Ευρυδίκη Λειβαδά

Ευρυδίκη Λειβαδά: Τα σπουδαιότερα γεγονότα της Ελληνικής Παλιγγενεσίας. Κεφαλλονιά, Ιθάκη και Επτάνησος. Νοέμβριος

Συνεχίζω την καταγραφή των σπουδαιότερων γεγονότων με τον Νοέμβριο, και όταν βρίσκω κάποιο γεγονός που μου έχει διαφύγει, επιστρέφω και το προσθέτω στον αντίστοιχο μήνα. Ελπίζω να καλύψω με γεγονότα όλες τις ημέρες του έτους με αποτέλεσμα να έχω ένα πλήρες (στο μέτρο του δυνατού εννοείται) ημερολόγιο του Αγώνα –σε συνάρτηση πάντα με την ισόχρονη της Ελληνικής Επανάστασης ιστορία της Κεφαλλονιάς και των Επτανήσων- το οποίο, ευελπιστώ να εκδώσω.

Η καταγραφή παρουσιάζεται ανά 10ήμερο. Αυτό είναι το τρίτο του Νοεμβρίου.

21 Νοεμβρίου:

1824: Η παιδεία ήταν ανέκαθεν το πάθος του Άνθιμου Γαζή. Αντί λοιπόν να βρίσκεται στην σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο Πελοπόννησο, προτίμησε να αποσυρθεί στην Τήνο. Εκεί ίδρυσε εκπαιδευτήριο. Κατά την έναρξη των μαθημάτων, εξεφώνησε λόγο εξαίροντα την αξία των ελληνικών Γραμμάτων. Απέδωσα μάλιστα την κατάπτωση του Ελληνισμού στην απαιδευσία που επιβλήθηκε στη μακρά διάρκεια της δουλείας.

22 Νοεμβρίου:

1824: Εννέα μέρες μετά τον θάνατο του Πάνου Κολοκοτρώνη, ο Γκούρας έκανε την εμφάνισή του στην Πελοπόννησο. Η απώλεια του γιού του Κολοκοτρώνη και η απόσυρση του Γέρου, έδωσε θάρρος στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Οι Στερεοελλαδίτες οπαρχηγοί που είχαν συναχθεί στα Καλάβρυτα, πάντα υπολόγιζαν στον Κολοκοτρώνη. Έτσι, του έγραψαν μια επιστολή με την οποία, κατά τον Φωτάκο, του ζητούσαν να ενωθεί μαζί τους και αυτοί θα τον αναγνώριζαν αρχηγό στον Μοριά και στη Ρούμελη, αλλά με την δέσμευση να αναγνωρίσει αυτόν τον Κωλέττη. Ο Γέρος αποποιήθηκε την πρότασή τους και είπε στον απεσταλμένο τους να τον αφήσουν ήσυχο.

1824: Εμφύλια σύγκρουση στο Κουτσοπόδι του Άργους με νίκη των κυβερνητικών.

23 Νοεμβρίου:

1828: 4.500 περίπου Τούρκοι υπό τον Καριοφίλμπεη εγκατέλειψαν τη νύχτα το Καρπενήσι και τράπηκαν προς τα Άγραφα καταδιωκόμενοι από τους Έλληνες όταν δύναμη από 3.000 περίπου αγωνιστές της ελευθερίας υπό τον Κίτσα Τζαβέλλα, πέτυχε περίλαμπρη νίκη. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν σοβαρές.

1836: Με διάταγμα του Όθωνα ιδρύθηκε ο Βοτανικός Κήπος στην Αθήνα.

24 Νοεμβρίου:

