Οι Στροφάδες ή τα Στροφάδια

Οι Στροφάδες ή τα Στροφάδια αποτελούν συστάδα νησίδων από δυο μικρά νησιά στο Ιόνιο πέλαγος, σε απόσταση 27 ναυτικά μίλια νότια από το ακρωτήρι Γέρακα του νησιού. Έχουν συνολική έκταση περίπου 2,6 τ.χλμ. Το μεγαλύτερο και νοτιότερο από τα δύο νησιά ονομάζεται Σταμφάνη, νησίδα βραχώδης μήκους περίπου ενός χιλιομέτρου και το μικρότερο Άρπυια.

Τα δυο νησάκια είναι πεδινά και δεν ξεπερνούν τα 20 μέτρα ύψος από την στάθμη της θάλασσας. Στη Σταμφάνη βρίσκεται επίσης το Καστρομονάστηρο με τείχος ύψους 25 μ. αφιερωμένο στη Παναγία της "των πάντων χαράς" και στον Άγιο Διονύσιο. Σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι χτίστηκε το 1241 από την αυτοκράτειρα του Bυζαντίου Eιρήνη. Oι ελάχιστοι επισκέπτες, που θα κατορθώσουν να φτάσουν ως εκεί, θα δουν τον κενό τάφο του Aγίου Διονυσίου και θα συναντήσουν τον μοναδικό καλόγερο - ερημίτη που προσέχει σήμερα το μοναστήρι.

Στο μοναστήρι έζησε κάποτε και ο Άγιος Διονύσιος. Πάνω στις καμπάνες του μοναστηριού είναι ανάγλυφη η Παναγία και σκηνές από την μοναστική ζωή. Η δεύτερη και μικρότερη νησίδα Άρπυια βρίσκεται βορειότερα και χωρίζεται από τη Σταμφάνη με επικίνδυνα αβαθή που περιλαμβάνονται σκόπελοι και ύφαλοι. Το άλλοτε άφθονο πηγαίο νερό μειώθηκε σημαντικά από τους σεισμούς του 1886. Μοναδικός αλλά και συνάμα ιδανικός τρόπος για να επισκεφτεί κανείς τα νησιά είναι το ιδιωτικό σκάφος.

Το λιμανάκι στο μεγάλο νησί δεν εξυπηρετεί σε καμία περίπτωση μεγάλα πλοία. Τα δυο νησιά διοικητικά ανήκουν στο δήμο Ζακυνθίων και οι μόνιμοι κάτοικοί τους το 2001 ήταν οι 58 καλόγεροι της Μονής. Οι ακτές των Στροφάδων αν και θεωρούνται άξενες και με μεγάλα βάθη έχουν χαρακτηριστεί ως τόπος προστασίας της θαλάσσιας χελώνας Καρέττα-καρέττα.

Οι Στροφάδες έγιναν γνωστές για την ομορφιά τους, την πλούσια βλάστηση και γιατί είναι πέρασμα για πάνω από χίλια είδη αποδημητικών πουλιών. Για αυτό το λόγο οι Στροφάδες είναι μέρος του Θαλάσσιου πάρκου Ζακύνθου. Στο παρελθόν αυτά τα νησιά θεωρούνταν ως τα πιο εύφορα στην Ελλάδα. Στα νησιά υπάρχουν και αρκετοί κέδροι που δημιουργούν ένα πυκνό δάσος. Το 15% αποτελείται από καλλιέργειες σιταριού, το 45% καλύπτεται από ακανθώδη βλάστηση και χαμηλούς θάμνους. Αποτελούν ένα στολίδι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς , χάρη στο θαυμάσιο βυζαντινό μοναστήρι, που μόνιασε ο Άγιος Διονύσιος, μνημείο του 12ου αιώνα . Εδώ έχουν καταγραφεί περίπου 250 είδη χλωρίδας , ενώ η ιδιόμορφη πανίδα τους συμπληρώνεται από την μόνιμη παρουσία της θαλάσσιας χελώνας και των δελφινιών .
Οι Στροφάδες έχουν σημαντική αξία ως σημαντικός σταθμός και πέρασμα για τα μεταναστευτικά πουλιά την άνοιξη και ιδιαίτερα τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο. Είναι η πρώτη στεριά που συναντούν την εποχή της μετανάστευσή τους ανατολικά της Πελοποννήσου από την κεντρική και βόρεια Αφρική. Τα πουλιά όταν φτάνουν στις Στροφάδες είναι εξαντλημένα και πεινασμένα. Πολλά δεν αντέχουν το μεγάλο αυτό ταξίδι και πεθαίνουν από εξάντληση. Κατά την μεταναστευτική περίοδο περνούν 146 είδη πουλιών , αριθμός που αντιστοιχεί στο 36% των ειδών των πουλιών της Ελλάδας. Ένα χαρακτηριστικό είδος που μεταναστεύει πάνω από τις Στροφάδες είναι το τρυγόνι Streptopelia turtur.
Τα τρυγόνια περνάνε μαζικά πάνω από το νησί από τις 15 έως 30 Απριλίου . Το κυνήγι τους αναγκάζει να φύγουν από το νησί κι έτσι χάνουν την ευκαιρία να ξεκουραστούν. Το κυνήγι έχει απαγορευτεί στις Στροφάδες και ακόμα καταβάλλονται προσπάθειες να επιβληθεί η απαγόρευση αυτή. Ακόμα ένα σημαντικό θαλασσοπούλι φωλιάζει εκεί, ο Αρτέμης και έχει υπολογιστεί ότι στη Σταμφάνη φωλιάζουν 60-80 ζευγάρια κάθε χρόνο. Τέλος, στη θαλάσσια περιοχή υπάρχει παρουσία της φώκιας Monachous-monachous και του ρινοδέλφινου.

Όλα αυτά τα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά έχουν οδηγήσει στο χαρακτηρισμό των νήσων Στροφάδων ως «Καταφυγίου άγριας ζωής», ως «Περιοχής Προστασίας της φύσης στο πλαίσιο του Ε.Θ.Π.Ζ» αλλά και ως σημαντικής περιοχής του Ευρωπαϊκού Δικτύου Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000.