Άραγε γνωρίζουμε κάτι για τα ζώα που έζησαν στο Αιγαίο

Παρέα με τα δεινοθήρια και τους μαχαιρόδοντες

Άραγε γνωρίζουμε κάτι για τα ζώα που έζησαν στο Αιγαίο πριν από 23.000.000 χρόνια;

Δεινοθήρια, τεράστια γομφοθήρια, φοβεροί μαχαιρόδοντες, ψηλόλαιμες, αλλά και κοντόλαιμες καμηλοπαρδάλεις, τριδάκτυλα ιππάρια, γαζέλες με ποικιλόμορφα κέρατα, περίεργα χαλικοθήρια, τριχωτοί ρινόκεροι, νάνοι ιπποπόταμοι, είναι τα ζώα που κυριαρχούσαν πριν από 23.000.000 χρόνια στον χώρο του Αιγαίου. Τα μοναδικά αυτά απολιθώματα θηλαστικών του Αιγαίου, ήλθαν στο φως από ανασκαφές, που έγιναν στον Ελλαδικό χώρο την τελευταία εικοσαετία. Μάλιστα το 2011 έγινε σχετική έκθεση με τίτλο «Απολιθώματα στο Αιγαίο - Βιοποικιλότητα θηλαστικών: Από το δεινοθήριο της Λέσβου στον άνθρωπο των Πετραλώνων». Η έκθεση υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Μουσείο Παλαιοντολογίας του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και παρουσιάστηκε στις 30 Αυγούστου 2011 στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, στο Σίγρι.

Συγκεκριμένα, παρουσιάστηκαν περισσότερα από 40 εντυπωσιακά απολιθώματα θηλαστικών ζώων που έχουν ζήσει στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου κατά τον Καινοζωικό αιώνα. Οι επισκέπτες ταξίδευσαν στο μακρινό παρελθόν και γνώρισαν από κοντά, μέσω απολιθωμάτων, φωτογραφικού υλικού και αναπαραστάσεων, και πολλά άλλα ζώα, που έζησαν στα τροπικά και υποτροπικά δάση, τις ξηρές σαβάνες ή τις παγωμένες τούνδρες, που αντιπροσωπεύουν οικοσυστήματα τα οποία διαδοχικά κυριάρχησαν στην ανατολική Μεσόγειο στη διάρκεια των τελευταίων 23.000.000 ετών. Παράλληλα, έγινε ειδική αναφορά στα πρωτεύοντα θηλαστικά, βασισμένη στα παλαιοντολογικά ευρήματα του βορειοελλαδικού χώρου.

Με τον τρόπο αυτό έγινε γνωριμία με την τεράστια ποικιλία των ζώων που έζησαν στην περιοχή του Αιγαίου από την εποχή του απολιθωμένου δάσους της Λέσβου μέχρι την εξάπλωση του ανθρώπου, που αντιπροσωπεύεται από το κρανίο του ανθρώπου των Πετραλώνων, το οποίο ανακαλύφθηκε στα μέσα του 20ού αιώνα στη Χαλκιδική και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα παγκοσμίως.

Με περίπου 5.000 είδη, τα θηλαστικά αντιπροσωπεύουν σήμερα ένα μικρό μόνο τμήμα της βιοποικιλότητας, ωστόσο παίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στις βιοκοινωνίες ολόκληρου του Καινοζωικού αιώνα. Δηλαδή του αιώνα που ξεκίνησε πριν από 65.000.000 χρόνια, μετά την εξαφάνιση πολλών πρωτόγονων μορφών ζωής (πχ. δεινοσαύρων). Τα θηλαστικά θεωρούνται η πιο εξελιγμένη μορφή ζωής, αφού εμφανίστηκαν τελευταία στον γεωλογικό χρόνο. Έδειξαν μεγάλη ποικιλομορφία και εξάπλωση σε όλα τα περιβάλλοντα, τόσο τα ηπειρωτικά όσο και τα θαλάσσια. Η σημαντικότητα τους οφείλεται, μεταξύ άλλων, σε έναν κύριο λόγο: είναι η ομάδα ζώων που περιλαμβάνει και τον άνθρωπο. Έτσι, οι έρευνες για την προέλευση και εξέλιξη των θηλαστικών μπορούν να οδηγήσουν στη γνώση της δικής μας προέλευσης και στη συνειδητοποίηση της θέσης μας στο ζωικό βασίλειο.

Ο ελλαδικός χώρος είναι πολύ πλούσιος σε απολιθώματα θηλαστικών. Από την αρχαιότητα ακόμη, περίεργα οστά άγνωστων ζώων τραβούσαν την προσοχή των κατοίκων της περιοχής του Αιγαίου. Η ύπαρξη τους έδωσε το έναυσμα για τη γένεση πληθώρας μύθων για γίγαντες και αμαζόνες, για τέρατα και μεγαλόσωμους ήρωες.