1750: Οι έριδες μεταξύ των Αννίνων και των Μεταξάδων, ανάγκασαν τους «φιλήσυχους προύχοντες» με επικεφαλής τον νομικό Ιωάννη Δελλαπόρτα, να ζητήσουν από την Βενετία τη μεταφορά της Πρωτεύουσας από τη Φορτέτσα στο Αργοστόλι. Από το 1751 και ειδικότερα στις 7 Νοεμβρίου, συγκαλέσθηκε για πρώτη φορά το αναμορφωμένο πλέον Γενικό Συμβούλιο της Κοινότητας στο Αργοστόλι, στο ναό του Αγίου Μάρκου. Οι έριδες αυτές όμως έμελλε να συνεχισθούν και να ταλανίζουν τη ζωή στην Κεφαλλονιά, και χρόνια μετά, και συγκεκριμένα το 1800 η Γερουσία ανέθεσε σε δυο αυτοκρατορικούς επιτρόπους το δύσκολο έργο της κατάπαυσης των ταραχών από τον κομματικό φατριασμό: στον Νικόλαο Δεσύλλα Σιγούρο και στον Αντώνιο Μαρία Καποδίστρια ο οποίος διαβίβασε την εξουσία αυτή στον 25χρονο γιο του, Ιωάννη. Οι δυο απεσταλμένοι έφτασαν στο νησί τα τέλη του Απριλίου του 1801 και έγιναν δεκτοί με ανακούφιση. Η επαναφορά στην ομαλότητα απεδείχθη πως δεν ήταν εύκολη υπόθεση και πως προϋπέθετε τόλμη, χαρακτηριστικό της πολυδιάστατης και χαρισματικής προσωπικότητας του μετέπειτα κυβερνήτη της Ελλάδας. Με την ριψοκίνδυνη και παράτολμη απόφασή του, αρχικά να συναντήσει αυτοπροσώπως τον επικεφαλής της μιας φατρίας Ευστ. Μεταξά απέδειξε τις διπλωματικές ικανότητές του. Αργότερα όμως, και όταν συγκεντρώθηκαν στασιαστές στα Φωκάτα με επικεφαλής τον Καίσαρα Μεταξά, ο Καποδίστριας αποφάσισε να καταπνίξει την ανταρσία στη γέννησή της με τα όπλα.

1803: Πέθανε ο πρόεδρος της Ιονίου Γερουσίας Σπυρίδων Θεοτόκης και την διακυβέρνηση της Επτανήσου Πολιτείας ανέλαβε ο Ιωάννης Καποδίστριας, που πολιτικά, είχε βαφτιστεί στην Κεφαλλονιά.

1820: Μετά από εντολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη ο Θιακός Βασίλης Καραβίας έσπευσε στο Ιάσιο με παλληκάρια κι ήρθε σε άμεση επαφή με τον ηγέτη των Φιλικών Λασσάνη για να συζητήσουν τα της επικείμενης Επανάστασης. Γνωρίζουμε ότι με τον Καραβία μάχονταν και Κεφαλλονίτες των οποίων τα ονόματα δεν έχουν –μέχρι σήμερα- διασωθεί. Μάλιστα στην πρώτη μάχη του Αγώνα που δόθηκε στο Γαλάτσι την 21η Φεβρουαρίου 1821 είχε δίπλα του «υπερεκατόν Κεφαλλήνας ναύτας» ενώ «καθ’ όλην την διάρκειαν του αγώνος εις τας παραδουναβίους ηγεμονίας οι Κεφαλλήνες αγωνισταί συμμετείχαν εις τας κρισιμωτέρας μάχας».

1825: Οι στρατιώτες του Ιμπραήμ επιτέθηκαν κατά της Αγουλινίτσας. Όμως υποχώρησαν μετά από πεισματώδη αντίσταση των κατοίκων της.

1826: Μεγάλη νίκη των Ελλήνων υπό τον Καραϊσκάκη στην Αράχοβα και θάνατος του Μουστάμπεη και του Κεχαγιάμπεη. Λίγο πριν το τέλος της μάχης, 700 Γκέκηδες, χωρίς να ενημερώσουν τους υπόλοιπους, ξεκίνησαν να φεύγουν άτακτα, προκαλώντας σύγχυση και ταραχή στο στρατόπεδο των Τουρκαλβανών. Βλέποντας όλα αυτά, οι Έλληνες άρχισαν να καταδιώκουν με μανία τους φυγάδες. Έβγαλαν τα σπαθιά από τα θηκάρια και τα μαχαίρια, καθώς τα ντουφέκια είχαν αχρηστευτεί από το χιόνι και έσφαζαν όσους Τουρκαλβανούς μπορούσαν. Εκατοντάδες εχθροί άφησαν την τελευταία τους πνοή στη χιονισμένη Αράχωβα. Παρά τη μανία των Ελλήνων, το κρύο ήταν τόσο δριμύ που δεν κατάφεραν να συνεχίσουν την καταδίωξη, πέρα από τις τελευταίες πλαγιές του Παρνασσού. 1.200 Τουρκαλβανοί, έφτασαν κατάκοποι στην κορυφή του βουνού. Από εκεί, έπρεπε να περπατήσουν άλλες 4 ώρες για να φτάσουν στη μονή Ιερουσαλήμ, κοντά στη Δαύλεια. Στην «πορεία του θανάτου», όπως εύστοχα τη χαρακτηρίζει ο Νίκος Γιαννόπουλος, οι περισσότεροι έχασαν τη ζωή τους από τα τραύματα, την κούραση και τις χιονοστιβάδες. Μόνο 200, κι αυτοί με κρυοπαγήματα, έφτασαν στη μονή της Ιερουσαλήμ. Την άνοιξη του 1827, όταν έλιωσαν τα χιόνια στον Παρνασσό, οι ντόπιοι ανακάλυπταν τις παγωμένες σορούς των Τουρκαλβανών… Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Περραιβού: «Ολιγότατοι σχεδόν έμειναν αβλαβείς, διότι των μεν αι πόδες, των δε οι χείρες, άλλων οι οφθαλμοί και ετέρων οι ρίνες υπέφεραν ακρωτηριασμούς».

