετάφραση και το πατριωτικό δράμα, πήρε ωστόσο την ξεχωριστή θέση του στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας χάρη στη νεανική κωμωδία του Ο Χάσης, η οποία πρωτοκυκλοφόρησε το 1790 και σε δεύτερη, αναθεωρημένη και συμπληρωμένη μορφή το 1795. Ο Χάσης θεωρείται ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα του νεοελληνικού θεάτρου, κυρίως ενδιαφέρει για τη γλώσσα του, η οποία παρουσιάζει έντονα το στοιχείο του επτανησιακού ιδιώματος, τους τύπους των ηρώων, τη σατιρική του διάθεση και τη στιχουργία του. Ειδικότερα τοποθετείται αφ’ ενός στο τέλος της κρητοεπτανησιακής παράδοσης στο χώρο της κωμωδίας και αφ’ ετέρου ως απαρχή της ηθογραφικής ελληνικής κωμωδίας του 19ου αιώνα. Πληροφορίες αναφέρουν πως παραστάθηκε για πρώτη φορά το 1800 στη Ζάκυνθο κατά τη διάρκεια της Αποκριάς, ενώ ήδη από το 1795 σκηνές του χρησιμοποιήθηκαν ως ‘ομιλίες’ σε αποκριάτικες γιορτές από ερασιτέχνες ηθοποιούς. Επίσημα και με την τελική μορφή του το έργο παραστάθηκε στο θέατρο Αδάμ της Ζακύνθου γύρω στο 1826.
.
[ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΟΥΖΕΛΗ
• Ο Χάσης, κωμωδία ποιηθείσα τω 1876 υπό Δημητρίου Γουζέλη Ζακυνθίου κατά τον τότε Ζακύνθιον ιδιωματισμόν. Ζάκυνθος, τυπ. Κωνσταντίνου Ρωσολύμου, 1851.
• Ο Χάσης· Κωμωδία ή Σκηναί Ζακύνθου βίου εις πράξεις τέσσαρας, τη βάσει παλαιών χειρογράφων. Μετά εισαγωγής, βιογραφιών Γουζέλη και Καταπόδη, κριτικών του Χάση και πολλών σημειώσεων, τη συνεργασία πολλών λογίων. Έκδοσις νεωτάτη και πλήρης υπό εφημερίδος «Ελπίς» Ζακύνθου. Αθήνα τυπ. Διον.Δ.Πετσάλη Μιλτιάδου, 1927.
• Σάλπισμα πολεμιστήριον περιέχον τα της Ελλάδος. Ναύπλιο, 1827.
• Τα κατά τους έλληνας· Διαιρούμενον εις δύο μέρη, ελεγκτικόν και παραινετικόν πονημάτιον. Αίγινα, 1833.
• Η μεγαλοφιλία του Φιντίου και του Δάμωνος ή Διονύσιος ο Τύραννος των Συρακουσών. Ναύπλιο, 1835.
• Γνωμικά διαφόρων ενδόξων ανδρών , ελλήνων και αλλογενών, έτι δε και αινίγματα και έτερά τινα. Ναύπλιο, 1836.
• Η κρίσις του Πάριδος· Ποίημα μυθολογικόν, ερωτικόν και ηθικόν. Τεργέστη, 1817.
• Ελεύθερη Ιερουσαλήμ, του Τορκουάτο Τάσσο (μτφ. του Δημητρίου Γουζέλη), Τεργέστη, χ.χ.
• Τζάκομα του Αϊ Ρόκου και του Αϊ Θωμά. Παρίσι [ = Βενετία], [1800].
• Η Ιερουσαλήμ Ελευθερωμένη· Ποίημα ηρωικόν του Τορκουάτου Τάσσου. Βενετία, 1807. 1. Για αναλυτικότερα εργογραφικά στοιχεία του Δημητρίου Γουζέλη, που περιλαμβάνουν και τις νεώτερες εκδόσεις του Χάση αλλά και τους τίτλους ανέκδοτων έργων του βλ. Ο Χάσης (Το τζάκωμα και το φτιάσιμον)· Κριτική έκδοση Ζήσιμος Χ.Συνοδινός, σ.21-41. Αθήνα, Ωκενίδα, 1997.]
.
[ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΟΥΖΕΛΗ
• Βάλσας Μίμης, Το Νεοελληνικό Θέατρο από το 1453 έως το 1900· Μετάφραση – Εισαγωγή - Σημειώσεις Χαρά Μπακονικόλα – Γεωργοπούλου. Αθήνα, 1994.
• Γεωργουσόπουλος Κώστας, «Χάσης, πατέρας της νεοελληνικής κωμωδίας», Το Βήμα, 6/7/1977 (τώρα και στον τόμο Κλειδιά και κώδικες θεάτρουΙΙ· Ελληνικό Θέατρο, σ.204-209. Αθήνα, Εστία, 1984).
• Γραμματάς Θόδωρος, Νεοελληνικό Θέατρο· Ιστορία – Δραματουργία· Δώδεκα μελετήματα. Αθήνα, 1987.
• Καιροφύλλας Κώστας, «Ελληνική ηθογραφία: Ο Χάσης», εφ.Εστία, 7/12/1927.
• Κονόμος Ντίνος, «Το λαϊκό θέατρο στη Ζάκυνθο», Επτανησιακά Φύλλα4, 11/1946, σ.45-49.
• Λάσκαρης Ν.Ι., «Γουζέλης Δημήτριος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια8. Αθήνα, Πυρσός, 1929.
• Μάργαρης Δημήτριος, “Ο ποιητής του Χάση”, Πρόσωπα και θέματα, σ.35-46. Αθήνα, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, χ.χ.
• Πολίτης Φώτος, “Δημήτριος Γουζέλης, ο ποιητής του Χάση”, Ελεύθερον Βήμα, 17/12/1927 (τώρα και στον τόμο Φώτου Πολίτη, Εκλογή από το έργο του· Είκοσι χρόνια κριτικής· Εκλογή από το έργο τουΒ’, 1927-1934, σ.14-17. Αθήνα, Εστία, 1938).
• Πούχνερ Βάλτερ, Το θέατρο στην Ελλάδα· Μορφολογικές επισημάνσεις. Αθήνα, Παϊρίδης, 1995.
• Πούχνερ Βάλτερ, Δραματουργικές αναζητήσεις· Πέντε μελετήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995.
• Ρώμας Διονύσιος, «Το Επτανησιακό Θέατρο», Νέα Εστία899, Χριστούγεννα 1964, σ.97-167.
• Σπάθης Δημήτρης, «Γουζέλης Δημήτριος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985.
• Συνοδινός Ζήσιμος (επιμέλεια – κριτική έκδοση), Ο Χάσης (Το τζάκωμα και το φτιάσιμον). Αθήνα, Ωκεανίδα, 1997 (όπου και επιλογή βιβλιογραφίας για τον Δημήτριο Γουζέλη, βιβλιογραφία και παραστασιογραφία του Χάση).]
.
[ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:
- O Μαρίνος Ζήβας από παράσταση του «Θεάτρου τση Ζάκυθος» του «Χάση», του Δημ. Γουζέλη.
- Η παράσταση του «Χάση» από το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου]
πηγη

Dionisis Vitsos




Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only