Πολλοί από τους πρωταγωνιστές της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας ήταν δημιουργήματα της φαντασίας των αρχαίων λαών της ανατολικής Μεσογείου, στην προσπάθεια τους να εξηγήσουν την παρουσία τεράστιων οστών μέσα στα πετρώματα. Όσον αφορά τον ρόλο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβουνα πούμε ότι στο Σίγρι της Λέσβου βρίσκεται ένα από τα μοναδικότερα μνημεία της φύσης σε παγκόσμια κλίμακα, το απολιθωμένο δάσος. Δημιουργήθηκε πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια, την περίοδο του Κάτω Μειόκαινου, όταν ηφαιστειακά υλικά κάλυψαν και απολίθωσαν το ζωντανό δάσος που κάλυπτε τότε τη δυτική Λέσβο. Το απολιθωμένο δάσος Λέσβου ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης, με προστατευόμενη περιοχή έκτασης 150.000 στρεμμάτων. Χάρη στην ίδρυση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου το 1994, μεγάλο μέρος του σπάνιου αυτού φυσικού μνημείου είναι σήμερα επισκέψιμο.

Το μουσείο αποτελεί μοχλό πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της περιοχής, καθώς στις εγκαταστάσεις του πραγματοποιούνται κάθε χρόνο διεθνή επιστημονικά συνέδρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, διαλέξεις και προβολές. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη δημιουργία υλικού για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.

Στο Μουσείο υπάρχει έκθεση «Tα ζώα του Απολιθωμένου Δάσους» για την οποία αναγράφονται τα παρακάτω στην ιστοσελίδα του Μουσείου:

Στην έκθεση παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των ερευνητικών εργασιών του Μουσείου για τα ζώα του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, τα οποία ήρθαν στο φως από τις ερευνητικές εργασίες του Μουσείου στην περιοχή της Άντισσας Λέσβου.

Τα απολιθωμένα ζώα αποτελούν μοναδικά τεκμήρια του γεωλογικού χρόνου και μας αποκαλύπτουν την ιστορία του Απολιθωμένου Δάσους ενώ παράλληλα αποτελούν μοναδικούς μάρτυρες της γεωλογικής εξέλιξης του Αιγαίου Πελάγους.

Πρόκειται για μοναδικής αξίας απολιθώματα ζώων τα οποία δίνουν νέες πληροφορίες για το οικοσύστημα της περιοχής πριν 18-20 εκατομμύρια χρόνια και συνθέτουν την εικόνα του Απολιθωμένου Δάσους. Η μεγάλη σημασία των ευρημάτων πιστοποιεί ότι:

Πρόκειται για τα παλαιότερα απολιθώματα σπονδυλωτών ζώων στην Ελλάδα

Έχουμε νέες πληροφορίες για τις μεταναστεύσεις των ζώων αυτών από τον τόπο καταγωγής τους (Ασία) προς την Ευρώπη. Η Λέσβος - τμήμα της Αιγηίδας χέρσου - αποτέλεσε γέφυρα μετανάστευσης για μεγάλο αριθμό ειδών

Επιβεβαιώνεται το υποτροπικό κλίμα που επικρατούσε στην περιοχή του Αιγαίου την περίοδο εκείνη και η ύπαρξη πυκνού υποτροπικού δάσους γύρω από τοπική μεγάλη λίμνη

Πρώτη φορά αναγνωρίζονται απολιθώματα αλιγάτορα στην Ελλάδα

Αρχίζουμε τώρα να γνωρίζουμε τα ζώα που ζούσαν στο μεγάλο υποτροπικό δάσος της Λέσβου κατά το Πρώιμο Μειόκαινο

Το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου αποτελεί ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα που διατηρήθηκε σκεπασμένο από τη στάχτη των ηφαιστείων. Ένα μοναδικό αρχείο Φυσικής Ιστορίας που μόλις τώρα άρχισε να μας παρουσιάζει τα κρυμμένα μυστικά του.

Η έκθεση περιλαμβάνει ειδικές αφίσες με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και πληροφορίες για τα ζώα που ζούσαν στο πλούσιο δάσος της δυτικής Λέσβου πριν 19 εκατομμύρια χρόνια. Αλιγάτορες, χάμστερ, τυφλοπόντικες, εντομοφάγα θηλαστικά, μυωξοί αλλά και νυχτερίδες που πετούσαν στο νυχτερινό ουρανό του υποτροπικού δάσους που έσφυζε από ζωή αλλά και αμφίβια, ασπόνδυλα και ψάρια που ζούσαν σε μεγάλες λίμνες θα ταξιδέψουν τους επισκέπτες στο γεωλογικό χρόνο και θα τους γνωρίσουν τα κρυμμένα μυστικά των μικρών ζώων του Απολιθωμένου Δάσους.

Πηγές:

Εφημερίδα «Δημοκρατία» 28.5.2011 άρθρο του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

https://www.lesvosmuseum.gr/periodikes-ektheseis/ta-zoa-toy-apolithomenoy-dasoys

https://www.youtube.com/channel/UC0wk2ge3sheyTkgpAkeBang