1827: Απελευθερώθηκε μετά την φυλάκισή του στις αυστριακές φυλακές ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Όμως η υγεία του είχε ανεπίστροφα κλονισθεί. Δύο μήνες αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή στο ξενοδοχείο «Zur goldenen Birne» της Βιέννης.

Τον Απρίλιο του 1826 οι γιατροί διέγνωσαν πως ο Υψηλάντης υπέφερε από ρευματισμούς και ποδάγρα και του συνέστησαν να μεταφερθεί στο Μαρίενμπαντ ή στο Πιστιάν για κούρα. Τελικά με συνοδεία αξιωματικού μεταφέρθηκε τον Αύγουστο του 1826 στο Πιστιάν και λίγο αμέσως μετά από την επιστροφή του, άλλοι τρεις σύντροφοι του, ο Κεφαλλονίτης Γεράσιμος Ορφανός, ο Κωνσταντίνος Καβαλετόπουλος και ο Γεώργιος Λαζαρέ ανέκτησαν την ελευθερία τους.

24 και 25 Νοεμβρίου:

1823: Η Βουλή καθαίρεσε τον υπουργό των Οικονομικών Περούκα και τον υπουργό των Εσωτερικών Κεφαλλονίτη Ανδρέα Μεταξά (26 Απριλίου - 25 Νοεμβρίου 1823) τον οποίο αντικατέστησε με τον Παναγιώτη Μπόταση (6 Ιανουαρίου 1824).

25 Νοεμβρίου:

1825: Αμφίρροπη ναυμαχία έξω από τη Γλαρέντζα της Ηλείας. Τότε σκοτώθηκε ο υδραίος πυρπολητής Θεόδωρος Βώκος. Το 1824 πυρπόλησε και κατέκαψε εχθρικό πλοίο μεταξύ Χίου και Μυτιλήνης. Στα Ερημονήσια της Αστυπαλαίας περιπλέχτηκε μεταξύ πολλών και μεγάλων εχθρικών πλοίων με σκοπό να προσκολλήσει το πυρπολικό του. Εκτέθηκε σε μεγάλο κίνδυνο και παραλίγο να καταστραφεί, κατόρθωσε να ρίξει στην θάλασσα τους Τούρκους που εισπήδησαν στο πλοίο του. Το 1825, έτος θανάτου του, περιπλέχτηκε μεταξύ των μεγαλύτερων εχθρικών πλοίων (Ιργιάλας, Καπετάνιας και ένα άλλο) και τραυματίστηκε από τις εχθρικές βολές, ενώ του κόπηκαν και τα δυο τα χέρια. Παρέμεινε στο πλοίο του για να κρατήσει το πυρ και έγινε ολοκαύτωμα του πυρός προξενώντας μεγάλη ζημιά στα εχθρικά πλοία.

26 Νοεμβρίου:

1823: Το Νομοτελεστικό έστειλε στο Άργος τον Νικηταρά, τον Τσόκρη και τον Π. Κολοκοτρώνη για να διαλύσουν βίαια τη Βουλή. Οι βουλευτές κατέφυγαν στο Κρανίδι.

