Γουίλιαμ Φώκνερ

Ο Αμερικανός συγγραφέας Γουίλιαμ Φώκνερ γεννήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου του 1897 στο Νιου Όλμπανι του Μισισιπή και πέθανε σε ηλικία 64 ετών, στις 6 Ιουλίου του 1962. Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικάνους συγγραφείς αλλά και ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του 20ου αιώνα. Επίσης, είναι ένας από τους χαρακτηριστικούς συγγραφείς που έβγαλε ο Αμερικάνικος Νότος.

Βραβεύθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1949, δύο Βραβεία Πούλιτζερ και το Βραβείο Εθνικού βιβλίου (ΗΠΑ) το 1955. Το 1939 εκλέχθηκε μέλος του Εθνικού Ινστιτούτου Τεχνών και Γραμμάτων των ΗΠΑ και το 1948 έγινε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας. Στην Ελλάδα τιμήθηκε το 1957 με το Αργυρό Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών.

Τα σημαντικότερα έργα του:

Η πληρωμή του στρατιώτη (1926)
Η βουή και η μανία ή αντάρα (1929)
Σαρτόρις (1929)
Καθώς ψυχορραγώ (1930)
Ιερό ή Άδυτο (1931)
Φως τον Αύγουστο (1932)
Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ! (1936)
Οι Ακατανίκητοι (1938)
Άγρια φοινικόδεντρα (1939)
Το Χωριό (1940)
Ο ξένος στο χώμα (1948)
Οι κλέφτες (1962)

Ο αχυρώνας φλέγεται

Αναλύοντας τον Φώκνερ

Ο Φώκνερ χρησιμοποιεί την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου και του πλάγιου λόγου. Οι ήρωές του είναι απλοί άνθρωποι, συνήθως αγρότες, χωρίς μορφωτικό επίπεδο και αξιοπρόσεκτους κοινωνικούς ή πολιτισμικούς προσδιορισμούς. Προσπαθούν να ξεφύγουν από το πεπρωμένο, το περιβάλλον που ζουν, ενεργούν, τα βάζουν με πρόσωπα και καταστημένα αλλά στο τέλος χάνουν και διαλύονται.

Η διήγησή του είναι ποιητική και λιτή αλλά με ένταση και χρώμα. Και αυτή είναι ίσως η γοητεία του. Παρά τη μαυρίλα και την καταχνιά που διαχέεται στα έργα του καταφέρνει σε γενικές γραμμές με την αφήγησή του να δώσει φως και χρώμα και να απογειώσει το αποτέλεσμα.

Στα υπέρ του επίσης πως δεν παίρνει ποτέ ανοικτά θέση στα πονήματά του για τα «δύσκολα» και «ενοχλητικά» θέματα που πραγματεύεται αλλά με την μοναδική καταγραφή των γεγονότων και την «πλάγια» αφήγησή του περνάει «πονηρά» (και ίσως κουτοπόνηρα) τις θέσεις του για φυλετικές διακρίσεις, κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και τον παραλογισμό του Αμερικανικού Νότου. Και αυτό είναι το κρίσιμο σημείο που τον κατατάσσει πολύ ψηλά στην Αμερικανική και Παγκόσμια Λογοτεχνία. Η κοινωνική και πολιτική του ματιά που καίει και τσουρουφλίζει ένα σύστημα αξιών και διακυβέρνησης απόλυτα σαθρό, άδικο και ταξικό που σημάδεψε εκείνα τα χρόνια την Αμερική ( και όχι μόνο) και στην ουσία ποτέ σαν χώρα δεν κατάφερε να παραδειγματιστεί και να ξεπεράσει.

Παραμένει ίσως ο πιο καινοτόμος συγγραφέας πλάθοντας τις ιστορίες σε ένα φανταστικό περιβάλλον που φτιάχνει στο μυαλό του, την κομητεία Yoknapatawpha.

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια

1) ΚΑΘΩΣ ΨΥΧΟΡΡΑΓΩ

Ένας πατέρας και τα πέντε παιδιά του -τέσσερα αγόρια και ένα κορίτσι- μαστορεύουν το κιβούρι της πεθαμένης γυναίκας του και της μητέρας τους για να το μεταφέρουν από τη μια άκρη στην άλλη της επαρχίας του Αμερικάνικου Νότου Yoknapatawpha, μέσα από χίλιες περιπέτειες, κινδύνους και κωμικοτραγικά περιστατικά, όπου η βρομιά και η απανθρωπιά που συγκλόνιζαν το Νότο δίνονται ανάγλυφα. Το έργο αυτό ο Φώκνερ το έγραψε νέος (το 1929 ), δουλεύοντας νυχτοφύλακας, ανάμεσα στα μεσάνυχτα και στις τέσσερις το πρωί, μέσα σε 6 βδομάδες. 15 πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις σε αυτό το έργο σκιαγραφούν την παθογένεια του Αμερικανικού Νότου. Η νεκρική πομπή μιας οικογένειας που με πολλές εσωτερικές συγκρούσεις οδηγεί κάποιους όπως το μικρό γιο στον παραλογισμό. Χαρακτηριστική η φράση του μικρού «Η μάνα μου είναι ψάρι».

