Τετάρτη 21 Ιουλίου 2021

Τα Εκατόμβαια


 Tρείς αθηναϊκές εορτές του μηνός Εκατομβαιώνος, οι πρώτες στο έτος των Αθηναίων, καλούν για την επανένωση ολόκληρης της κοινότητας• τα Εκατόμβαια στο πρώτο δεκαήμερο, τα Συνοίκια στο δεύτερο δεκαήμερο στην πανσέληνο, και τα Παναθήναια στο τρίτο δεκαήμερο, στο τέλος του μηνός. Αυτές οι εορτές δεν άκμασαν στην ίδια περίοδο, ούτε αντικατοπτρίζουν το ίδιο είδος κοινωνίας. Κάθε μία με τη σειρά της είναι μια εορτή του νέου έτους των Αθηναίων.

Η πρωϊμότερη είναι τα Εκατόμβαια, ένας απομεινάρι των ημερών που η Αθήνα ήταν μια αρκετά μικρή κοινότητα νοτιοανατολικά της Ακροπόλεως.

Η επόμενη είναι τα Συνοίκια, τα οποία δημιουργήθηκαν όταν η Αττική οργανώθηκε για πρώτη φορά σε Φρατρίες και μια νέα περιοχή ανατολικά της Ακρόπολης, στην παλαιά Αρχαϊκή Αγορά επισημάνθηκε για την ετήσια συνέλευση.

Η τελευταία που εξυπηρετεί το σκοπό αυτό είναι τα Παναθήναια, αν και η ίδια η εορτή είναι πανάρχαια και αρκετά πιο πρώϊμη από τον σκοπό αυτό.

Τα Εκατόμβαια είναι γνωστά μόνο από την αιτιολογία τους, την ιστορία της άφιξης του Θησέως στην Αθήνα ως έφηβος από την Τροιζήνα και την υποδοχή του στο παλάτι του Αιγέα. Ωστόσο, ανήκει σε έναν γενικό τύπο εορτών• είναι μια εορτή του Απόλλωνος στην οποία οι νέοι μόλις ενηλικιώνονται εγγράφονται ως πολίτες και ως Έφηβοι πολεμιστές για την υπεράσπιση της πόλεως των Αθηναίων.

Σε ορισμένες πόλεις τέτοιες εορτές είναι ακόμη σημαντικές κατά την ιστορική περίοδο, όπως οι Γυμνοπαιδίες της Σπάρτης και μια μικρότερη εορτή, μια ιεροτελεστία στη Μύκονο.

Στην Αθήνα, ωστόσο, η κοινωνία άλλαξε και αυτή η τήρηση αντικαταστάθηκε από άλλους.
Η ιστορία της «Εγγραφής» του Θησέως μας πηγαίνει πολύ πίσω. Δεν υπάρχει τέτοια τελετή στην Κλασική Αθήνα, ούτε και για μεγάλο μέρος της αρχαϊκής περιόδου. Μετά τον Κλεισθένη, οι Έφηβοι εγγράφονται από τους δήμους πριν από αυτούς, από τις Φρατρίες. Η εγγραφή στα τοπικά κέντρα Φρατριών αντικαθιστά την τελετή εγγραφής στην Αθήνα.
Έτσι, η ιστορία προέκυψε σε μια εποχή που η Αττική γενικά δεν ήταν ακόμη οργανωμένη σε Φρατρίες. Είναι δύσκολο αυτή η εξέλιξη να είναι μεταγενέστερη από την πρώιμη αρχαϊκή περίοδο έτσι σίγουρα είναι πρωϊμότερη.


Η περίοδος κατά την οποία άνθισε η τελετή της Εγγραφής των Εφήβων στα Εκατόμβαια είναι κυρίως ή εξ ολοκλήρου, η Σκοτεινή Περίοδος (-1100 ως -800).
Η εορτή πραγματοποιείται στη νοτιοανατολική Αθήνα, και έτσι συμφωνεί με την περιγραφή του Θουκυδίδη για την Αθήνα πριν ακόμη ο Θησέας την διευρύνει.

Ο νοτιοανατολικός τομέας έχει ένα σύμπλεγμα σημαντικών ιερών και εορτών• ο Ολύμπιος Ζευς και τα Ολυμπίεια, ο Απόλλων Πύθιος και τα Θαργήλια, ο Απόλλων Δελφίνιος και τα Εκατόμβαια, ο Διόνυσος εν Λίμναις και τα Ανθεστήρια.

Όπως γνώριζε και ο Θουκυδίδης, αντικατοπτρίζουν το πρότυπο του πρώϊμου συνοικισμού.
Υπενθυμίζει επίσης ότι η πηγή Καλλιρρόη είχε προμηθεύσει με νερό ολόκληρη την κοινότητα των Αθηναίων.

Στα ρωμαϊκά χρόνια, το σωζόμενο αναβρυτήριο (σιντριβάνι) διαλύθηκε και μεταφέρθηκε στην Αγορά, όπως και άλλα αξιοσέβαστα μνημεία που είχε δει ο Παυσανίας.
Η έρευνα του Θουκυδίδη ωστόσο δεν είναι διεξοδική• μπορεί να εξεταστούν και άλλα ιερά και πρώϊμες εορτές. Οι εορτές της Ακρόπολης είναι οι παλαιότερες από όλες, και χρονολογούνται από τους μυκηναϊκούς χρόνους• μία από αυτές, ωστόσο, αργότερα ενισχύθηκε και τελούνταν στα νοτιοανατολικά.

Στα βορειοδυτικά, έξω από τον οικισμό, οι αγγειοπλάστες και οι σιδηρουργοί ήταν συγκεντρωμένοι γύρω από τον Κολωνό Αγοραίο.
Το έργο τους συνδέθηκε τελετουργικά με την Ακαδημία ως πηγή ξύλου και φωτιάς, και αυτό το πρότυπο συνεχίστηκε όταν η περιοχή της Αγοράς αναπτύχθηκε τον -6ο αιώνα.

Στα βορειοδυτικά και πάλι, τα ιερά της Δήμητρας εδραιώθηκαν κατά μήκος του κεντρικού δρόμου για να συναγωνιστούν την Ελευσίνα, έως ότου να πάψει η αντιπαλότητα από την πόλη της Ελευσίνας.

Ο οικισμός στα νοτιοανατολικά χαρακτηρίζεται επίσης από τα αγροτικά ιερά στην Άγρα. Εδώ βρίσκονται όλες οι βασικές θεότητες της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, μαζί με το Λύκειον, της υπεράσπισης της πόλης.

Όταν οι εορτές προστίθενται στις περιγραφές του Θουκυδίδη, το ημερολόγιο των εορτών των πρώτων Αθηναίων είναι σχεδόν πλήρες.




Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας ή κάνετε την αρχή σε μία συζήτηση

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Δημοφιλείς κατηγορίες

...
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες του blog μας

Whatsapp Button works on Mobile Device only