1850: Στη ιστορική 1η Σύνοδο την 26η Νοεμβρίου της Θ΄ Βουλής (1850-14 Νοεμ.1851) ο ριζοσπάστης βουλευτής Ιωάννης Τυπάλδος υπέβαλε εθνικό ομόθυμο ψήφισμα, μνημείο εθνικής υπερηφάνειας, με το οποίο διακήρυττε: «ότι η ομόθυμος, στερεά και αμετάτρεπτος θέλησις του Επτανησιακού λαού είναι η ανάκτησις της ανεξαρτησίας του και η Ένωσις αυτού μετά του λοιπού Έθνους του, την απελευθερωμένην Ελλάδα». Οι θέσεις αυτές βάδιζαν παράλληλα με το εμβατήριο των Ριζοσπαστών:

«… η ψυχή δεν λησμονάει

πως επλάσθη ελληνική…

Είμαι Έλλην το καυχώμαι.

Ξεύρω την καταγωγή μου.

Κι η ελληνική ψυχή μου

ελευθέρα πάντα ζει…

Θάλθη, θάλθη, ναι, μια μέρα

που θα ξεσχισθούν Συνθήκαι

κι όποιος σ’ άλυσαις εμβήκε

πάλι ελεύθερος θα βγή».

Από τότε πλέον –ως αποτέλεσμα της χορήγησης από τον Seaton της ελεύθερης εκλογής των βουλευτών και των δημοτικών αρχόντων- το πρώτο κόμμα αρχών στη νεοελληνική ιστορία, το των Ριζοσπαστών, παίρνει σάρκα και οστά. Εκτός δε από αυτό, σχηματοποιήθηκε το μόρφωμα των Μεταρρυθμιστών και η φατρία των καταχθονίων.

27 Νοεμβρίου:

1822: Πέθανε ο Δράμαλης στον Ακροκόρινθο.

1823: Ο Κωλέττης ανέλαβε υπουργός των Εσωτερικών.

1868: Ο παλαίμαχος αγωνιστής Δημήτριος Πετροπουλάκης επικεφαλής εθελοντικού σώματος 1.000 Μανιατών συνοδευόμενος και από τον γιό του Λεωνίδα, επιβιβάστηκε από το Γύθειο και αποβιβάστηκε στον Μυλοπόταμο για να ενισχύσει τον αγώνα της Κρήτης.

1895: Στο χωριό Βρύσες του Αποκόρωνου έγινε η πρώτη σύγκρουση των επαναστατών της Μεταπολιτευτικής επιτροπής, εναντίον δυνάμεως του τουρκικού στρατού 3.000 ανδρών υπό τον Ταγιάρ πασά. Μετά από σκληρή μάχη που κράτησε όλη την ημέρα, οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν εγκαταλείποντας 200 νεκρούς και τραυματίες.

28 Νοεμβρίου:

1826: Στο Ναύπλιο τελέσθηκε πανηγυρική δοξολογία για τη νίκη των Ελλήνων στην Αράχοβα και τον πανηγυρικό εξεφώνησε ο Σπυρίδων Τρικούπης.

1828: Πέθανε στη Σύρο ο Άνθιμος Γαζής. Τόσο για την προετοιμασία του Αγώνα, όσο και για το ξεκίνημά του, ο ρόλος του Άνθιμου Γαζή υπήρξε πρωταγωνιστικός. Ο λόγιος αρχιμανδρίτης, θέλησε, αξιοποιώντας και τις κοινοτικές παραδόσεις των Πηλιορειτών, να δώσει στον Αγώνα χαρακτήρα δημοκρατικό. Έτσι, αμέσως μετά την έναρξη της Επανάστασης, σχηματίσθηκε η Βουλή της Θεσσαλομαγνησίας με πρόεδρο τον ίδιο. Οι Τούρκοι όμως κατέπνιξαν το κίνημα και ο Γαζής έφυγε από τη Θεσσαλία και κατέφυγε στη Σκιάθο και στη Σκόπελο στη συνέχεια.

29 Νοεμβρίου:

1822: Ο Στάϊκος Σταϊκόπουλος εισήλθε στο Παλαμήδι και ύψωσε την ελληνική σημαία.