2) Η ΒΟΥΗ ΚΑΙ Η ΜΑΝΙΑ

H ιστορία της αρχοντικής οικογένειας Kόμπσον είναι έργο τέχνης που μόνο με αυτά του Ντοστογιέφσκι παραβάλλεται. H ανάγνωση του μυθιστορήματος H Βουή και η Μανία, η διείσδυση στο μεγαλείο της τέχνης του Φώκνερ, στην έκταση και στο βάθος του παντοδύναμου οράματός του, αποτελεί άθλημα πνευματικό, συντροφιά ισόβια του αναγνώστη, τεκμήριο και πιστοποιητικό ως προς τη δεκτικότητα και τη νοημοσύνη του. Με τη μέθοδο γραφής του, ο Φώκνερ αναγκάζει τον αναγνώστη όχι απλώς να αναγνώσει, αλλά να λειτουργήσει ως πληρεξούσιος του νοσηρού μυαλού και των διαψεύσεων των ηρώων του. Ο Φώκνερ κατασκεύασε ένα δικό του σύμπαν: την επαρχία Yoknapatawpha, σύνθεση από δύο λέξεις της φυλής Τσίκασοου: Yokana και Petopha: διαμελισμένη γη. 2.400 τ. εκτάρια, κάτοικοι 6.298 λευκοί και 9.313 μαύροι. Περίπου 600 απ’ αυτούς παίρνουν μέρος στα κείμενά του. Σχεδίασε και σχετικό χάρτη, με τις τοποθεσίες όπου διαδραματίζονται τα έργα του. Υπογράφει ως αποκλειστικός κύριος και ιδιοκτήτης της περιοχής. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

3) Ο ΞΕΝΟΣ ΣΤΟ ΧΩΜΑ

Δημοσιευμένο το 1948, μια χρονιά προτού του απονεμηθεί το Νόμπελ, το μυθιστόρημα αυτό του Φώκνερ -που διαδραματίζεται πάλι στην κομητεία Yoknapatawpha, συνδυάζει το αστυνομικό μυθιστόρημα με μιαν εμβριθή εξερεύνηση των φυλετικών σχέσεων στον Αμερικανικό Νότο.
Ο Τσαρλς -Τσικ- Μάλισον, ένα δεκαεξάχρονο λευκό αγόρι, νιώθει πως πρέπει να ξοφλήσει ένα χρέος τιμής στον Λούκας Μποσάν, έναν ηλικιωμένο μαύρο που τον είχε βοηθήσει στο παρελθόν μα που έκτοτε περιφρονούσε κάθε προσπάθεια του έφηβου Τσικ να ξεπληρώσει το χρέος του. Έτσι, όταν ο Μποσάν συλλαμβάνεται για τη δολοφονία ενός λευκού, ο Τσικ, με τη βοήθεια του δικηγόρου θείου του Γκάβιν Στίβενς, αρχίζει να αναζητά τον αληθινό δολοφόνο για να σώσει τον Μποσάν απ’ το λιντσάρισμα.
Γραμμένο με το πυκνό, πολυεπίπεδο ιδίωμα του Φώκνερ, που συνδυάζει τη συνειδησιακή ροή με τις ντοπιολαλιές του Νότου, “Ο ξένος στο χώμα” είναι, περισσότερο ίσως από κάθε άλλο βιβλίο του, μια βαθιά και σοφή ανατομία του ανθρώπινου ψυχισμού όταν έρχεται αντιμέτωπος με το θηρίο του τυφλού ρατσιστικού μίσους. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

4) Ο ΑΧΥΡΩΝΑΣ ΦΛΕΓΕΤΑΙ

Ο δεκάχρονος Σάρτυ και η σχέση του με τον πατέρα του. Δυο τελείως διαφορετικά αξιακά σύνολα. Στο ειρηνοδικείο μιας περιοχής (που είναι και παντοπωλείο που μυρίζει τυρί) ο πατέρας κατηγορείται για εμπρησμό. Ο Σάρτυ ξέρει ότι είναι ένοχος, ο δικός του κώδικας ηθικής που έχει ήδη υιοθετήσει απέχει έτη φωτός από αυτόν του στυγνού και αναίσθητου πατέρα του, οπότε και η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη.
Ο μικρός βλέπει με δέος και τον απαιτούμενο σεβασμό τον πατέρα του αλλά δεν δέχεται με τίποτα την αδικία, την απληστία και την παρανομία.
Μοναδικό το συγκεκριμένο βιβλίο του Φώκνερ. Ενώ έχει όλα τα «μουρτζούφλικα» και δυστοπικά χαρακτηριστικά της γραφής του, εν τούτοις είναι το πιο κατανοητό, άμεσο και γοητευτικό.