1826: Ο Φαβιέρος εφοδίασε με πυρίτιδα για έναν ολόκληρο μήνα, τους Έλληνες που ήταν κλεισμένοι στην Ακρόπολη. Ο Γκούρας είχε ήδη σκοτωθεί και το εγχείρημα ανέλαβε ο Φαβιέρος. Αποβιβάστηκε στο Φάληρο, έσπασε τον κλοιό του Κιουταχή και ανέβηκε στην Ακρόπολη. Ανάμεσα στους πρώτους που εισήλθαν σε αυτήν ήταν ο Κεφαλλονίτης Παρασκευάς Κουρκουμέλης. Από τις αρχές του Αγώνα είχε σταθεί στο πλευρό των Μεταξά και είχε πολεμήσει μαζί τους. Το 1834 κατατάχθηκε στον τακτικό στρατό, έφερε τον βαθμό του υπολοχαγού, διετέλεσα φρούραρχος σε πολλές πόλεις του νεοσύστατου κράτους. Ήταν θερμός οθωνιστής και πολέμησε με το τάγμα του στο Ναύπλιο το 1862. Μετά την ένωση της Επτανήσου επανήλθε στην Κεφαλλονιά ως πρώτος φρούραρχος και έγινε δεκτός από τους συμπατριώτες τους και τους συναγωνιστές του. Πέθανε στην Αθήνα υπέργηρος το 1878 περίπου.

1851: Πέθανε στην Αθήνα συνεπεία δυστυχήματος ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ένας από τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας.

30 Νοεμβρίου:

1822: Οι Τούρκοι παρέδωσαν με συνθήκη στον Κολοκοτρώνη το Ναύπλιο. Ο Φωτάκος μπήκε στην πόλη με συνθήκες παράδοσης και είδε σκηνές φρίκης τις οποίες και περιέγραψε. Κατά δε το διάστημα της πολιορκίας, οι ίδιοι οι Τούρκοι κατάστρεψαν παλιά μνημεία. Λήφθηκαν δε αυστηρά μέτρα για να σταματήσει η ανθρωποφαγία. Έκτοτε το Ναύπλιο έγινε η πρωτεύουσα της Ελλάδας, κι η καρδιά της Επανάστασης. Φρούραρχος ορίστηκε ο 22χρονος Πάνος Κολοκοτρώνης, δεξί χέρι του πατέρα του και στρατιωτικό μυαλό.

1822: Ο Χουρσίτ πασάς αυτοκτόνησε στη Θεσσαλία, αφού στο μεταξύ τον έχει αποκηρύξει ο Σουλτάνος.

1823: Ο Ορλάνδος και ο Λουριώτης αναχώρησαν για την Αγγλία, προκειμένου να αναζητήσουν δανειοδότες.

Ευρυδίκη Λειβαδά

Εικόνες (από αριστερά, ως παρουσιάζονται):

Γκριγκόρι Αλεξάντροβιτς Στρογκανόφ (Григорий Александрович Строганов) – Ρώσος πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης. Έργο της γαλλίδας ζωγράφου Élisabeth Louise Vigée Le Brun, Hermitage Museum.

Τις αντιλήψεις της «πολεμικής παράταξης» ο Στρογκανόφ εξέφραζε την πεποίθηση ότι η αδιαλλαξία της Πύλης μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την πολιτική ισχύος που θα καθιστούσε επιβεβλημένο τον σεβασμό των ρωσικών θέσεων και ειδικότερα το δικαίωμα της στην «προστασία των ομόδοξων», στο οποίο ο Καποδίστριας είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση διατυπώνοντας τις διπλωματικές οδηγίες του Αλέξανδρου Α’ προς τον Γρ. Στρογκανόφ. Την άνοιξη του 1819 ο Καποδίστριας έγραψε στον Στρογκανόφ από την Κέρκυρα: «Εδώ σας αναγνωρίζουν όχι μόνο ως εκπρόσωπο του αυτοκράτορα αλλά και ως προστάτη των Ελλήνων».

Κάρλ Ρόμπερτ φον Νέσελροντ (Karl Robert von Nesselrode) υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας τον καιρό της Ελληνικής Επανάστασης. Έργο του Γερμανού ζωγράφου Georg von Bothmann, Hermitage Museum.

Ο Νέσελροντ συμβούλευσε τους Αυστριακούς, να ενισχύσουν την αστυνομική περιφρούρηση του Υψηλάντη στη Βοημία και να ελέγχουν την αλληλογραφία του.