Συγγραφικό ισοζύγιο

Θα προσπαθήσω να το περάσω όσο πιο διακριτικά γίνεται.

Αναμφίβολα ο Φώκνερ είναι ίσως ο πιο επιδραστικός και πολυβραβευμένος συγγραφέας του 20ου αιώνα. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα για εμένα, μόνο και μόνο για τον τρόπο ζωής του: Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας έψαχνε μονίμως ένα ήσυχο μέρος για να γράφει και να καπνίζει, ξόδευε αλόγιστα σε ποτά και ντύσιμο. Υποστήριζε μάλιστα πως το καλύτερο μέρος για να ζήσει και να δημιουργήσει ήταν ένα πορνείο: Το πρωί απόλυτη ησυχία για να γράφει, το μεσημέρι ένα πιάτο φαΐ από τα κορίτσια και μπουγάδα για τα ρούχα του και το βράδυ ποτά και γυναίκες.

Όσον αφορά τα έργα του, οι ιδιοτροπίες του στη γραφή μαζί με την επαρχιώτικη προφορά και συμπεριφορά των ηρώων του, η μη πειθαρχία και τα ανοιχτά φινάλε τα κάνουν όντως δυσνόητα πολλές φορές. Χαρακτηριστικές οι κριτικές που δέχτηκε για τη «Βουή και το πάθος» ότι «μόνον ο Θεός και ο δημιουργός του μπορούν να το καταλάβουν». Ίσως να μοιάζουμε χαμένοι στη μετάφραση γιατί είναι αλήθεια πως εκτός αυτής του Μένη Κουμανταρέα στο «Καθώς ψυχορραγώ» καμιά άλλη (άντε και του Γιάννη Παλαβού για το «Ο Αχυρώνας φλέγεται», των εκδόσεων Κίχλη) δεν είναι αντιπροσωπευτική και επαρκής για να κατανοήσουμε «το τι εννοεί ο ποιητής».

Σίγουρα πολλά σημεία της αφήγησής του είναι πολύ δυνατά αλλά δεν έχουν το αποτέλεσμα που εγώ προσωπικά θα περίμενα σαν σύνολο καθώς οι ιστορίες των ηρώων του πολλές φορές φαίνονται ασύνδετες και τα πολλά μπρος πίσω στο χρόνο κουράζουν αφάνταστα.

Οι φανατικοί οπαδοί της βαριάς λογοτεχνίας ( κουλτούρας) στη χώρα μας βέβαια δεν δέχονται υποψία αρνητικής κριτικής για το Φώκνερ. Στέκει για αυτούς τόσο ψηλά που κανείς (ούτε και οι ίδιοι υποθέτω) δεν μπορεί να αγγίξει και να κατανοήσει. Ατάκες τύπου «είναι απαιτητικά τα έργα του, προϋποθέτουν αναγνωστική ωριμότητα μην τα παρατήσετε, διαβάστε τα άλλες τρεις φορές» δεν πείθουν. Όπως άλλωστε η απάντηση του ίδιου για το τελευταίο: «Εάν δεν τα κατανοείτε μετά από τρείς αναγνώσεις διαβάστε τα και τέταρτη».

Κανένας πάντως δεν αμφισβητεί την κατιούσα που πήραν τα έργα του μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ το 1949. Σα να επήλθε μέσα του ένας κορεσμός, μια λογοτεχνική κούραση, έκλεισε διακόπτες και ασχολήθηκε με τις δύο άλλες του μεγάλες αγάπες: το ποτό και τα άλογα.

Αρνητικό πρόσημο για έναν -ομολογουμένως- μεγάλο συγγραφέα που όμως εμένα δεν κατάφερε να με συγκινήσει με τα έργα του παρά μόνο με τη ζωή και τις ατάκες του, που παραθέτω παρακάτω:

ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ

Ίσως να είχαν δίκιο που έβαλαν την αγάπη στα βιβλία. Ίσως επειδή δεν θα μπορούσε να ζει πουθενά αλλού.

Αν είχα να διαλέξω ανάμεσα στη θλίψη και στο τίποτα, θα διάλεγα τη θλίψη.

Η καλύτερη δουλειά που μου πρόσφεραν ποτέ ήταν να γίνω ιδιοκτήτης μπουρδέλου. Κατά τη γνώμη μου, είναι το καλύτερο περιβάλλον στο οποίο μπορεί να δουλέψει ένας καλλιτέχνης.

Σε κάθε βιβλίο μου, από ένα σημείο και μετά, οι ήρωές μου παίρνουν πρωτοβουλίες και ολοκληρώνουν μόνοι τους το έργο.

Ο καλλιτέχνης δεν έχει χρόνο για τις κριτικές. Αυτοί που θέλουν να γίνουν συγγραφείς, διαβάζουν κριτικές, αυτοί που θέλουν να γράψουν, δεν έχουν χρόνο να διαβάζουν κριτικές.

πηγη https://www.logografis.gr/